FOTOĞRAF KÜLTÜRÜ

Bakma eylemiyle ilgili yeni açılımlar XX. yüzyılın basında Kübizm ile dönüm noktası yaşamıştır. Kübist ressamlar, nesneleri birçok farklı bakış açısında resmetmişlerdir. Onlara göre insan gözünün hareketli olup tek bir noktaya takılı kalmaması gibi resmin de tek bir bakış açısı olmaması gerekir. Bu anlamda, geleneğe karsı çıkış söz konusudur. Kübistler nesneleri birçok farklı açıdan görüyormuş gibi resmetmişlerdir.

Sayısal görüntünün en küçük birimi piksel olarak adlandırılan kodlardır.

Sanatçı Churk Close (1940- ) fotoğrafın renk ve ton yapısını yansıtan büyük resimler yapmıştır. Onun resimlerinin nesnesi çok yakın çekim fotoğraflardır. Fotoğrafı daha büyük bir tuvale çizerek görüntüyü bir koordinat sitemi içinde parçalara böler. Daha sonra her bir kareyi tek tek boyar. Resim 4.3’teki Otoportre eserinde görüldüğü gibi, fotoğrafın ve sayısal etkinin izleri kolaylıkla algılanmaktadır. Bu resimde, hem fotoğraf vardır hem de tek tek küçük karelerden oluşan sayısal bir görüntü söz konusudur.

Fotoğraf ve sayısal teknoloji ilişkisi, 1990’lardan itibaren gelişmiştir.

Rönesans dönemi sanatının, insanlık tarihi içindeki önemi, dönemin yeni biçim ve bilimsel verilere dayalı olmasından gelir. Rönesans dönemi sanatçıları, ideal güzellik ve doğaya öykünmeye ulaşabilmek için matematik başta olmak üzere anatomiden, perspektiften, meteorolojiden ve renkbiliminden (kromatoloji) faydalanmışlardır.

Rönesans döneminde, bilim ve sanat denildiğinde akla ilk gelen sanatçı Leonardo da Vinci (1452-1519) olur. Leonardo, yağlıboya resmin, bilim ve bilimsel gelişmelerin bir göstergesi olduğuna inanmıştır.

İÖ V. yüzyılda Çinli filozof Mo Ti (İÖ 470-391) tarafından ilk kez tanımlanan Karanlık Kutu (Camera Obscura), X. yüzyılda İbnü’l-Heysem tarafından çalışma sistemiyle birlikte açıklanmıştır.

Monet, karşımızda gördüğümüz bir konunun görüntüsünün, ışık yoluyla nasıl değiştiğini araştırmıştır. Rouen Katedrali’nin her bir farklı ışık ve renk içeren yirmi farklı resmini yapmıştır. Bu şekilde Monet, görüntünün karmaşık yapısını ve aynı zamanda akışkan bir süreç içerdiğini resimler yoluyla ortaya koymuştur.

Bakma eylemiyle ilgili yeni açılımlar XX. yüzyılın başında Kübizm ile dönüm noktası yaşamıştır. Kübist ressamlar, nesneleri birçok farklı bakış açısında resmetmişlerdir. Onlara göre insan gözünün hareketli olup tek bir noktaya takılı kalmaması gibi resmin de tek bir bakış açısı olmaması gerekir. Bu anlamda, geleneğe karşı çıkış söz konusudur.

Fotoğrafın teknik olarak üretilme sürecinden çok, fotoğraf yoluyla ortaya çıkan görüntüye nasıl bakıldığı önemlidir. Bu anlamda ünlü düşün adamı Roland Barthes (1915-1980) tarafından kaleme alınan Camera Lucida adlı çalışma önemlidir. Barthes, fotoğraf yoluyla yaratılan hislerle ilgilenmiştir.

Fotoğrafın teknik olarak üretilme sürecinden çok, fotoğraf yoluyla ortaya çıkan görüntüye nasıl bakıldığı önemlidir. Bu anlamda ünlü düşün adamı Roland Barthes (1915-1980) tarafından kaleme alınan Camera Lucida adlı çalışma önemlidir. Barthes, fotoğraf yoluyla yaratılan hislerle ilgilenmiştir

Sayısal teknolojiler ve bilgisayar yoluyla 2000’li yıllarda ortaya çıkan yeni görsel yapıya Sayısal fotoğrafçılık adı verilir.

Bilimsel verilerden uzak durma Rönesans dönemi sanatının belirleyici öğelerinden biri değildir.

Sanat ve zanaatkârlık, bilginin sanata uygulanması konusunda ortaya çıkan temel tartışmalardan biridir.

Sanayi Devrimi ve mekaniğin ortaya çıkmasıyla teknolojik ilerlemenin görüldüğü Modern dönemdir. Bu dönem, 1830’larda fotoğrafla birlikte başlar. Kitle iletişim araçlarını, görüntü üretim sistemlerini ortaya çıkartan ve XX. yüzyıla kadar süren
dönemdir.

Rönesans döneminde, bilim ve sanat denildiğinde akla ilk gelen sanatçı Leonardo da Vinci (1452-1519) olur. Leonardo, yağlıboya resmin, bilim ve bilimsel gelişmelerin bir göstergesi olduğuna inanmıştır. Resim çalışmaları için doğada birçok çalışma yapmıştır.
Botanik gözlemler yapmış, su ve bulut hareketlerini incelemiştir. Bu şekilde, ulaştığı bilgileri doğaya konu olan resimlerinde kullanmıştır. Birçok buluşun çizimini yapmıştır. Perspektif ve insan anatomisi ile ilgili çizimleri bugün bile hâlâ şaşırtıcıdır. O, bir anlamda insan ve doğayı dönemin evrensel bilgileri yoluyla tanımaya çalışmıştır. Leonardo’nun notlarına bakıldığında, bir sanatçının bilim ışığındaki çok yönlülüğü görülür. Sanatçı olarak döneminin bilgilerinden evrensel bir yaklaşımla yararlanması, çok önemlidir. Bunun karşıtı olarak, günümüzün küçük parçalara bölünmüş bilim alanı düşünüldüğünde, Leonardo’nun sanat ve bilim ilişkisi daha da önem kazanmaktadır.

Arap bilim adamı İbnü’l Heysem (İS965-1039/40) tarafından ışığın doğrusal olarak hareket ettiğini kanıtlamak için yaptığı deneyde kullandığı araçtır. İÖ V. yüzyılda Çinli filozof Mo Ti (İÖ 470-391) tarafından ilk kez tanımlanan Karanlık Kutu (Camera Obscura), X. yüzyılda İbnü’l-Heysem tarafından çalışma sistemiyle birlikte açıklanmıştır. Yüzey üzerinde görüntü elde etmeyi sağlayan karanlık kutu, sanatçılar için mekanik bir yardımcı araç konumuna gelmiştir.

Karanlık kutu topluma üç farklı alandan yayılmıştır. Bu büyülü aygıt; XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Jan Vermeer (1632-1675), Giovanni Antonio Canal Canaletto (1697-1768), Joshua Reynolds (1732-1792) ve Paul Sandby (1725-1809) gibi ünlü resim sanatçıları tarafından resim çalışmalarında kullanılmıştır. Karanlık kutunun bir diğer kullanım alanı ise bilimsel çalışmalar, eğitim ve eğlence amaçlı gösteriler olmuştur. Pablo Picasso bu ressamlardan birisi değildir.

Karanlık kutu yoluyla sanatçıların yüzey üzerinde görüntü elde etmeleri, bu amaca
yönelik ihtiyaçlara tam anlamıyla karşılık vermemiştir. Karanlık kutunun sağladığı bu
görüntünün yüzey üzerinde kalıcı olması önemli bir aşamadır. Bu arayış çalışmaları sonucunda 1827’de fotoğrafın bulunuşu gerçekleşmiştir. Bir süre sonra 1840 yılında negatif görüntünün bulunuşuyla yeni bir mekanik üretme sistemi ortaya çıkmıştır.

Makine ya da alet yoluyla elde edilen sanat eserleri ve sanat eserlerinin bu yolla yapılan çoğaltmaları, nitelikle ilgili önemli bir soruyu ortaya çıkarmıştır. Bu nitelik, “biriciklik” kavramıyla açıklanmıştır. Fotomekanik yoluyla yeniden üretilen kopyaların sanat eseri olarak “biricikliği” hakkında tartışmalar gündeme gelmiştir. Başka bir deyişle soru şudur: Böyle sanat eserlerinde sanatçının eli nerededir? Öncelikle sanat eseri yeniden çoğaltılır ya da fotoğraf yoluyla yeniden çoğaltmak için düzenlenirse, asıl (orijinal) olma sorunu ortaya çıkar. Bu temel tartışma, sanat ve teknoloji, sanatçı ve makine konuları kapsamında günümüzde de sürmektedir. XXI. yüzyılın elektronik ortamlarında yapılan sanatlar için de bu yaklaşımlar ve tartışmalar geçerlidir.