FİTOPATOLOJİ

A, B, C ve D seçeneklerindeki bilgilerin doğru olmalarının yanı sıra E seçeneği için doğru bilgi; "yüksek derecede kütinaz üreten patojenler üretmeyenlere kıyasla daha virulent gözükürler."dir.

Büyüme düzenleyici maddeler ilk olarak yüksek bitki dokularında bulunmuştur. Ancak kısa bir süre sonra Rhizopus suinus ve Absidia ramosa funguslarının kültürlerinde de tespit edilmiştir. Daha sonraki yıllarda ise 35 cinse ait yaklaşık 75 fungus türünün ve bakterilerden bazılarının da büyüme düzenleyicileri üretebildikleri saptanmıştır.

Bugün aralarında yapısal farklılık bulunan 52 gibberellin (G1, G2........G52) bilinmektedir. Bunların arasında en bilineni (GA3) gibberellik asittir. Gibberella fujikuroi dışında yüksek bitkilerin apikal meristemlerinde de gibberellinler sentezlenmektedir. Gibberellinler hücre bölünmesinin hızını artırarak bilhassa genç gövdelerde boğumların sayısını değiştirmeksizin bütün boğum aralarının uzunluğunu arttırmakta, nanizm (kalıtsal cüceliği) ve organlardaki uyku halini ortadan kaldırmaktadır. Indol asetik asit (IAA) formasyonunu da teşvik etmektedir. Ayrıca gibberellinler, α- amilaz proteaz, ribonükleaz ve RNA-polimeraz gibi enzimlerin aktivitesinde artışa da neden olmaktadırlar. Gibberellinlerin, fungusun patojenisitesine etkisi bulunmaktadır.

Bitkilerde doğal olarak oluşan oksin, indol asetik asittir (IAA) ve bitkide çeşitli fonksiyonlara sahiptir. Hücrelerde büyüme ve farklılaşmaya, yaprak dökümünün gecikmesine, meyve gelişiminin düzenlenmesine ve lateral kök oluşumunun teşvikine neden olmaktadır. Fungus, bakteri, molliküt ve virüs ile enfekte olan çoğu bitkide oksin seviyesi artmaktadır.

Absisik Asit

Bitkiler tarafından üretilmektedir. Bitkilerde dormansiye neden olur, büyüme ve tohum çimlenmesini engeller. Stomaların kapanmasını teşvik eder. Fungus sporlarının çimlenmesini de teşvik edici rol oynar.

Hastalık etmenlerinin giriş kapılarından biri olan stomaların kapalı veya açık kalma süreleri ve stoma açıklıklarının büyüklüğü penetrasyonu etkilemektedir. Eğer hastalık etmenlerinin penetrasyonu için uygun olan saatlerde stomalar kapalı ise hastalık başlatılamaz. Stoma açıklığı küçük olduğu takdirde büyük sporlu funguslar veya büyük hücre yapısına sahip bakteriler giriş yapamazlar.

Glukosinolatlar içinde yer alan kükürt bileşiklerinden sarımsak yağlarına en iyi örnekte allin’dir. Allin enzimatik etki ile antibakteriyel ve antifungal etkiye sahip olan allicin’e çevrilir.

Doymamış laktonların hem bitkilere hem de mikroorganizmalara toksik olduğu bilinmektedir. Bitkide esas olarak glikosit halinde bulunur ve yaralanma olayından hemen sonra β-glikosidaz enziminin etkisiyle ortaya çıkarlar.

Birçok bitkiden (lale, avakado vb.) fungitoksik laktonlar elde edilmiştir. Bitkilerden elde edilen en iyi bilinen laktonlar ranunculin ve tuliposit’lerdir. Tulipositler, lalelerin Botrytis cinerea’ya F. oxysporum f.sp.tulipae’ye dayanıklılığında rol oynarlar.

Fungus, bakteri ve virüsler tarafından enfeksiyona bitkilerin genel bir tepkisi olarak hücre duvarının iç yüzeyinde duvar benzeri materyalin birikmesidir. Bu yapıya papilla denilmektedir. Papilla, plazma zarı ve bitki hücre duvarı arasında ve fungal penetrasyonun olduğu yerin tam karşısında meydana gelir. Yarım küre veya küre şeklindedirler. Papilla’ların genel olarak kalloz ve muhtemelen lignin, silikon, suberin ve selüloz ihtiva ettiği bilinmektedir. Fungal penetrasyonun olduğu yerde yoğun kalloz birikimi patojenin girişini veya yayılmasını geciktirerek bitkinin diğer savunma sistemlerinin
aktivasyonu için zaman kazanmasını sağlar.

Tylose Oluşumu

Bitkiler herhangi bir nedenle strese maruz kaldıklarında veya vasküler solgunluk patojenleri ile enfekte olduklarında ksilem borularında meydana gelen yapılardır. Ksilem kenarındaki canlı parankima hücrelerinin protoplastlarının aşırı gelişmesi ile oluşan ksilem borusu içinde bir kenardan diğer kenara kadar uzayan yastıkcık şeklindeki yapılardır. Bu oluşumlar patojenin yukarıya doğru yayılmasını engeller.

Sağlıklı bitki hücreleri üç kısımdan meydana gelir. Bunlar sırasıyla dıştan içe doğru; hücre duvarı, hücre zarı ve sitoplazmadır.

Bitkiler tarafından, patojenlerin ürettiği fitotoksinlerin detoksifikasyonunu katalize eden enzimler üretilir ise bitkiler bu patojene ve onun ürettiği toksine karşı dayanıklı olurlar. Yani, toksin parçalanarak toksik olmayan başka bileşikler haline dönüşür ve bu işleme detoksifikasyon adı verilir. Doğru cevap D'dir.

Bitki gelişimini düzenleyen ve doğal olarak bitkide bulunan maddelere büyüme düzenleyicileri denilmektedir. Bunların en önemlileri oksinler (auxin), gibberellinler, sitokininler, etilen ve absisik asittir.

Bitkilerde doğal olarak oluşan oksin, indol asetik asittir (IAA) ve bitkide çeşitli fonksiyonlara sahiptir. Hücrelerde büyüme ve farklılaşmaya, yaprak dökümünün gecikmesine, meyve gelişiminin düzenlenmesine ve lateral kök oluşumunun teşvikine neden olmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Sitokininler hücre büyümesi ve farklılaşması için zorunlu olan büyüme faktör leridir. Bazı bakteriyel ve fungal etmenler tarafından üretildiği gibi bitkiler tarafından da üretilmektedir. Bu maddeler hücre bölünmesini ve büyümesini teşvik eder, DNA sentezini artırır, yaşlanmayı geciktirir, absisik asitin engelleyici etkisini bozarlar. Bunların yanı sıra belli bitki hastalıklarının belirtilerinin meydana gelmesine de yardım ederler. Doğru cevap C'dir.

Saponin, sağlıklı bitkilerde yüksek düzeyde bulunan ve antifungal aktiviteye sahip bileşiklerdir. Kimyasal yapıları esas alındığında 4 gruba ayrılmaktadır. Saponinler membranlarında sterol içeren hücreleri parçalayabilmektedirler. Domateslerde tomatine, yulafta avenacin en bilinen saponinlerdendir. Doğru cevap E'dir.

Fenol ve fenol bileşiklerinin bir kısmı bitkilerde yapısal olarak mevcut iken diğer bir kısmı enfeksiyona tepki olarak oluşmaktadır. Fenoller glikosit ya da ester şeklinde bulunurlar. Doğru cevap B'dir.

Enfeksiyondan sonra oluşan yapısal faktörlerden biri olan hücre duvarı modifikasyonunun üç türü bulunmaktadır. Bunlar lignifikasyon, hidroksiprolince zengin glikoprotein (HRGPs) sentezi ve papilla oluşumudur. Bunlar arasında birçok bitki türünde hastalıklara karşı dayanıklılıkta önemli bir mekanizma olarak görülen lignifikasyon fungus, bakteri ve virüs gibi değişik organizmaların neden olduğu enfeksiyonlara bir tepki olarak meydana gelmektedir. Hücre duvarının odunlaşması sonucunda hücre duvarı mekaniksel olarak daha güçlü olacağından fungusların girişi ve fungal enzimlerin hücre duvarını eritmesi daha zorlaşır. Doğru cevap A'dır.

Histoloji savunma yapıları şunlardır; mantar tabakası, ayrıma tabakası, zamk birikimi ve tylose oluşumu. Papilla oluşumu ise hücre duvarı modifikasyonlarından biridir. Doğru cevap C'dir.

Büyüme düzenleyicilerinin etki mekanizması altında gösterilen maddeler şunlardır:

Doğru cevap E'dir.