FİZİKSEL REHABİLİTASYON

Görme işlevini oluşturan unsurlardaki değişiklikler denge kaybı ve düşme oluşumuyla ilişkilidir. Yaşla birlikte değişen görme unsurları; görme keskinliğinde azalma, Kontrast hassasiyetinde yetersizleşme, göz uyum yeteneğinde azalma, görme alanında azalma, karanlığa uyum yeteneğinde azalma, renk algılamada azalma, ışığa duyarlılıkta artış ve derinlik algısında azalmadır. Doğru cevap C.

Proprioseptif sistemde vücuttaki kas, eklem, tendon (kasın kemiğe yapıştığı bölge, kasın uzantısı) gibi yapılardaki reseptörler vasıtasıyla vücudun bölümleri arasındaki iletişim ve hareketler hakkında beyine sürekli bilgiler gönderir. Doğru cevap A.

İlerleyen yaşla birlikte kasın uzantısı tendonlar ve eklem yüzlerini bir arada tutan bağlarda yapısal değişiklikler, omurlar arasında yer alan disklerin içerisindeki sıvımsı dokunun azalarak disklerin incelmesi ve düzleşmesi, gövde kaslarının kas tonusu ve kuvvetindeki azalma ve yerçekimi etkisi sonucu omurga yapısın kamburlaşması gibi değişiklikler görülmektedir. Doğru cevap D.

Düşmeye ilişkin dışsal risk faktörleri; düzgün olmayan zemin, kaygan yüzey, yetersiz aydınlatma, uygun olmayan ayakkabı, güneş yansıması, merdiven ve basamak kenarı, yüksek veya uzak bir yere uzanma gibi riskli aktivitelerdir. Doğru cevap C.

Düşmeye bağlı olarak Kafa yaralanmaları, şişlik ve morarma, eklem çıkıkları ve kas içi kanamalar görülür. Doğru cevap A.

Düşme sonrası hareketsizliğe bağlı sağlık sorunları; kirli kanın kalbe dönüşünü sağlayan toplardamarlarda tıkanıklık sorunları, uzun süreli yatmaya bağlı basınç yaraları, cilt dokusunun esneklik yeteneğinde azalma, idrar yolları enfeksiyonu, akciğerlerde viral veya bakteriyel enfeksiyon, kas kitlesi ve kuvvetinde kayıplar, eklemlerin hareket genişliğinde kalıcı kayıplar vb. Doğru cevap E.

Yaşlı bireylerde düşme korkusunu azaltmaya yönelik davranışsal stratejiler; yaşlı bireyin yaşadığı denge kaybı ve düşme riskine yönelik uzman hekime başvurması ve düzenli şekilde sağlık kontrolünden geçmesi istenmelidir. Düşme riskini azaltmaya yönelik kullandığı ilaçların yan etkilerini öğrenmeli, yaşlı birey denge kaybı ve düşme riskinde alkol kullanımının etkisini kavramalı, denge kaybı ve düşme olaylarına ilişkin tutulan kayıtları uzman hekime aktarmalı, düzenli göz muayenesi ve ihtiyaç varsa gözlük kullanmalıdır. Doğru cevap E.

Yaşlı bireylerde denge ve düşmeye ilişkin değerlendirmesiyle; yaşlı bireylerde denge kaybına yol açan olası sağlık problemlerinin fark edilmesi, bireylerin yaşlanma sürecinde ortaya çıkan vücut yapı ve işlevlerindeki kayıpların ortaya çıkarılması, yaşlı bireyin gelecekte olası düşme durumuna ilişkin risklerin belirlenmesi, yaşlı bireyin denge kaybı ve düşme riskine yönelik bir müdahale ve bakım planının ortaya çıkarılması gibi bilgiler elde edilebilir. Doğru cevap B.

Vestibuler saçlı hücre kaybı, düşme korkusu, vestibulooküler reflekste değişim, vestibuler sinir lif kaybı yaşla ilişkili değişkenlerdir. Şıklar arasında yalnızca D- Pozisyonel vertigo sağlıkla ilişkili değişkendir. Doğru cevap D.

Denge kaybı ve düşme risklerine ilişkin zamanında yeterli müdahale yapılmaması durumunda kassal esneklik ve dolayısıyla eklem hareket açıklığında düşüşler beklenir. Doğru cevap B.

Yaşlanma sürecinde vücutta pek çok sistemde ve anatomik yapıda değişiklikler meydana gelerek yaşlı bireylerde denge kayıpları ve düşme riskine yol açmaktadır. Denge kayıpları ve düşmeyle ilişkili olabilecek değişiklikler vücutta en sık görmede, nörolojik ile kalp- damar ve kas-iskelet sisteminde gerçekleşmektedir.

Göz uyum yeteneğinde azalma; göz uyum yeteneği, gözün değişik mesafelerdeki nesnelerin keskin şekillerini bağımsız olarak seçmeye kendisini alıştırma becerisidir. Yaşla birlikte gözün bu yeteneği azalır ve farklı uzaklıktaki nesnelere net bir şekilde odaklanamamayla başlanır. Zaman içerisinde gelişen gözün uyum gücü başlangıçta yakın görüşü etkilemektedir.

Denge: Vücudun ağırlık merkezini durağan veya hareket hâlindeyken vücudun des­tek noktaları (örneğin ayaklar) arasında tutabilme becerisidir. Vücudun denge hâlini ve duruşunu koruyabilmesi için vücut içi ve dışından beyin sürekli düzenli bilgi alır. Denge­ye ilişkin merkezî sinir sistemine geri bildirimde bulunan sorumlu merkezler; vestibuler sistem, görme organı ve proprioseptif sistemdir. Vestibuler sistem iç kulaktaki anatomik yapılar (semisirküler kanal ve otolit) baş-boyun pozisyonu hakkında, görme organı göz dış ortamda olup bitenler hakkında, proprioseptif sistemde vücuttaki kas, eklem, ten- don (kasın kemiğe yapıştığı bölge, kasın uzantısı) gibi yapılardaki reseptörler vasıtasıy­la vücudun bölümleri arasındaki iletişim ve hareketler hakkında beyine sürekli bilgiler gönderir. Bu üç sistemin topladığı bilgileri kişinin sinir sistemine düzenli ve entegre ola­rak yönlendirmesi denge durumunun sürdürülmesi için önemlidir.

Yaşla birlikte bir önceki bölümde sıralanan fizyolojik değişiklikler dışında eşlik edebilen süreğen sağlık sorunları (örneğin nörolojik hastalıklar, diyabet, kalça kemiği kırıkları), ilaç kullanımı (örneğin depresyon, endişe, uyku bozuklukları tedavisinde kullanılan ilaçlar ve yan etkileri), yaşlının mevcut sağlık durumu (örneğin aktif yaşlı, kırılgan yaşlı, yeni bir hastalık teşhisi, huzurevinde gözlem gereken yaşlı veya bakım ve rehabilitasyon merkezinde sağlık ve bakım hizmeti alan yaşlı) ve yaşlının yaşadığı fiziksel ortamda da denge kaybı ve düşme için risk oluşturmaktadır. Yukarıda belirtilen risk faktör gruplarının  yaşlı bireyde aynı anda söz konusu olması denge kayıpları ve düşme riskini daha fazla tetiklemektedir.

Yaşlılarda görülen yaşlanmayla ilgili faktörler, gelişen sağlık sorunları, fiziksel aktivite düzeyi, yaşlının yaşam alanı gibi düşmeye ilişkin risk grupları içsel ve dışsal risk faktörleri olarak kategorize edilebilir. B seçeneği dışsal faktörler arasında yer almaktadır.

Düşmeye ilişkin risk faktörleri içsel faktörler ve dışsal faktörler olarak sınıflandırılmıştır. İçsel faktörler de yaşla ilgili değişikliklere ve sağlıkla ilgili değişikliklere bağlı olarak iki gruba ayrılmıştır. Düşme korkusu yaşla ilgili değişikliklere bağlı olarak oluşan içsel faktörlerden biridir. Felç, katarak, depresyon ve alkol tüketimi ise sağlıkla ilgili değişikliklere bağlı olarak oluşan içsel faktörlerdendir.

Yaşlı bireylerde dengenin değerlendirilmesine ilişkin çeşitli ölçüm yaklaşımlarından yararlanılmaktadır. Bu ölçüm yaklaşımları; durağan (örneğin romberg testi) ve hareket (örneğin fonksiyonel uzanma testi) hâlindeyken dengeyi değerlendirme, farklı duyuları kullanarak duyular arası etkileşim ve organizasyon ile dengeyi değerlendirme, vestibuler sisteme özgü değerlendirme, bireyin günlük yaşam sırasında denge düzeyine yönelik fonksiyonel değerlendirmeler (örneğin kalk-yürü testi) ve kombine denge test bataryaları olarak sıralanabilir. Yukarıda sıralanan değerlendirme yaklaşımları yaşlı bireylere düzenli olarak ilgili uzmanlar (örneğin fizyoterapist) tarafından uygulanır.

Yaşlı bireylerin sağlık sorunları, yaşlanma sürecinin getirdiği değişiklikler ve çevresel faktörlere bağlı olarak gelişebilen denge kayıpları ve düşme sorunlarına yönelik farklı alan uzmanlarının birlikte müdahale ve tedavi hizmetlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Her bir branştaki uzman kendi uzmanlık alanına yönelik müdahaleyi kullanarak altta yatan sorunu azaltma veya uyarlamaya yönelir. Yaşlı bireylerde denge kaybı ve düşme riskini azaltmaya yönelik olarak tıbbi ve rehabilitasyonel müdahale ve stratejilere uygulanmaktadır. Düzenli tuvalete çıkma programının uygulanması tıbbi müdahale ve stratejiler grubunda yer almaktadır. Kas kuvvetlendirme egzersizleri, yürüyüş eğitimi, denge eğitimi ve eklem hareketi veya esneklik egzersizleri rehabilitasyonel müdahale ve stratejiler arasında yer almaktadır.

Çok kırılgan kaşlı bireylerde dengeyi geliştirmeye yönelik yaklaşımlar ayakta durmaya yönelik egzersizler ve yürüyüş eğitiminden oluşmaktadır. Düz bir hat üzerinde yavaş hızda adımlama çalışması çok kırılgan bireylerde dengeyi geliştirmeye yönelik yaklaşımlardan biridir. Kas kuvvetlendirme egzersizleri, yürüyüş eğitimi, ayakta denge geliştirici aktiviteler (gözlem altında) ve aşamalı şekilde güvenli olarak yürüyüş hızını artırma çalışmaları kırılgan yaşlı bireylerde dengeyi geliştirmeye yönelik yaklaşımlardır. Düz bir hat üzerinde yavaş hızda adımlama çalışması ise çok kırılgan yaşlı bireylerde dengeyi geliştirmeye yönelik yaklaşımlardan biridir.

Yaşlı bireylerin denge kayıpları ve düşme risklerinde yer alan dışsal risk faktörleri bireyin sağlığı ve vücudu dışında gelişen çevresel unsurlardan köken alır. Yaşlı bireylerle çalışan uzman ve bakım personelinin yaşam alanlarında denge kaybı ve düşmeye yol açacak olası çevresel tehlikelere ilişkin düzenlemeler yaparak dışsal risk faktörlerini elimine etmeleri koruyucu müdahale olarak ta tanımlanır. Seçeneklerde verilen uygulamaların hepsi yaşlı bireylerde denge kaybı ve düşme riskini azaltan çevresel uygulamalardır.