FİTOPATOLOJİ

Virüsten Ari Vejetatif Üretim Materyali
Yine pek çok virüs ve viroid aflı, yumru, soğan gibi vejetatif bitki materyalleriyle
dağıldığından burada da virüsten ari sertifikalı üretim materyali kullanılmalıdır. Virüs
ve viroidlerden ari bitki üretiminde değişiklik yöntemler bulunmaktadır.
• Virüs tanı yöntemleriyle virüsten ari oldu¤u belirlenen, doğadan alınan materyalin
kullanılması.
• Sıcaklıkla tedavi (termoterapi): Burada hastalıklı materyal belirli sıcaklıklarda
(sıcak suda veya sıcak havada), belirli süreler tutularak üretim materyali
virüslerden temizlenebilmektedir. Bu amaçla üretim materyalleri genellikle
35-40 °C’lerde tutulmaktadır.
• Soğukla tedavi: Etmenlerce enfekteli sürgün uçlarının -196 °C’lık sıvı azot
içerisinde kısa bir süre tutulmasıyla virüs ve viroidler dokudan temizlenebilmektedir.
• Elektrikle tedavi (elektroterapi): Bitki materyalleri belirli derecelerde ve sürelerde
elektrik ak›m›na maruz bırakılarak bu patojenlerden arındırılabilmektedir.
• Meristem kültürü: Meristem uçlar›ndan (0.1-0.5 mm) alınan doku parçaları
kullanılarak steril besi yeri koşlullarında bu patojenlerden ari bitki elde edilebilmektedir.
• Doku kültürü: Doku kültürü ile de virüs ve viroidsiz bitki elde edilebilmektedir.
Bu yöntem sıcaklıkla tedavi yöntemiyle birlikte de kullanılabilmektedir.
Burada önce doku kültürüyle bitki elde edilmekte, sonra bitki sıcaklık
muamelesine tabi tutulmaktadır.
• İlaçla tedavi (kemoterapi): Bitki materyallerini bazI kimyasallarla virüs ve viroidlerden
arIndIrma genellikle başarısız olmaktadır. Bununla birlikte kimyasalların
sıcaklıkla tedavi veya meristem kültürüyle birlikte kullanılması başlar
oranını artırmaktadır.

Virüslerin sahip olduğu protein kılıfa kapsid adı verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Virüsler değişik şekil ve boyuttadır. Virüslerin neredeyse yarısı uzun, geri kalanın çoğu küresel ve az bir kısmı da mermi şeklindedir. Doğru cevap B'dir.

Bitki virüslerinin büyük çoğunluğunda virüsler hücreden hücreye geçerek sonunda floeme ulaşır ve bitki içerisinde uzak mesafelere floem ile taşınırlar. Doğru cevap C'dir.

Bitkilerin yapraklarında açık ve koyu yeşil alanlar veya çizgi şeklinde ortaya çıkan belirtilere mozaik denilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Doku, organ veya bitkinin ölümü şeklinde ortaya çıkan belirti türü nekrotik belirtilerdir. Doğru cevap E'dir.

Sert çekirdekli nekrotik halka leke virüsü (prunus necrotic ring spot virus, PNRSV) vişnelerde ve fasulye adi mozaik virüsü (BCMV) fasulyelerde polenle taşınmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Viroidlerin etrafında koruyucu bir protein kılıf bulunmamaktadır. Onun dışında verilen tim bilgiler doğrudur. Doğru cevap B'dir.

Viroidler mekanik olarak, vejetatif üretim materyali, aşı, tohum, polen ve afitler tarafından taşınırlar; bununla birlikte en yaygın taşınma şekli vejetatif üretim materyalleridir. Doğru cevap C'dir.

Virüs ve viroidler pek çok üründe ekonomik olarak önemli kayıplara yol açmaları nedeniyle bunların sebep oldukları hastalıklarla mücadele oldukça önemlidir.

Bu hastalıklarla mücadelede değişik yöntemler kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bitki virüs ve viroid hastalıklarının ilaçlı mücadelesi bulunmamaktadır. D seçeneği dışında ki bütün bilgiler mücadele anlamında doğru bilgiyi içermektedir. Doğru cevap D'dir.

Şakra virüsü, tüm sert çekirdeklilerde özellikle de kayısı, erik ve şeftalilerde ciddi zararlara sebep olmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Virion olarak da bilinen virüs partikülleri genetik bilgiyi taşıyan tek veya çift sarmallı nükleik asit (RNA veya DNA) ve bir protein kılıftan ibarettirler. Virüslerin sahip oldukları bu protein kılıfa “kapsid” adı verilmektedir.

Virüsler bitkilerde makroskobik (dışarıdan görülebilen, dış) ve mikroskobik belirtilere (hücrelerdeki belirtiler, iç) sebep olurlar.Bazı virüsler, bazı bitkilerde dışarıdan görülebilir belirtiler oluşturmazlar bu gizli belirtilere latent (gizli) simptomlar adı verilir. Bitkide belirtilerin geçici bir süre görülememesine maskelenme adı verilmektedir.

Nekrotik belirtiler: Doku, organ veya tüm bitkinin ölümü bazı virüs hastalıklarının tipik bir belirtisidir.

Bitki virüsleri bir bitkiden diğerine değişik şekillerde taşınırlar. Taşınma şekli vejetatif üretim materyalleri, özsu ile mekanik olarak, tohumla, polenle, küskütle ve belirli böcek, akar, nematod ve funguslarla olmaktadır.