FİTOPATOLOJİ - Deneme Sınavı - 8

Birçok virüs, nematod ve mollikütler de kloroza neden olabilirler. İleri derecedeki hastalıklarda fotosentez oranı normale göre 1/4 oranında azalır. Birçok iletim demeti patojeniyle enfekteli bitkilerde stomalar kısmen kapalı olup klorofil azalır, fotosentez durur ve bitki solar. Fotosentez etkilenirse bitkilerde sararma (kloroz) ve solgunluk gözlenir.

Bazı patojenler (Rhizobium tumefaciens, Rhizobium vitis, Plasmodiophora brassicae) ve kök ur nematodları (Meloidogyne sp.) gövde veya köklerde ya da her ikisinde gal oluşumuna neden olabilirler. Aşırı gal üretimi sonucu ksilem tıkanır ve bitkilerin su alımı engellenir.

Tylosis: Bitkilerde yaralanma nedeniyle iletim demetlerinin içine doğru düzensiz hücre gelişmesi sonucu iletim demetlerinin tıkanması olayıdır.

Hücre içindeki canlı kısma protoplast denir.

Klorofil oluşumundan sorumlu kloroplastların bozulması sonucu bitkinin yeşil
renkli doku ve organları sarı renge dönüşür. Bu renk değişimine kloroz denir.

Kallus: Yaralanma sonucu veya kültür besi ortamında gelişen ince duvarlı farklılaşmamış hücre
yığınlarına verilen isim.

İletim demetleri yapısının bakteri ve funguslar tarafından üretilen polisakkarit, enzim ve toksin gibi maddeler tarafından zarar görmesi sonuca solgunluk oluşur.

Bitkilerin fotosentez işlemi sırasında transpirasyonla kaybettikleri suyu köklerinden karşılayamaması sonucu hücreler turgorunu kaybetmesi ve pörsümesine sonucu solgunluk oluşur.

Bitkilerde boğum aralarının uzayamaması, boğumların birbirine yaklaşması sonucunda ortaya çıkan şekil bozukluğuna rozetleşme denir.

Etiolasyon
Yeterli ışıklanmanın olmadığı ortamda bulunan bitkilerde yaprakların normalden
küçük, açık yeşil ve sararmış, gövdenin ise ince ve uzun olmasıdır.

Süberin: Bitkilerde yağ asitleri ve gliserinden oluşan molekül zinciridir.

Suda ve toprakta saprofitik, bitki ve hayvanlarda parazitik olarak yaşayan mikroskobik kurtçuklara nematod denir.

Detoksifikasyon: Toksinin parçalanarak toksik olmayan baflka bileflikler haline dönüflmesi.

Patojenler, bitkilerin hormon sisteminde dengesizlik ve cüceleşme, aşırı büyüme, rozetleşme, köklerde aşırı dallanma (adventif kök oluşumu), gövde malformasyonu (şekil bozukluğu), yapraklarda epinastri, yaprak dökümü ve tomurcuk gelişiminin baskılanması gibi anormalliklere neden olurlar. Epinastri: Yaprakların aşağıya doğru sarkmasıdır.

Sitokininler hücre büyümesi ve farklılaşması için zorunlu olan büyüme faktörleridir. Bazı bakteriyel ve fungal etmenler tarafından üretildiği gibi bitkiler tarafından da üretilmektedir. Bu maddeler hücre bölünmesini ve büyümesini teşvik eder, DNA sentezini artırır, yaşlanmayı geciktirir, absisik asitin engelleyici etkisini bozarlar. Bunların yanı sıra belli bitki hastalıklarının belirtilerinin meydana gelmesine de yardım ederler. Sitokininler bezelyede fassiasyon, gall ve aşırı büyüme, yeşil alan formasyonuna neden olmaktadır.

Absisik Asit

Bitkiler tarafından üretilmektedir. Bitkilerde dormansiye neden olur, büyüme ve tohum çimlenmesini engeller. Stomaların kapanmasını teşvik eder. Fungus sporlarının çimlenmesini de teşvik edici rol oynar.

Dayanıklılık, bitkinin bir hastalık etmeni ile karşılaşma durumunda enfeksiyona karşı koyabilmesi olarak tanımlanabilir. Dayanıklığın kalıtsal oluş niteliği baskın olmakla birlikte, bazen dayanıklılık sonradan kazanılmış da olabilmektedir. Genellikle kalıtsal olan dayanıklılık ya bir tek gen (monogenik dayanıklılık) veya çok sayıda genlerle (poligenik dayanıklılık) idare edilir. Dayanıklılık yalnızca konukçuda bir dayanıklılık geninin bulunmasına bağlı değildir. Aynı zamanda parazit mikoorganizmanın kalıtsal niteliklerine de bağlıdır. Hastalık durumunu konukçu ile hastalık etmeninin kalıtsal nitelikleri arasındaki ilişki belirlemektedir. Hastalıklara dayanıklı kültür bitkilerinin elde edilmesinde, hastalık etmeninin virülensinin de genlerle yönetiliyor olmasının büyük önemi vardır. Dayanıklılığın büyük ölçüde kalıtsal oluşu nedeniyle sürekli bir değişim özelliği de vardır. Hastalık etmenlerinde ırkların doğmasına neden olan olaylar bir bitkinin bir hastalığa uzun süre dayanıklı kalma olanağını da ortadan kaldırmaktadır.

Konukçu çeşidi ve hastalık etmenlerinin ırkları arasındaki interaksiyon göz önüne alarak Van der Plank dayanıklılığı tarlada görünüşüne göre ikiye ayırmıştır.

Vertikal Dayanıklılık (Irka Spesifik Dayanıklılık): Bir konukçu çeşidinin, patojenin belli ırklarına karşı dayanıklı olmasıdır.

Horizontal Dayanıklılık (Irka Spesifik Olmayan Dayanıklılık): Bir patojen türünün tüm ırklarına veya tüm üyelerine karşı konukçu bitki çeşidinin dayanıklı olmasıdır. Burada daha genel bir dayanıklılık söz konusudur.

Bitkilerde patojenlere karşı engelleyici görev yüklenen bazı birleşikler, bitkiler tarafından dışarıya salgılandığında hastalık etmenlerinin gelişmesini önlemektedirler. Bitkide doğal olarak bulunan bu kimyasalları 6 grupta toplayabiliriz:

Saponinler

Siyanogenik

Glikositler

Glukosinolatlar

Doymamış Laktonlar

Fenol ve Kinonlar

Proteinler