FİZİKSEL REHABİLİTASYON

Akut hastalıkların özellikleri; hızlı ve aniden gelişirler. Acil bakım gerektirirler.Sıklıkla, aynı anda birçok alanda bakım gerektirirler.Amaç, problemin bakımı ve tedavisidir.Yaşlılarda, akut hastalık tedavisi bir veya daha fazla kronik hastalığı alevlendirebilir . Doğru cevap C’Dir.

Aşağıdaki liste, yaşlıların akut dönemde yaşam kalitelerinin artırılması için bakım hizmeti gerektiren sağlık problemlerini göstermektedir:

İnme (felç-hemipleji)

 Omurga ve omurilik yaralanmaları

 Organ kayıpları (amputasyon)

 Kalça kemiği kırıkları

 Kafa ve beyin yaralanmaları

 Nörolojik hastalıklar (multiple skleroz, motor nöron hastalıkları, polinöropatiler,kas hastalıkları ve Parkinson hastalığı)

 Yanıklar

Romatizmal hastalıklar

 Damarsal hastalıklar (eklem iltihabı ile birlikte seyredebilir).

10. Eklem hasarına neden olan hastalıklar [eklem kireçlenmeleri (diz, omuz, kalça, boyun)

Protez eklem ameliyatları (Diz ve kalça eklem değişiklikleri)  Doğru cevap C’dir.

Yaşlılık döneminde akut bakım, sıklıkla, hastane ortamında sağlanmaktadır. Yaşlının hastaneye yatmasıyla birlikte, öncelikli olarak bireyin sağlık problemlerine yönelik tedavi ve rehabilitasyon (iyileştirme) ihtiyacı üzerinde durulmalıdır.  Doğru cevap E’dir.

Hastalarda bası yaraları, derinin diğer dokular ve kemik yüzeyleri arasında sıkışmasıyla meydana gelir. Özellikle, kemik çıkıntılarının en fazla olduğu bölgelerde daha sık görülür. Sırtüstü yatan hastalarda en sık kuyruk sokumu çevresinde ve topuklarda, yan yatan hastalarda da kalça ve ayak bileklerinde, oturma pozisyonunda ise kalçalardadır. Doğru cevap B’dir.

Bası yaraları anatomik doku kaybına göre 4 evrede incelenir:
Evre 1: Basmakla solmayan kızarıklık vardır. Fakat cilt bütünlüğü bozulmamıştır.  Doğru cevap A’dır.

Hastanın beslenme problemlerinin önlenmesi ve bakımının sağlanmasında dikkat edilmesi gereken durumlar şunlardır:

Parkinson hastalığının kesin nedeni bilinmemekle birlikte, ileri yaş, genetik yatkınlık, beyin hasarı ve travmalara bağlı geliştiği düşünülmektedir. Parkinson hastalığında genellikle, istem dışı titreme, güçsüzlük, kas ve hareketlerde sertlik, hareketsizlik, hareketlerin yavaşlaması gibi durumlar görülür. Titreme genellikle el ve parmaklarda, daha sonraları kollarda dabaşlayabilir. Zamanla tablo ilerler. Bu hastaların bir kısmında bunama belirtileri de görülebilir. Parkinson’lu hastalarda görülen diğer belirtiler duruş bozuklukları, denge, yürüme problemleri, maske yüz (ifadesiz yüz), davranış bozuklukları, ruhsal çöküntü hâli (depresyon), tükürük salgısında artma, terleme, kabızlık,
idrar yapma kusurları (idrar tutamama veya kabızlık), demans (bunama), uyku bozuklukları, hafıza kaybı ve yavaş düşünmedir. Doğru cevap C’dir.

Alzheimerlı hasta ile çalışırken dikkat edilecek hususlar:
Hasta ile bebek diliyle konuşmamak gerekir. Mümkün olduğunca yetişkin biriyle konuşurken kullanılan ifadeler kullanılmalı. Fakat bu ifadeler basit ve anlaşılır olmalıdır. Asla karmaşık bir dil kullanılmamalıdır. Hasta ile sürekli aynı ses tonu kullanılarak konuşulmalıdır.Hasta ile iletişim kurulurken hastanın anlayabileceği şekilde önünde durarak ve göz teması kurarak konuşmak gerekir. Sadece sözel ifadeler kullanılmamalı, aynı zamanda, gerekirse yazı yazarak ve göstererek de anlatılmak istenen hakkında konuşulmalıdır.Hastalık dışında hastanın tedavisini etkileyebilecek faktörler unutulmamalı. Bunlar işitme ve görme kayıpları, ağrı, ilaçların yan etkisi vb.dir. İhtiyaç varsa gözlük gereksinimi ve/veya işitme problemleriyle başa çıkma stratejileri geliştirilmelidir.Aynı anda birkaç komut verilmemelidir. Onun yerine yavaş yavaş komut verilmeli, komutlar karmaşık olmamalı, eğer gerekiyorsa sık sık tekrar edilmelidir.Hasta ile çalışırken göreve değil hastaya odaklanmak gerekir. Öncelikle, hasta ile ilişkileri düzeltmek gerekir. Bunun için yakınlarından hoşlandığı aktiviteler hakkında bilgi alınabilir.Hasta ile hastanede çalışırken sadece hastane koşullarına yönelik çalışmamak gerekir. Hastanın hastaneden taburcu olacağı unutulmamalı, hasta dışarda karşılaşabileceği farklı çevreler (örneğin kaldırımlar) ve bu çevrelere uyum konusunda da eğitilmelidir.Bakım esnasında hastaların tercihleri, hoşlanıp hoşlanmadığı durumlar göz önün- de bulundurulmalıdır.Düzenli olarak egzersiz yaptırılmalı ve hastanın egzersize katılımı sağlanmalıdır. Unutulmamalıdır ki demans ve Alzheimer gibi hastalıklar kişinin değil, ailenin hastalığıdır. Bu hastaların yakınlarına büyük görev düşmektedir. Mümkün olduğunca hastanın bakımını üstlenen aile ferdinin yükü hafifletilmelidir.Hastanın boş zamanlarında oyalanması için çeşitli uğraşlar yaratarak yaşama bağlanmasını sağlamak önemlidir.Hastanın yemek yeme, giyinme-soyunma gibi günlük yaşam aktivitelerine yardımcı olmak, ilaçlarını düzenli almasını sağlamak gerekir.  Doğru cevap A’dır.

İnme için değiştirilebilir risk faktörleri ; yüksek tansiyon, şeker hastalığı, alkol sigara tüketimi, yüksek kolestorol, şişmanlık, hareketsiz yaşam tarzı, kötü beslenme şeklinde ifade edilir. Doğru cevap C’dir.

Yaşlılarda sıklıkla görülen romatizmal hastalıklar:  Kireçlenme (osteoartrit), Kemik erimesi (osteoporoz), İltihaplı eklem romatizmaları (romatoid artrit), gut hastalıklarıdır. Osteoartrit, en sık görülen romatizmal hastalıktır.  Doğru cevap A'dır.

Akut hastalıkların özellikleri;

*Hızlı ve aniden gelişirler

*Acil bakım gerektirirler

*Sıklıkla, aynı anda birçok alanda bakım gerektirirler

*Amaç, problemin bakımı ve tedavisidir

*Yaşlılarda, akut hastalık tedavisi bir veya daha fazla kronik hastalığı alevlendirebilir

Kronik hastalıkların özellikleri:

*En az 6 ay boyunca görülürler

*Toplumdaki yaşlıların %80’i ortalama olarak 3 farklı kronik hastalığa sahiptir

*En büyük eksiklikler ortaya çıkana kadar ilerler

*Mutlaka bakım verenlerin yardımı gerekir (aile, arkadaşlar gibi)

*Amaç hastalığın tedavisi değil, hastalık yönetimi ve hastalıkla mücadelenin öğretilmesidir

Aşağıdaki liste, yaşlıların akut dönemde yaşam kalitelerinin artırılması için bakım hizmeti gerektiren sağlık problemlerini göstermektedir:

1. İnme (felç-hemipleji)

2. Omurga ve omurilik yaralanmaları

3. Organ kayıpları (amputasyon)

4. Kalça kemiği kırıkları

5. Kafa ve beyin yaralanmaları

6. Nörolojik hastalıklar (multiple skleroz, motor nöron hastalıkları, polinöropatiler, kas hastalıkları ve Parkinson hastalığı)

7. Yanıklar

8. Romatizmal hastalıklar

9. Damarsal hastalıklar (eklem iltihabı ile birlikte seyredebilir).

10. Eklem hasarına neden olan hastalıklar [eklem kireçlenmeleri (diz, omuz, kalça, boyun)

11. Protez eklem ameliyatları (Diz ve kalça eklem değişiklikleri)

Yaşlı bireylerde ileri yaş, sağlık problemleri ve hastaneye yatış ihtiyacı bakımından daha risklidir. 75 yaş ve üstü yaşlı bireylerin çok büyük bir kısmı hastaneye yatmak zorunda kalmakta, bunların yaklaşık %15’i her yıl hastaneye yatmakta, %5.3’ü de yılda 2 veya daha fazla sayıda hastaneye yatmaktadır.

65-74 yaş arası yaşlı bireylerde hastane ölümleri %5 oranındayken 85 yaş ve üstü bireylerde bu oran %10’lara çıkmaktadır. Yaşlılarda hastane ölümüne neden olan en önemli risk faktörleri ciddi derecede beslenme bozuklukları ve kilo kayıpları, algısal/zihinsel kayıplar, günlük yaşamda bağımlılığın artması, uzun süreli tedavi gerektiren hastalıkların olumsuz etkileri ve akut hastalıkların giderek kötüleşmesidir.

Bası yaraları: Hastane ortamında görülme oranı %3 ile 11 arasında değişmektedir. İnmeli hastalar ve kalça kırığı olan yaşlı hastalarda bu oran %60-70’lere kadar ulaşabilmektedir. Bası yaraları en sık, hastanelerin yoğun bakım ünitelerinde yatan hastalarda, daha sonra bakımevlerinde uzun süredir yatarak bakılan, hareketsiz hastalarda görülmektedir.

En önemli bası yarası nedenleri:

İçsel faktörlere bağlı olanlar:

• Aynı bölgeye uzun süreli bası olması

• Sürtünme

• Tahriş

• Nem

Dış faktörlere bağlı olarak görülenler:

• İleri yaş

• Kansızlık

• Enfeksiyon

• Ciltte aşırı kuruluk

• Kas kütlesinde azalma

• Şeker hastalığı (diyabet) veya diğer kronik hastalıklar (böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları, kalp yetmezliği, gibi)

• Yetersiz beslenme, aşırı derecede zayıflık

• Duyu kaybı (hissizlik) veya hareketsizlik

• Bazı ilaçların yan etkileri (aşırı kortizon kullanımı gibi)

Bası yaraları anatomik doku kaybına göre 4 evrede incelenir:

Evre 1: Basmakla solmayan kızarıklık vardır. Fakat cilt bütünlüğü bozulmamıştır.

Evre 2: Derinin üst tabakasında kayıp vardır. Yara, pembe-kırmızı, kabuksuz ve yüzeyeldir. Yırtıklar veya henüz yırtılmamış şişlikler gözlenebilir.

Evre 3: Ciltte tam kayıp vardır. Deri altı yağ dokusu görülür. Fakat kas, kemik, eklem tutulumu yoktur. Yarada kabuklanma olabilir.

Evre 4: Ciltte tam kayıpla birlikte kemik, eklem, kas dokusunun etkilenimi vardır. Doku ölümleri gerçekleşir. Yara kısmında kabuklanma veya yaralar olabilir. Yaranın olduğu yerde sıklıkla boşluk veya oyuk vardır.

Alzheimerli hastalarda görülen belirti ve bulgular:

• Hafıza sorunları (günlük yaşamı önemli derecede etkileyecek bir hafıza kaybı)

• Düşünme zorluğu

• Karar vermede güçlük

• Kelime bulma güçlüğü

• Matematiksel işlemlerde güçlük

• Kişilik ve davranış değişiklikleri

• Kaybolmalar

• Eskiden yapabildiği işleri yapmada güçlük

65 yaş ve üstü inmeli hastalarda hastalığın ilerleyişine dair hazırlanan raporlarda;

• %50’sinin felçli olarak hayatlarını sürdürdükleri,

• %30’unun yardımcı cihaz olmadan yürüyemediği,

• %26’sının günlük yaşamında bağımlı olduğu,

• %19’unun konuşamadığı ve konuşma problemi yaşadığı,

• %35’inin depresyon bulgularını gösterdiği,

• %26’sının da bakımevi veya yataklı bir rehabilitasyon kurumunda bakıma muhtaç bir şekilde yaşadığı belirtilmiştir.