FİTOPATOLOJİ

Proplastların bozulması sonucunda hücrelerde ve dokularda ölümler meydana gelir. Bu ölümlerin sonucunda oluşan koyu renkli ölü alanlara nekroz denilir. Doku veya hücre ölümlerinden hemen önce oluşan sararma, solgunluk ve sulanma gibi belirtiler de nekrotik simptomlar içinde değerlendirilir. Başlıca nekrotik simptomlar aşağıdaki gibi gruplandırılmıştır: Sararma, solgunluk, sulanma, yanıklık, lekeler, kanser yaraları, çökerten, çürüklük, akıntılar ve geriye doğru ölümdür.

Klorofil oluşumundan sorumlu kloroplastların bozulması sonucu bitkinin yeşil renkli doku ve organları sarı renge dönüşür. Bu renk değişimine kloroz denir. Bazen bitki patojenleri ve bitki besin maddesi noksanlıkları da benzer şekilde kloroz oluşturabilirler.

Genç bitkilerin gövdesinin toprakla birleştiği kısımlarda patojenlerin etkisiyle oluşan nekrozlar sonucunda bitkiler aniden solarlar ve kök boğazından kıvrılarak toprağa düşerler. Bu düşüşler topluca olur ve özellikle fideliklerde yer yer boşluklar meydana gelir. En yaygın görülen çökerten etmenleri Rhizoctonia solani, Pythium, Phytophthora ve Fusarium türleridir. Özellikle sebze fide firmalarında yetiştirilen fidelerde sıklıkla ortaya çıkan hastalık grubu olup koşulların uygun olması durumunda önemli ekonomik kayıplara sebep olabilmektedir.

Bitki organ ve dokuları normal görünüşlerinden daha küçük veya daha açık renkli ve de bitki tam olarak gelişemiyorsa buna “hipoplasya (hipoplasia)” adı verilir. Bu olay sonucu oluşan simptomlara ise “hipoplastik simptomlar” denir. Bunlar; cüceleşme, rozetleşme, durgunluk, beyazlaşma, sarılık, etiolasyondur.

Rozetleşme: Bitkilerde boğum aralarının uzayamaması, boğumların birbirine yaklaşması sonucunda ortaya çıkan şekil bozukluğudur. Bitkilerin çiçek, yaprak, sürgün ve dallarında görülür. Bu tip belirti daha çok virüsler tarafından oluşturulmakla beraber herbisitlerin toksik etkileri sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca bazı bitki besin elementi noksanlıkları da bu tip belirtiye neden olmaktadır.

Yeterli ışıklanmanın olmadığı ortamda bulunan bitkilerde yaprakların normalden küçük, açık yeşil ve sararmış, gövdenin ise ince ve uzun olmasına etiolasyon adı verilmektedir. Çok sık dikim yapılan bitkilerde ve iç mekan bitkilerinde bu tip belirtiler görülebilir. Bu tip gelişmeler, bazı bitki patojenlerinin ürettiği gibberellik asit tarafından da oluşturulabilir

Suda ve toprakta saprofitik, bitki ve hayvanlarda parazitik olarak yaşayan mikroskobik kurtçuklara nematod adı verilir.

Bazı patojenler (Rhizobium tumefaciens, Rhizobium vitis, Plasmodiophora brassicae) ve kök ur nematodları (Meloidogyne sp.) gövde veya köklerde ya da her ikisinde gal oluşumuna neden olabilirler. Aşırı gal üretimi sonucu ksilem tıkanır ve bitkilerin su alımı engellenir. Solgunluk etmeni fungus ve bakteriler ksilemde zarara yol açarak ksilem yoluyla su taşınımını sekteye uğratırlar. Bu patojenlerin iletim demetlerinde oluşturdukları büyük moleküllü maddeler (polisakkaritler) ile hastalık etmenlerinin spor, misel gibi yapıları nedeniyle iletim demetleri tıkanır. Bunun sonucu olarak, etkilenen konukçularda su akışı azalır ya da enfeksiyona yakın dokularda iletim demetleri çöker, iletim demetlerinde tylosis (tylose oluşumu) oluşur. Pas, mildiyö, elma kara lekesi gibi hastalıklar kütiküla ve epidermisi zarara uğratarak etkilenmiş dokulardan aşırı su kaybına neden olurlar. Turgor basıncı bozulur ve bitki yaprakları solar. Sonunda bitkinin yapısı bozulur ve ölüm meydana gelir.

Bir genin RNA (mRNA)’ya dönüştürülmesi veya kopyalanmasına transkripsiyon adı verilmektedir.

Proplastların bozulması sonucunda hücrelerde ve dokularda ölümler meydana gelir. Bu ölümlerin sonucunda oluşan koyu renkli ölü alanlara nekroz denilir.

Klorofil oluşumundan sorumlu kloroplastların bozulması sonucu bitkinin yeşil renkli doku ve organları sarı renge dönüşür.

Bitkilerin fotosentez işlemi sırasında transpirasyonla kaybettikleri suyu köklerinden karşılayamaması sonucu hücreler turgorunu kaybeder ve pörsür.

Sulanma (Hidrosis): Hasta bitkilerde hücre içi sıvısının hücreler arasındaki boşluklara dolmasına hidrosis denir.

Çökerten: Genç bitkilerin gövdesinin toprakla birleştiği kısımlarda patojenlerin etkisiyle oluşan nekrozlar sonucunda bitkiler aniden solarlar ve kök boğazından kıvrılarak toprağa düşerler.

Bitkilerin değişiklik organlarındaki (kök, gövde, yumru, tohum, meyve vb.) dokuların yapılarının bozulması sonucunda oluşan dağılmalara “çürüklük” adı verilir.

Bitki dokuları çeşitli nedenlerle zarar gördüklerinde bu dokularından sıvılar çıkar. Bu çıkan sıvılara “akıntı” adı verilir.

Çok yıllık bitkilerde sürgünlerin ucundan başlayıp aşağıya doğru gelişme gösteren geniş nekrozlar şeklindeki belirtilere “geriye doğru ölüm” adı verilir.

Rozetleşme:  Bitkilerde boğum aralarının uzayamaması, boğumların birbirine yaklaşması sonucunda ortaya çıkan şekil bozukluğudur.

Durgunluk:  Bitki organlarının tam olarak gelişememesi durumudur.

Patojenler tarafından bitkinin işgal edilmesiyle ortaya çıkan patolojik reaksiyonlar sonucunda bitkide hem morfolojik hem de fizyolojik değiflimler gözlenir. Bu simptomların doğru bilinmesi bitkilerde ortaya çıkan hastalık durumunun ve hastalıklardan dolayı ortaya çıkan ürün kayıplarının engellenmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bitkinin tamamının veya herhangi bir bölümünün dış kısmında görülen simptomlara (belirtilere) morfolojik simptomlar denir.