FİZİKSEL REHABİLİTASYON

65 yaş üstü bireylerin yaklaşık % 30’u her yıl düşme yaşarken bu yaşlıların yaklaşık % 50’si de birden fazla düşme şikâyetine sahiptir.

Görme işlevini oluşturan unsurlardaki değişiklikler denge kaybı ve düşme oluşumuyla ilişkilidir. Yaşla birlikte değişen görme unsurları:

Dengeye ilişkin merkezî sinir sistemine geri bildirimde bulunan sorumlu merkezler; vestibuler sistem, görme organı ve proprioseptif sistemdir. Vestibuler sistem iç kulaktaki anatomik yapılar (semisirküler kanal ve otolit) baş-boyun pozisyonu hakkında, görme organı göz dış ortamda olup bitenler hakkında, proprioseptif sistemde vücuttaki kas, eklem, tendon (kasın kemiğe yapıştığı bölge, kasın uzantısı) gibi yapılardaki reseptörler vasıtasıyla vücudun bölümleri arasındaki iletişim ve hareketler hakkında beyine sürekli bilgiler gönderir.

Yaşlanmaya bağlı olarak vücudun yukarıda sıralanan alt sistem ve yapılarındaki işlev gerilemeleri (örneğin proprioseptif sistemin beyne gönderdiği titreşim hissine ilişkin bilgi 60 yaş sonrası % 10 azalırken 75 yaş sonrası % 50 azalma eğilimi göstermektedir) bireylerin denge performansını azaltarak düşme eğilimlerini artırmaktadır.

En sık karşılaşılan kırıklar, ön kol kemiği kırığı (radius uç bölgesi) diğer bir ifade ile colles’ kırığı ve kalça kemiği (femur) kırığıdır. Ön kol kemiği kırığı kol dışa doğru ve el üzerine düşme sonucu gerçekleşir (özellikle kaygan zeminde ortaya çıkan denge kaybı sırasında gerçekleşen düşme durumlarında). Kalça üzerine düşme sonucu gerçekleşen femur kırıklarının görülme sıklığı 65 yaş sonrası bireylerde keskin bir yükseliş eğilimi göstermektedir.

Düşme sonrası hareketsizliğe bağlı sağlık sorunları;

Temel günlük yaşam becerlerinde (giyinme, temizlik vb.) bağımlılık

Yaşlı bireylerde denge ve düşmeye ilişkin değerlendirmelerin yapılması pek çok değerli bilgi sağlaması nedeniyle önemlidir. Değerlendirme ile elde edilen bilgiler;

• Yaşlı bireylerde denge kaybına yol açan olası sağlık problemlerinin fark edilmesi
• Bireylerin yaşlanma sürecinde ortaya çıkan vücut yapı ve işlevlerindeki kayıpların ortaya çıkarılması
• Yaşlı bireyin gelecekte olası düşme durumuna ilişkin risklerin belirlenmesi
• Yaşlı bireyin denge kaybı ve düşme riskine yönelik bir müdahale ve bakım planının ortaya çıkarılması
• Yaşlı bireyin yaşadığı çevrede düşmeye yol açan muhtemel fiziksel risklerin tespit edilmesi ve yaşam alanlarının yeniden düzenlenmesine fırsat sağlanması
• Yaşlı bireyin kullandığı ilaçlara bağlı denge kayıpları, düşme riskinin tespiti ve buna yönelik gerekli ilaç düzenlemelerinin yeniden yapılma imkânı sağlanması bakımından önemlidir.

Yaşlı için güvenlik kontrol listesinin oluşturulması önemlidir. Bu kontrol listesinde ortamla ilgili çeşitli unsurlar sorgulanır. Bunlar;• Ev içi aydınlatma• Zemin özelliği (parke, halı, sentetik vb.)• Banyo ve tuvalette tutunma barları ve kavramaya uygunluğu • Merdivenlerde tırabzan bulunması ve kavramaya uygunluğu • Yatak yüksekliği• Banyo eşik yüksekliği

Banyo küvet ve duşa kabin giriş-çıkışı• Banyo zemini• Bina giriş-çıkışı (merdivenlerde basamak yüksekliği ve rampa eğimi)• Yaşlı bireyin kullandığı terlik ve ayakkabının özellikleri olup Banyo suyu’nun ısısı liste de yer almamaktadır.

 

Yaşlı bireyin temel günlük yaşam becerilerine ilişkin düşme korkusu bireye sorulmalıdır. Örneğin;

Tai Chi yaşlı bireylerde düşmeyi azaltmada başarılı olabilir. Tai Chi, denge eğitiminin bir parçası olarak haftalık seanslar içerisine yerleştirilebilir.