FİTOPATOLOJİ

Bitkiler normal gelişmelerini tamamlayabilmek için azot, fosfor, potasyum, kükürt, demir, kalsiyum ve magnezyum gibi makro elementlere daha fazla ihtiyaç duyarlar. Bazı elementlere ise duydukları gereksinim daha azdır. Bu elementlere mikro elementler veya iz elementler adı verilir. Bunlar; mangan, bakır, çinko, molibden, bor, iyot, klor ve sodyumdur.

Potasyumun bitkide azot metabolizması ile ilişkili olduğu, aminoasitlerin proteine dönüşmesinde rol oynadığı saptanmıştır. Eksikliğinde en önemli belirti genel solgunluk ve yaprak yanıklığıdır. Belirtiler önce alt yapraklardan başlar, yaprak normal yeşil rengini kaybeder daha sonra bu alan suda ıslanmış gibi görünür ve en sonunda nekroze olur.

Bitkilerde özellikle topraktaki demir eksikliğine bağlı olarak meydana gelen kloroz oldukça yaygındır. Demir elementi her ne kadar klorofilin yapısında bulunmasa da, klorofilin oluşumunda önemli rolü olan bitki besin maddesidir. Eksikliğinde klorofil oluşmaz.

Meyve ağaçlarında ve bağlarda yapılan derin budamalar bitkilerde açık yaralar oluşturmaktadır. Budanan kısımlar mutlaka aşı macunu ile kapatılmalıdır, aksi takdirde bazı patojenler bu yaralardan girerek bitkiye zarar verirler. Ayrıca budama ve sebzelerde koltuk alma işlemlerinde kullanılan makas ve bıçaklar bir bitkiden diğerine geçerken mutlaka dezenfekte edilmelidir. Bu dezenfeksiyon yapılmadığı takdirde bazı bitki patojenleri bu aletlerle kolayca bitkiden bitkiye bulaşmaktadır.

Endüstriyel üretim alanlarında ve yoğun yerleşim bölgelerinde çevreye salınan atıklar bitkiler üzerinde önemli toksik etkiler oluşturmaktadır. Kükürt dioksit, ozon, flor ve floridler, peroksiasil nitratlar, azot oksitleri sayılabilir.

Her bitki türünün gelişmesi için kendine özgü sıcaklık isteği olmakla birlikte genel olarak bitkilerin en iyi geliştikleri sıcaklık derecesi 15-30 °Cdir. Doğru cevap  C'dir.

Çok yıllık bitkiler tek yıllıklara oranla sıcaklık değişimlerine daha dayanıklıdır. Muz, turunçgil ve domates gibi tropik veya subtropik bitkiler 0°C civarında zarar görürken, lahana, buğday, yonca gibi bitkiler daha soğuk koşullara zarar görmeden dayanabilir. Doğru cevap C'dir.

Don zararı sonucunda otsu bitki kısımları genellikle pörsür. Bitkinin yeşil aksamı sulu ve saydam bir görünüm alır, renkleri koyulaşır ve kurur. Doğru cevap B'dir.

Düşük sıcaklıklar bitkilerde indirekt zararlara da yol açarlar. Düşük sıcaklıklarda tohumlar daha yavaş çimlenir ve toprak yüzeyine daha geç çıkarlar. Bu şekilde bitkilerin toprak kökenli hastalıklara karşı hassas oldukları genç dönemlerinde bu hastalıklara daha uzun süre maruz kalırlar. Patojenler don zararı dolayısıyla zarar görmüş ve çatlamış dokulardan daha kolay enfeksiyon yaparlar. Bitkiler için uygun sıcaklık derecelerinin üzerine çıkıldığında ise solunum hızlanmakta, fotosentez hızı solunum hızına yetişememekte ve bunun sonucunda da denge bozulduğu için bir takım belirtiler ortaya çıkmaktadır. Yüksek sıcaklık derecelerinde bitkiler çok hızlı terleme yaparlar. Bu koşullarda köklerin topraktan aldığı su, terleme ile kaybedilen suyu karşılayamaz ve bitkide solgunluk görülür. Su kaybı nedeniyle ortaya çıkan su dengesi bozukluğu, bitkileri hastalıklara duyarlı kılar. Yüksek sıcaklık bitkilerin taze ve sulu kısımlarında yanmalara neden olmakta yaprak ve meyve dökümü artmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Fosfor bitkilerde nükleik asitlerin ve fosfolipitlerin yapı maddesidir. Doğru cevap A'dır.

Kalsiyum bitkinin uç meristem dokularının gelişmesinde birinci derecede rol oynar, ayrıca çiçek oluşumunda da etkindir.

Bitkilerde molibdenin işlevlerinden biri nitratın amonyuma indirgemesidir ayrıca toprakta azot fikse eden bakteriler molibdene ihtiyaç duyarlar. Eksikliğinde baklagillerde nodozite oluşmaz. Doğru cevap D'dir.

Bitkilerde zararlı olan hastalıklar, yabancı otlar ve zararlılara karşı kullanılan bitki koruma ürünleri pestisitlerdir.Doğru cevap C'dir.

Elma ve armutta mangan eksikliğinde yapraklarda damarlar arası kloroz görülür.Doğru cevap E'dir.

Bitkiler döllenme organlarının tam olarak gelişebilmesi için fosfora ihtiyaç duyar. Doğru cevap A'dır.

Cansız hastalık etmenlerini 4 ana başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar; elverişsiz atmosfer koşulları, elverişsiz toprak koşulları, hatalı tarımsal işlemler ve çevre kirliliğidir.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Vejetatif gelişme (bitkilerde): Yüksek yapılı bitkilerde organların (gövde, sap, yaprak) eşeysiz olarak büyümesi ve gelişmesi.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Düşük Sıcaklığın Etkisi
Düşük atmosfer sıcaklığının bitki için en tehlikeli olan şekli don olaylarıdır. Donlar oluş zamanına göre;
• Sonbahar erken donları,
• Kış donları
• İlkbahar geç donları olarak üçe ayrılırlar.
Sonbahar erken donları daha çok hasadı yapılmamış ürünlerde ve iyi olgunlaşmamış sürgünlere zarar verir. Kış donlarına bitkiler normal olarak daha dayanıklıdır çünkü bitkinin su alımı azalmış ve hücre plazması daha yoğunlaşmıştır. Bu şekilde hücreler belirli sınıra kadar dona dayanabilir. Şiddetli donlarda odunsu bitkilerde kabuk kısmında su kaybının fazla olması nedeni ile kabuk büzülür, çatlar ve plakalar halinde kalkar.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Yüksek Sıcaklığın Etkisi
Bitkiler için uygun sıcaklık derecelerinin üzerine çıkıldığında solunum hızlanmakta, fotosentez hızı solunum hızına yetişememekte ve bunun sonucunda da denge bozulduğu için bir takım belirtiler ortaya çıkmaktadır. Yüksek sıcaklık derecelerinde bitkiler çok hızlı terleme yaparlar. Bu koşullarda köklerin topraktan aldığı su, terleme ile kaybedilen suyu karşılayamaz ve bitkide solgunluk görülür. Su kaybı nedeniyle ortaya çıkan su dengesi bozukluğu, bitkileri hastalıklara duyarlı kılar.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Bitkilerde yüksek ve düşük nemin etkilerinin yanı sıra sulama düzensizlikleri de önemli sorunlar oluşturur. Sulama düzensizlikleri domates meyvelerinde çatlamaya, kalsiyum noksanlığı ile beraber elmalarda “acı çukur” adı verilen meyve etinde kahverengi doku bozulmalarına neden olur. Bu belirtiler meyve kabuğunun hemen altında ise meyve kabuğunda çukur oluşur.

Doğru cevap A şıkkıdır.