FİZİKSEL REHABİLİTASYON

Yaşlılık, bireyde herhangi bir sağlık sorunu gelişsin veya gelişmesin vücutta meydana gelen bazı değişikliklerle karakterize bir süreçtir. Bu değişiklikler fiziksel (kırışıklık, saçlarda ağarma gibi), fizyolojik (kalp-solunum sistemi değişiklikleri, kas-iskelet sistemi değişiklikleri, mesane-bağırsak sistem değişiklikleri gibi) ve psikolojik (depresyon, yalnızlık hissi, bunama, gibi) alanlarda meydana gelir

Yaşlıların akut dönemde yaşam kalitelerinin artırılması için bakım hiz- meti gerektiren sağlık problemleri:

1. İnme (felç-hemipleji)
2. Omurga ve omurilik yaralanmaları
3. Organ kayıpları (amputasyon)
4. Kalça kemiği kırıkları
5. Kafa ve beyin yaralanmaları
6. Nörolojik hastalıklar (multiple skleroz, motor nöron hastalıkları, polinöropatiler,kas hastalıkları ve Parkinson hastalığı)

7. Yanıklar

8. Romatizmal hastalıklar
9. Damarsal hastalıklar (eklem iltihabı ile birlikte seyredebilir).
10. Eklem hasarına neden olan hastalıklar [eklem kireçlenmeleri (diz, omuz, kalça, boyun)
11. Protez eklem ameliyatları (Diz ve kalça eklem değişiklikleri)

Yatmaya bağlı yaşlı hastaların vücudunda meydana gelen değişiklikler:

Kas-iskelet sistemi değişiklikleri

Deri değişiklikleri

Üreme sistemindeki değişiklikler

Nörolojik değişiklikler

Kalp-damar sistemi değişiklikleri

Ruhsal (psikolojik) problemler

Solunum sistemi değişiklikleri

Beslenme ve sindirim sistemi problemleri (Gastro-intestinal sistem problemleri)

Hastanın beslenme problemlerinin önlenmesi ve bakımının sağlanmasında dikkat edilmesi gereken durumlar şunlardır:

Mümkün olduğunca her gün aynı saate denk gelecek şekilde tuvalet alışkanlığının kazandırılması ve devamlılığının sağlanması

Mümkünse sıvı alımının artırılması

Posalı gıda tüketiminin sağlanması

Egzersiz uygulamalarına önem verilmesi

Düzenli beslenme programının uygulanması

Reflü gelişmesini önlemek amacıyla yatmadan 2 saat önce gıda alımını önlemek,

yatarken hastanın baş ve boynunu yastıkla desteklemek

Akut bakım ihtiyacı olan hastada öncelikli olarak bakılması gereken parametreler: zihinsel fonksiyonlar, depresyon, fonksiyonel zayıflık, travma, enfeksiyon, kullanılan ilaçlar, beslenme durumudur.

İnme nedeni ile yatan hastada inmeye bağlı olarak gelişebilecek sağlık sorunları;

Bilinç bozuklukları

Davranış problemleri

Fiziksel harekette bozulma

Solunum problemleri

Pıhtı gelişmesi

Bası yarası

Nöbet/havale

Enfeksiyon

Düşmeler-kazalar

Mesane-bağırsak problemleri

Omuz-dirsek-ele ait problemler (ağrı, omuz çıkığı gibi)

Yetersiz beslenme, yutma problemleri

Kaslarda katılık/sertleşme

Konuşma bozuklukları

Yaşlılıkla birlikte görülen kronik hastalıklarda da artış olmaktadır. Fakat yaşlı bireyler hem akut hem de kronik hastalıklara sahip olabilirler. Akut hastalıklar; hızlı ve ani gelişirler, acil bakım gerektirirler, sıklıkla, aynı anda birçok alanda bakım gerektirirler, problemin bakımı ve tedavisi amaçlanır, yaşlılarda akut hastalık tedavisi bir veya daha fazla kronik hastalığı alevlendirebilir. Kronik hastalıklar ise en az altı ay boyunca görülürler, toplumdaki yaşlıların %80’i ortalama olarak üç farklı kronik hastalığa sahiptirler, en büyük eksiklikler ortaya çıkana kadar ilerlerler, mutlaka bakım verenlerin yardımı gerekir, amaç hastalığın tedavisi değil hastalık yönetimi ve hastalıkla mücadelenin öğretilmesidir. Doğru cevap  C'dir.

Yaşlılık, bireyde herhangi bir sağlık sorunu gelişsin veya gelişmesin vücutta meydana gelen bazı değişikliklerle karakterize bir süreçtir. Bu değişiklikler fiziksel (kırışıklık, saçlarda ağarma gibi), fizyolojik (kalp-solunum sistemi değişiklikleri, kas-iskelet sistemi değişiklikleri, mesane-bağırsak sistem değişiklikleri gibi) ve psikolojik (depresyon, yalnızlık hissi, bunama, gibi) alanlarda meydana gelir ve hastanın günlük yaşamdaki bağımsızlığını ve yaşam kalitesini etkileyebilir. Yaşlıda meydana gelen değişikliklere hastalıklar ve hastalıkların neden olduğu problemler de eklenince yaşlılık daha da zor bir hâl almakta, kişi bakıma muhtaç konuma gelebilmekte ve yaşlı bakımı daha özel, uzun süreli ve meşakatli olabilmektedir. Yaşlıların akut dönemde yaşam kalitelerinin artırılması için bakım hizmeti gerektiren sağlık problemleri şunlardır: İnme, omurga ve omurilik yaralanmaları, organ kayıpları, kalça kemiği kırıkları, kafa ve beyin yaralanmaları, nörolojik hastalıklar, yanıklar, romatizmal hastalıklar, damarsal hastalıklar, eklem kireçlenmeleri, protez eklem ameliyatları. Doğru yanıt D’dir.

Yaşlı bakımından sorumlu sağlık ekibinin bu dönemdeki en önemli hedefi yaşlı hastanın mümkün olduğunca hastanede kalış süresini kısaltmak ve sağlık durumunu en kısa sürede iyileştirmek olmalıdır. Doğru yanıt B’dir.

Yaşlılık döneminde akut bakım, sıklıkla, hastane ortamında sağlanmaktadır. Yaşlının hastaneye yatmasıyla birlikte, öncelikli olarak bireyin sağlık problemlerine yönelik tedavi ve rehabilitasyon (iyileştirme) ihtiyacı üzerinde durulmalıdır. Akut bakım, yaşlılarda öncelikli olarak hastanın hayatının kurtarılması, eski sağlığına kavuşturulması ve hastalığın yan etkilerinden kurtulması amacıyla yapılır. Hayati tehlikeyi atlatan hastada gelişebilecek ikincil sorunlarla mücadele üzerinde durulur. Sağlık bakım ihtiyacı yaşlının akut veya kronik hastalığının biriken veya artan etkilerine bağlı olarak uzun döneme de sarkabilir. Doğru yanıt A’dır.

Hastalarda bası yaraları, derinin diğer dokular ve kemik yüzeyleri arasında sıkışmasıyla meydana gelir. Özellikle, kemik çıkıntılarının en fazla olduğu bölgelerde daha sık görülür. Sırtüstü yatan hastalarda en sık kuyruk sokumu çevresinde, omuz ve kürek kemiklerinin arkasında,  topuklarda ve baş ve kulak arkasında, yan yatan hastalarda da kalça ve ayak bileklerinde, oturma pozisyonunda ise kalçalardadır. Yüzükoyun yatan hastalarda ise boyun ve kulak, omuz, göğüs, genital bölge, diz ve parmaklarda bası yarası görülmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Yaşlı hastada ameliyat sonrasında kalça protezi takılmışsa protezin yerinden oynamaması ve çıkmaması için koruyucu önlemlerin alınması ve hasta bakıcılarının konuyla ilgili olarak eğitilmesi gerekmektedir. Eğer ameliyat kalçanın arkasından yapılmış ise bacakların mutlaka birbirine değmeyecek bir şekilde açık olması sağlanmalı, bunun için bacakların arasına yastık yerleştirilmeli, kalçanın 90° üstündeki öne doğru hareketi yaptırılmamalı (bacağın bükülmemesi gerekmektedir) ve ameliyatlı bacağın içe doğru döndürülmemesi sağlanmalıdır. Eğer ameliyat önden yapılmışsa bacağın geriye ve dışarıya doğru götürülmesinden kaçınmak gerekir. Alçak, yumuşak sandalye, tabure ve yataklardan kaçınılmalıdır. Hasta, eğer hastane içinde tekerlekli sandalye ile gezdirilirken oturak kısmına sert bir materyal konulabilir ve oturma yeri yükseltilebilir. Hastanın bakımıyla ilgilenen sağlık personelinin hasta için doktor tarafından verilen hareket ve aktivite sınırlılıklarını bilmesi, mutlaka uyması ve bakım verenlerin de bilgilendirilmesi ve kurallara uyması sağlanmalıdır. Doğru yanıt A’dır.

İnme tedavisi ile ilgili olarak son yıllarda yapılan en önemli girişim, inme olaylarının sıklığının azaltılmasına yöneliktir. İnmenin önlenmesi, tedavi ve rehabilitasyonu oldukça önemlidir. Akılda tutulması gereken en önemli olay inmeli hastanın mümkün olan en kısa sürede acil servise ve varsa eğer inme servisine ulaştırılması, ilk değerlendirme ve müdahalenin uzman sağlık personeli tarafından (uzman nörolog) yapılmasıdır. Doğru yanıt C’dir.

Parkinson hastalığının tedavisi uzun süreli olduğu için tedavisinde hasta ve ailesinin uzun yıllar iş birliği yapması gerekmektedir. Parkinson’lu hastaların tedavisi birçok sağlık ekibinin dayanışmalı uygulamalarını içerir: tıp (ilaç tedavisi), fizyoterapi, hemşire, psikoterapi (akıl ve ruh sağlığı), beslenme, konuşma terapisi, iş-uğraşı terapisi ve sosyal hizmet uzmanı tarafından sağlanan destek. Tedavide amaç, hastada görülen bulguları kontrol altına almaktır. Hastanede izlenen hastanın bakımı hastalığa özgü bulguların tedavisi, ilaçların yan etkilerinin azaltılması, yatmaya bağlı sorunların azaltılması, hastanın mümkün olduğunca aktif katılımını artırmak, yürüyebilme potansiyelini devam ettirmek ve hastaneden taburculuk süresini kısaltmaya yönelik uygulamaları içerir. Doğru yanıt E'dir.

Baş ağrısı, hafıza kaybı, ayağa kalkınca sendeleme, kusma, bulunduğu yer-zamanı söyleyememe, görme ve okuma bozuklukları kafa ve beyin yaralanmalarını gösteren önemli bulgulardandır. Doğru yanıt B’dir.

Hastanın bilinç düzeyini geliştirebilmek ve hafızasını kuvvetlendirmek amacıyla problem çözme, bulmaca çözme, kitap okuma, sık sık sohbet etme gibi uygulamalar çok önemlidir. Bakım verenlerin hastanın sürekli zihinsel aktivite yapabileceği ve oyalanabilecekleri aktiviteler belirlemesi önemlidir. Bu aktivitelerde mümkün olduğunca yetişkin biriyle  konuşurken kullanılan ifadeler kullanılmalı. Fakat bu ifadeler basit ve anlaşılır olmalıdır. Asla karmaşık bir dil kullanılmamalıdır. Hasta ile sürekli aynı ses tonu kullanılarak konuşulmalıdır. Hasta ile iletişim kurulurken hastanın anlayabileceği şekilde önünde durarak ve göz teması kurarak konuşmak gerekir. Sadece sözel ifadeler kullanılmamalı, aynı zamanda, gerekirse yazı yazarak ve göstererek de anlatılmak istenen hakkında konuşulmalıdır. Aynı anda birkaç komut verilmemelidir. Onun yerine yavaş yavaş komut verilmeli, komutlar karmaşık olmamalı, eğer gerekiyorsa sık sık tekrar edilmelidir. Bakım esnasında hastaların tercihleri, hoşlanıp hoşlanmadığı durumlar göz önünde bulundurulmalıdır. Düzenli olarak egzersiz yaptırılmalı ve hastanın egzersize katılımı sağlanmalıdır. Hastanın boş zamanlarında oyalanması için çeşitli uğraşlar yaratarak yaşama bağlanmasını sağlamak önemlidir. Hastanın yemek yeme, giyinme-soyunma gibi günlük yaşam aktivitelerine yardımcı olmak, ilaçlarını düzenli almasını sağlamak gerekir. Doğru cevap E’dir.