FİZİKSEL REHABİLİTASYON

Hipertansiyon, felç, kalp yetmezliği osteoporoz, romatizmal hastalıklar, göz hastalıkları, şeker vb. hastalıklar süreğen hastalıklardır.

Başarılı yaşlanma modelinin temel ögeleri incelendiğinde ögelerden birisi yüksek fiziksel işlevleri sürdürmek bir diğeri ise sosyal ve üretken aktiviteleri sürdürmektir.

İlerleyen yaşla birlikte kalp hızı, sinir iletim hızı (yaklaşık % 15 düşüş), solunum kapasitesi (yaklaşık % 60 düşüş) gibi vücudun fizyolojik işleyişinde değişimler ve düşüşler meydana gelmektedir.

Esneklik; iskelet kasları, deri, sinir, kan ve lenf damarları, eklem kapsülü ve bağları içeren vücudun bu yumuşak dokuları bireylerin esnekliğini belirleyici olmaktadır.

Yaşlılık döneminde kasları oluşturan kas liflerinin yapısal sorunları ilerleyen süreçte kas liflerinde geriye dönüşü olmayan kas kitle kaybına ve buna bağlı olarak kas kuvvet ve dayanıklılık kayıplarına dönüşmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki yaşlılarda günlük yaşamda görülen hareket ve fiziksel performansta düşüşten sorumlu mekanizma sadece kas kitle ve kuvvet kaybı değildir.

Yaşlanma süreci ile birlikte yumuşak dokuların uzunluğu ve vücuttaki oynar eklemlerin hareket açıklığı azalma gösterir. Yaşla birlikte omurga yapısında da değişiklikler görülmeye başlanır.

Fiziksel aktivite; büyük iskelet kaslarının kasılması ve enerji tüketimi sonucu ortaya çıkan herhangi bir vücut hareketidir.

Fiziksel uygunluk; gün içerisinde temel ve ileri günlük yaşam becerilerini (öz bakım, giyinme, beslenme, yürüme, merdiven inip-çıkma, alış veriş yapma, ev içi ve dışı diğer aktiviteler) yorgunluk olmadan yapabilme, sosyal yaşama katılım ve hobileri için hâlâ enerjisinin kalması yeteneğidir.

Fiziksel aktivitenin yararlı olduğu temel alanlar aşağıda sıralanmaktadır.

• Fizyolojik

• Psikolojik

• Sosyal

Yaşlanmayla kas-iskelet sisteminde değişimler meydana gelir. Yaşlılık döneminde vücudun uzuvlarının uç kısımlarında bulunan eklemlerde de (örneğin ayak bileği) hareket kayıpları gelişmektedir. Ayak bileğinin yukarı (dorsi fleksiyon) ve aşağı (plantar fleksiyon) hareketlerinde azalma eğilimi yaşlı bireyin çeşitli işlevlerini olumsuz etkilemektedir. Örneğin ayak bileği hareketlerinde azalma nedeniyle denge tepkileri, oturmadan ayağa kalkma, farklı eğimli yüzeylerde yürüme ve merdiven inip-çıkma gibi önemli işlevlerde yetersizlikler gözlenmeye başlanır. Doğru yanıt A’dır.

Yaşlanma süreciyle birlikte bireylerin hareket yeteneklerini etkileyen vücut sistemlerinde meydana gelmeye başlayan sorunlar ve bunların yol açtığı bozukluklar bireylerin günlük aktivite düzeylerini azaltıcı etkiler oluşturmakta ve beraberinde kişilerin sosyal ve toplumsal katılımlarını azaltmaktadır. Bu bağlamda, yaşlanan bireylerin kontrol edilebilir risk faktörlerine (fiziksel aktivite, beslenme, uyku, sigara, stres) yönelik yaşam biçimi değişikliklerinin olabildiğince erken dönemden itibaren uygulanarak vücut sistemlerinde gerçekleşen yukarıdaki değişikliklerin bireyler üzerinde yol açacağı işlevsel kayıplar sınırlandırılmaya ve yaşlanmanın etkileri geciktirilmeye çalışılmalıdır. Tüm bunlar yaşlanan bireylerin yaşam kalitesi ve yaşam becerilerindeki bağımsızlıklarının korunması bakımından oldukça önemlidir. Doğru yanıt C’dir.

Fiziksel aktivite; büyük iskelet kaslarının kasılması ve enerji tüketimi sonucu ortaya çıkan herhangi bir vücut hareketidir. Egzersiz; fiziksel uygunluğu korumak ve geliştirmek amacıyla planlı, yapılandırılmış ve tekrarlı fiziksel aktivitedir. Fiziksel uygunluk; gün içerisinde temel ve ileri günlük yaşam becerilerini (öz bakım, giyinme, beslenme, yürüme, merdiven inip-çıkma, alış veriş yapma, ev içi ve dışı diğer aktiviteler) yorgunluk olmadan yapabilme, sosyal yaşama katılım ve hobileri için hâlâ enerjisinin kalması yeteneğidir. Doğru yanıt B’dir.

Uyku kalitesinde düzelme, kan şekeri seviyesinde düzelme, İşlerini daha az yorularak yapma fiziksel aktivitenin kısa ve uzun dönem fizyolojik yararlarındandır. Genel iyilik halinde iyileşme fiziksel aktivitenin uzun dönemli psikolojik yararlarından biridir. Bireyin moralinde yükselme ise kısa dönemli yararlarındandır. Doğru yanıt E’dir.

Fiziksel aktivite veya egzersizin vücut üzerinde yararlı etkiler sağlayabilmesi için yaşlı bireyin fiziksel aktivite programına düzenli katılması, vücudun belirli bir eşiğin üzerinde egzersiz iş yüküne maruz kalması, önerilen haftalık sıklık ve süre boyunca etkinliği sürdürmesi gerekir. Yeni arkadaşlıklar kurma ve geliştirmeyi kolaylaştırma ise fiziksel aktivitelerin uzun dönem yararlarından biridir. Doğru yanıt B’dir.

Esneklik egzersizi; esneklik eklemlerdeki muhtemel hareketlerin genişliği anlamında kullanılır. Vücutta pek çok eklem bulunmaktadır. Bu eklemlerden bazıları hareketi olmayan (oynamayan), bazıları çok az hareketi (yarı oynar) olan ve bazıları ise hareketi olan (oynar) eklemlerdir. Özellikle uzuvlardaki eklemler hareketli eklemlerdir. Örneğin kalça eklemi, diz eklemi, omuz eklemi. Yaşlı bireyin günlük yaşam aktivitelerini yapabilmesi için oynar eklemlerinin hareket açıklığı yeterince olmalıdır. Giyinme-soyunma, eğilme-kalkma, uzanma, temizlik ve benzeri işler sırasında eklemlerin hareketine ihtiyaç duyulur. Pek çok nedenden dolayı (yaş, cinsiyet, eklem yapısı, fiziksel aktivite düzeyi)      eklemler hareket açıklığını kaybedebilmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Yaşlı bireylere yönelik egzersiz reçetesi tekrarlı egzersizler nedeniyle bireyin kas-iskelet sistemi elemanları (kas, tendon, eklem, kıkırdak, kapsül, bağ ve diğer) üzerinde hasar oluşturmamalıdır. Bu nedenle, bireylere hazırlanan egzersiz reçetesi; ısınma ve soğuma fazlarına esneklik egzersizlerine ve yapılan aktivitenin şiddetinde aşamalı artış prensiplerine yer vermelidir. Isınma fazı; en az 5 dakika, hafif şiddette aerobik egzersiz (yürüyüş) Aktivite fazı; orta şiddette aerobik egzersiz (yürüyüş, bisiklet, yüzme) Soğuma fazı; en az 5 dakika hafif şiddette aerobik egzersiz (yürüyüş) ve kuvvet eğitimi (dirençli egzersizler) Esneklik fazı; soğuma fazı sonrası olarak düzenlenmelidir. Doğru yanıt A’dır.

Kardiyorespiratuar (kalp-dolaşım-solunum sistemi) dayanıklılığı artırıcı egzersizler (aerobik egzersizler); yaşlı bireylerin sağlığını koruma ve geliştirme amacıyla kullanılan bir egzersiz türü olup bireyin fiziksel uygunluk düzeyini geliştirir.

Kas kuvvetlendirme ve dayanıklılık egzersizleri: Yaşlı bireylerin özellikle yer değiştirme (yürüyüş, ayağa kalkma, oturma, merdiven inip çıkma vb.) ve diğer günlük yaşam becerilerinde bağımsızlığı geliştirmek için önemlidir.

Esneklik egzersizleri; yaşlı bireylerin eklem hareket açıklığını korumak için önemlidir.

Denge egzersizleri; yaşlı bireylerde olası denge kayıpları ve düşme risklerini azaltmak amacıyla önemlidir. Doğru yanıt C’dir.

Yaşlının egzersiz grubuna katılması konusunda ikna edici olması bir dışsal motivasyon unsuru olurken yaşlının egzersiz grubuna düzenli katılarak fiziksel aktivitenin yararlarını hissetmeye başlaması (örneğin sırt ağrılarının azalması, yürürken daha az nefes nefese kalması, kendini daha kuvvetli hissetmesi, günlük yaşam becerileri sırasında daha az zorlanması vb.) o yaşlı için içsel bir motivasyon unsuruna dönüşmesini sağlar. Bu bağlamda, yaşlının egzersiz programına ilişkin ulaşabileceği gerçekçi hedeflerin konulması yaşlı için daha kalıcı olan içsel motivasyon unsurunun sağlanmasına yardımcı olacaktır. Doğru yanıt D’dir.

Yaşlılarda fiziksel aktiviteye katılıma ve sürdürülmesine ilişkin kişisel faktörlere bağlı teknikler; yaşlı bireylerin fiziksel aktivite geçmişini, kişisel yeteneklerini, tıbbi durumunu, tercihlerini ve imkânlarını dikkate alma ile egzersiz sırasında iyi gözlemleme ve kendilerini güvende hissetmelerini sağlamadır.  Davranışsal faktörlere bağlı teknikler; yaşlı bireyleri gerçekçi ve elde edilebilecek hedefler koymaya cesaretlendirme, aktivite hedefleri elde edildiğinde pekiştireç planlama, kendi kendini takip etme tekniklerini kullanmada yaşlı bireyi cesaretlendirmedir. Program faktörüne bağlı teknikler ise genel fiziksel uygunluk düzeyini geliştirici ve sıkıcılığı engelleyici farklı aktiviteleri denemeleri için cesaretlendirmedir. Doğru yanıt A’dır.