FOTOĞRAF KÜLTÜRÜ - Deneme Sınavı - 5

William Henry Fox Talbot (1800-1877) Doğanın Kalemi adlı kitabını 1844-1846 tarihlerinde yayınlamıştır. Bu kitap, fotoğraf makinesiyle üretilmiş olan fotoğrafların içinde yer aldığı bir fotoğraf albümüdür. Fotoğrafın yeni yeni yaygınlaşmaya başladığı yıllarda yayınlanmış olan bu kitap, geniş kitlelere yayılan ilk fotoğraf kitabı olarak kabul edilir.

Bu yeni yöntem, hem fotojenik çizimden hem de Daguerre’in dagerreyotip yönteminden farklıdır. Bu yeni buluşuna Talbot, Yunanca kahos, güzel ve typos, izlenim sözcüklerinden oluşan Kalotip (Calotype) adını verdi (1841).

William Henry Fox Talbot, Doğanın Kalemi adlı kitabının girişinde okuyucu için şöyle bir not koymuştur: "Bu kitapta yer alan levhalar (fotoğraflar), bir sanatçının kaleminin yardımı olmaksızın sadece ışığın marifetiyle üretilmiştir. Bunlar güneş ışığının eseridir; insanların tasarlayarak yüzey üzerine yaptıkları taklit çalışmalara benzemez."

Karanlık kutu (camera obscura) fotoğrafın atası kabul edilir. Bu basit aygıt, İ.Ö. V. yüzyılda Çinli bilim adamı Mo Ti’den (İ.Ö. 470-391) beri bilinmektedir. X. yüzyılın sonu XI. yüzyılın başında Arap bilim adamı İbnü’l Heysem ise ışığı toplayarak görüntü üreten bu aygıtın çalışma sistemini ilk olarak açıklamış ve aygıtı uygulamalı bir deneyde kullanmıştır. Öte yandan Öklit, Aristoteles ve daha sonra Roger Bacon, R. Gemma Frisius, Leonardo da Vinci gibi bilim adamları ve sanatçılar bu aygıttan söz etmişlerdir. Doğru yanıt A'dır.

Üç boyutlu nesnelerin, karanlık kutu aracılığıyla yüzey üzerinde iki boyutlu olarak ortaya çıkartılması en çok ressamların ilgisini çekmiştir. Bu yönüyle bakıldığında, karanlık kutu iyi ve kolay kullanılan bir kopyalama aygıtıdır. Bu anlamda en ünlü ressam Hollandalı Johannes Vermeer (1632-1675) olmuştur. Onun başyapıt niteliği taşıyan birçok eserinin karanlık kutu yoluyla Vermeer tarafından üretildiği konusunda hem fikir olmasını sağlayacak bilimsel çalışmalar yapılmıştır. Doğru yanıt D’dir.

Karanlık kutuyla ilgili ünlü bir metafor da Karl Marx (1818-1883) ve Friedrich Engels’e (1820-1895) aittir. Alman İdeolojisi (1845-46 [1932]; Die deutsche Ideologie) eserlerinde, materyalist tarih anlayışının özü toplumsal varlık ve toplumsal bilinç konusunu açıklarken, karanlık kutuyu bir metafor olarak kullanırlar. İnsanların anlayışları, düşünceleri karşılıklı zihinsel ilişkileri, onların maddi davranışlarının dolaysız ürünü olarak ortaya çıkar. Bu noktada yapılan vurgulama; insanların anlayışları, düşünceleri ve üretici güçleri sınırları içindedir. Marx ve Engels bu durumu bir tersine çevirme işlemi olarak görür ve bu durumu açıklamak için, toplumsal yasam içinde insanın durumuyla karanlık kutunun görüntü oluşturma sistemini karşılaştırarak çıkarımda bulunurlar. Doğru yanıt D'dir.

Yeni görme düzeni, fotoğrafla birlikte yani optik yoluyla yüzey üzerine resmetmenin aygıtlarıyla XIX. yüzyıldan başlayarak yaygınlaşmıştır. Doğru yanıt D’dir.

Friedrich Nietzsche’ye göre karanlık kutunun içine ışık sızdırmayan dört tarafı kapalı odası, hiyerarşi içinde bir güç sistemine işaret eder. Onun karanlık kutu genellemesi; sanat-bilim, bilinçdışı-bilinç, karanlık-aydınlık karşıtlığını ortadan kaldırmaya yöneliktir. Çünkü her biri kendi karanlık odasında aynı eylemi gerçekleştirmektedir. Her şey karanlıkta ise ortada olan hiçbir şey yoktur. Bu şekilde Nietsche ikili karşıtlıklar içinde, kendi düşünce sistemine göre, bir tersine çevirme işlemi yapar. Doğru yanıt B’dir.

Karanlık kutu içindeki temel öğeler şunlardır: Aygıt olarak karanlık kutunun kendisi, resmedilen nesne yani aygıtın dışarısı, görüntü yani aygıtın içerisi, aygıtın görüntü üretmesini sağlayan delik, bütün bu sistemin çalışmasını sağlayan ışık ve aygıtı kullanan kişi. Doğru yanıt E’dir.

Söz konusu alıntı Walter Benjamin’in Pasajlar isimli yapıtında yer almaktadır. Doğru yanıt E’dir.

Optik bakış, optik ve optik yoluyla bakmak anlamına gelmektedir. Aygıt yoluyla insan gözünün önüne gelen, aslında bir optik sistemdir. Doğru yanıt D’dir.

Fotoğrafın tarihi 1800'lü yıllardan başlatılmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Fiziksel gerçeklerin karanlık kutu ile yüzey üzerinde sunulmasını İtalyan düşünür, Giovanni Batista Delta Porta ünlü eseri Doğa Büyüsü (1558; Magia Naturalis) adlı çalışmasında ele almıştır. Resim yapmak isteyenlere karanlık kutuyu bir aygıt olarak önermiştir. Doğru yanıt ‘dir.

Fotoğraf 1827 tarihinde bulunmuş, 1850’li yılarda yayılmaya başlamıştır. Doğru yanıt A’dır.

Fotoğrafçılar 1850’lerden itibaren resimselcilik (pictorialism) yaklaşımıyla, resim sanatının gelenek içinde oluşturduğu görsel düzenlemeleri fotoğraf yoluyla denemişlerdir. Oskar Gustave Rejlander (1813-1875), Henry Peach Robinson (1830-1901), Julia Margaret Cameron (1815-1879) gibi sanatçı ruhlu kişiler fotoğrafı, dönemin yayın sanatı olan resim sanatına öykünerek kullandılar. Cameron’un portrelerinde kullandığı aydınlatma, resim sanatından gelen ışık gölge karışımı (chiaroscuro) aydınlatmasıdır. Rembrandt ve Caravaggio gibi usta ressamların eserlerinde görülen bu aydınlatma tekniğini Cameron fotoğrafa uygularken, fotoğrafın kendine özgü anlatım biçiminin öğelerini ortaya koymuştur. Doğru yanıt B'dir.

Fotoğrafın ilk yıllarında Baudelaire gibi Lady Elizabeth Eastlake yazılarında fotoğrafın günlük hayatla ilgili şeyleri açıkça sunduğunu belirtmiştir. Bu bağlamda Eastlake, fotoğrafın gerçekleri herkese açık olarak sunduğunu ve demokratik bir temsil aracı olduğunu ilk savunan yazardır.

Walter Benjamin, Fotoğrafın Küçük Tarihi (1931) adlı ünlü denemesinde “Optik bilinçdışı” kavramından söz etmiştir. Doğru yanıt B’dir.

Geçmişin estetik biçimlerini hor gören ve makineleri öven Avrupa modernizmi, doğal olarak fotoğrafı önemli bir temsil şekli olarak desteklemiştir. Dönemin Macar sanatçı ve eğitmeni László Moholy-Nagy (1895-1946) artık bakışın değişmesi gerektiğini vurgularken, bu yeni teknolojik durumun gelenekselin oluşturduğu ağırlığını da omuzlarımızdan kaldıracağını belirtmiştir. Doğru Yanıt E’dir.

ABD’li sosyolog Daniel Bell (1919-2011) 1960 yılında yayınladığı “İdeolojilerin Sonu” adlı çalışmasında, “sanayi sonrası” diye adlandırdığı bu yeni toplum için ideolojik farklılıkların anlamsızlaştığını öne sürmüştür. Doğru yanıt A'dır.

Susan Sontag (1933-2004), Fotoğraf Üzerine (1979) adlı ünlü kitabında fotoğrafı gerçeğin izleri olarak değerlendirmiş ve fotoğrafçılığı gerçekliğin yeniden üretmesi ölçüsünde sorgulamıştır. Bu çalışmada, fotoğraf, fotoğrafçı, fotoğrafa konu olan şeyler ve fotoğrafı izleyenler yer almaktadır. Yazar bütün bunları insanla ve sanatla ilgili bilim alanları kapsamında ele alarak açıklamıştır. Doğru yanıt E'dir.