FİTOPATOLOJİ

Hipovirulent bir fungus izolatı, virulent bir izolat ile temasa geçtiğinde eğer birbiri ile uyumlu iseler karşılıklı gen alışverişi, yani “hibridizasyon” olayı gerçekleflir. Bu durum çoğunlukla virulent izolatın hastalık yapma yeteneğindeki azalma ile sonuçlanır. Bu yolla diğer metotlar ile mücadelesi yapılamayan bazı bitki hastalık etmenleri engellenebilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Bitki hastalıklarına karşı kullanılan ilaçlar etkili oldukları organizmaya göre isim alırlar. Bunlar:

Fungisit ; Funguslara

Bakterisit ; Bakterilere

Virisit ; Virüslere

Herbisit ; Yabancı otlara etkili bitki koruma ürünleridir.

Doğru cevap E'dir.

Yasal düzenlemelerin (düzenleyici metotların) içinde bitki sağlığını doğrudan etkileyenler, yasalarla hastalıkların bir yere girişini ve dağılışını önlemeye yönelik önlemlerdir. Bunlar üç bölümde toplanabilir; karantina, sertifikasyon ve regülasyon.

Seleksiyon çalışlmaları hastalığın her yıl yoğun olarak görüldüğü bölgelerde hasta bitkiler arasında sağlıklı kalan dayanıklı bireyler seçilerek yürütülür. Seçilen bireylerin dayanıklı olup olmadıkları hastalık etmeninin bu bitkilere yapay inokulasyonları ile kontrol edilir. Dayanıklılığı kanıtlanan bireylerin diğer agronomik özellikleri de incelendikten sonra ıslah metodlarına uygun olarak üretimlerine geçilir.

Hastalık etmenlerinin yayılmasında inokulum kaynağı oluşturan ve ertesi yıla geçişi için yataklık yapan yabancı otların ve kültür bitkilerinin yok edilmesi işlemine “eradikasyon” adı verilir.

Tohum, yumru, soğan gibi çoğaltma organlarındaki hastalık etmenleri bu üretim materyallerinin sıcak su içerisinde belirli sürelerde tutulmasıyla öldürülebilir. Soğanlar ise 43°C’ de 3 saat tutulur.

Mikroorganizmalar yaşadıkları ortam içerisinde birbirleri ile sürekli etkileşim halindedir, besin, oksijen ve yaşam alanı açısından devamlı olarak birbirleriyle rekabet ederler. Bu rekabet ortamı içerisinde bazı mikroorganizmalar spesifik özellikleri nedeniyle diğerlerine daha baskın hale gelebilmekte ve populasyonunu artırarak diğer mikroorganizmaları baskılayabilmektedir. Bu şekilde mikroorganizmaların diğer mikroorganizmalar üzerindeki engelleyici etkilerine antagonizim, bu özelikleri yüksek mikroorganizmalara da antagonistik mikroorganizmalar adı verilmektedir.

Aynı tür fungus içerisinde hastalandırma yeteneği açısından bazı farklılıklar olabilmektedir. Hastalandırma yeteneği yani virulensi düşük olan patojenlere “hipovirulent patojen” adı verilir.

Enfeksiyon sonrası bitkilerde sentezlenen enzimler ve proteinler doku içinde patojeni baskılamada görev alır. Doku içerisinde patojenlere karşı fiziksel bariyer görevi olan bazı yapılar oluşarak (lignin, papilla, suberin, kallus) patojeni fiziksel olarak engellerler.

Patojenlere toksik olan kimyasallar kullanılarak bitki hastalıklarının önlenmesine kimyasal mücadele adı verilir. Bitki hastalıklarına karşı kullanılan ilaçlar etkili oldukları organizmaya göre isim alırlar. Bunlar:

Fungisit ; Funguslara

Bakterisit ; Bakterilere

Virisit ; Virüslere

Herbisit ; Yabancı otlara etkili bitki koruma ürünleridir

Fungisitlerin yaygın formülasyonlarından bazıları şunlardır;

• DS Kuru tohum ilaçlaması için toz

• EC Emülsiyon olabilir konsantre

• ES Tohum ilaçlaması için emülsiyon

• FS Tohum ilaçlaması için akıcı konsantre

• GR Granül

• LS Tohum ilaçlaması için eriyik

• SC Süspansiyon konsantre

• SL Eriyebilir konsantre

• SP Suda eriyebilir toz

• WG Suda dağılabilir granül

• WP Islanabilir toz

• WS Bulamaç ilaçlama için suda dağılabilir toz

Sisleme: Bu yöntem, pestisitleri havada asılı kalacak kadar küçük zerreler halinde püskürten özel sisleme aletleriyle uygulanmaktadır. Daha çok seralarda ve kapalı alanlarda kullanılmaktadır.

Sertifikasyonun amacı, üreticiye çeşitli özellikleri ve saflığı belli sınırlar içinde olan, temiz (yabancı maddeden ari), çimlenme gücü yüksek, belli hastalıkları en az düzeyde veya hiç içermeyen tohumlukların kullanımını sağlamaktır. Üretici bu yolla daha yüksek verim elde edecek, hastalıkların yayılmaları ve zararları da önlenmiş olacaktır. Bu amaçla T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (TÜGEM) tarafından, üretim materyallerinde bitki sağlığı standartları oluşturulmakta ve yayımlanmaktadır.

Seleksiyon çalışmaları hastalığın her yıl yoğun olarak görüldüğü bölgelerde hasta bitkiler arasında sağlıklı kalan dayanıklı bireyler seçilerek yürütülür. Bu nedenle doğru seçenek E’dir.

Ülkemizde mutasyon yöntemiyle tütünde mildiyö hastalığına dayanıklı çeşit elde edilmiş ve tescil edilmiştir. Bu nedenle doğru seçenek C’dir.

Kültürel önlemler, hastalık oluşumu için uygun olmayan ancak bitkilerin sağlıklı yetişeceği tarımsal uygulamalardır. Bitkinin sağlıklı yetiştirilmesi için kullanılan faaliyetler toprağa organik madde uygulama, toprağı işleme, gübreleme ve bölge için uygun bitkinin seçilmesidir. Bu nedenle doğru seçenek A’dır.

Toprağa sıcaklık uygulaması en etkili fakat en pahalı yoldur. Bu nedenle doğru seçenek C’dir.

Tohum, yumru, soğan gibi çoğaltma organlarındaki hastalık etmenleri bu üretim materyallerinin sıcak su içerisinde belirli sürelerde tutulmasıyla öldürülebilir. Tohum uygulamasında genellille 50-55°C sıcaklık ve 10-30 dakika uygulama süresi kullanılır. Bu nedenle doğru seçenek B’dir.

Bir mikroorganizmanın ortama sağladığı antibiyotik adı verilen metabolik ürünler ile başka bir mikroorganizmanın gelişmesini engellemesine ve yıkıma uğratmasına “antibiyosis” adı verilir.

Kiraz, vişne, kayısı, ayva gibi bitkilerde monilinia hastalığı için yeşil aksam ilaçlaması kullanılır. Çizelge 10.4 te verilmiştir.