FİTOPATOLOJİ - Deneme Sınavı - 6

Gibberellinler hücre bölünmesinin hızını artırarak bilhassa genç gövdelerde boğumların sayısını değiştirmeksizin bütün boğum aralarının uzunluğunu arttırmakta, nanizm (kalıtsal cüceliği) ve organlardaki uyku halini ortadan kaldırmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Domateslerde tomatine, yulafta avenacin en bilinen saponinlerdendir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sağlıklı bitki hücreleri üç kısımdan meydana gelir. Bunlar sırasıyla dıştan içe doğru; hücre duvarı, hücre zarı ve sitoplazmadır. Bitkilerin toprak üstü kısımlarındaki organlarının en üst yüzeyinde kütiküla ve onun altında epidermal hücre duvarı bulunmaktadır. Kütikülanın ana maddesi kütindir. Bunun üst kısmı özellikle genç kısımlarda mum tabakası ile kaplanmıştır. Alt kısmında ise epidermal hücrenin dış duvarı ile sınır olan bölgede pektin ve selüloz bulunur. Doğru cevap B’ dir.

Bitki patojenleri genellikle çok küçük mikroorganizmalardır. Sadece bazı funguslar, parazitik yüksek bitkiler ve nematodlar bitki yüzeyine mekanik basınç uygulayarak penetrasyon yaparlar. Bu basınçın miktarı dokunun patojenin salgıladığı enzimler yardımıyla ön yumuşama derecesine göre değişmektedir. Doğru cevap E’ dir.

Bitkilerde hastalık oluşumunda patojenler tarafından salgılanan enzimler, toksinler, büyüme düzenleyicileri ve polisakkaritler direk veya indirek rol oynamaktadır. Doğru cevap C' dir.

Bitki hücre duvarının yapı maddelerinden olan pektini parçalayan birkaç enzim vardır ve bunlar pektinaz veya pektolitik enzimler olarak bilinir. Patojen, bitki dokusuna giriş yapmadığı zamanlarda da bu enzimi az miktarlarda üretmektedir. Ancak patojen dokuya girdikten sonra artış gösterir. Pektin parçalayıcı enzimler bakteriyel ve fungal etmenlerin neden oldukları hastalık oluşumlarında özellikle dokularda yumuşak çürüklük olarak karakterize edilen hastalıklarda rol oynamaktadırlar. Doğru cevap B’ dir.

Detoksifikasyon: Toksinin parçalanarak toksik olmayan başka bileşikler haline dönüşmesi. Doğru cevap A' dır.

Bitki gelişimini düzenleyen ve doğal olarak bitkide bulunan maddelere büyüme düzenleyicileri denilmektedir. Bunların en önemlileri oksinler (auxin), gibberellinler, sitokininler, etilen ve absisik asittir.Doğru cevap D’ dir.

Patojenin penetrasyonundan önce ve penetrasyonu sırasında bitkinin gösterdiği savunmada bir takım yapısal faktörler rol oynamaktadır. Bitkide doğal olarak bulunan yapısal faktörler ve patojeni engelleme şekilleri; • Kütiküla tabakasının kalın olması direk penetrasyon yapan patojenler için bir engel teşkil etmektedir. • Epidermis hücrelerinin dış duvar kalınlığı ve sağlamlığı da yine direk giriş yapan patojenlerin girişini zorlaştırır. • Yaprak veya meyve yüzeyinin mum tabakası ile kaplı olması patojen sporlarının çimlenmesi için her zaman uygun ortamı yaratan suyun yaprak yüzeyinde tutunmasını engeller dolayısıyla burada patojen sporlarının birikimi ve çimlenmesi engellenir. • Yaprakta yoğun şekilde tüylerin bulunması da aynı şekilde işlev yapmaktadır. • Hastalık etmenlerinin giriş kapılarından biri olan stomaların kapalı veya açık kalma süreleri ve stoma açıklıklarının büyüklüğü penetrasyonu etkilemektedir. Eğer hastalık etmenlerinin penetrasyonu için uygun olan saatlerde stomalar kapalı ise hastalık başlatılamaz. Stoma açıklığı küçük olduğu takdirde büyük sporlu funguslar veya büyük hücre yapısına sahip bakteriler giriş yapamazlar. Doğru cevap C’ dir.

Bunlar kükürt bileşikleridir. Bu grup içinde Allium cinsine dahil bitkilerde görülen sarımsak yağları ile Cruciferaceae familyasındaki bitkilerde bulunan hardal yağları yer alır. Fungus enfeksiyonuna karşı bitki dayanıklılığında rol oynamaktadırlar. Bitki zarar gördüğü zaman bu maddeler bitkinin miyrosinaz enzimi ile aktive edilmekte ve uçucu izotiyosiyanat (hardal yağı), nitril ve tiyosiyanat gibi değişik ürünler meydana gelmektedir. Bunlarda funguslara toksik etki göstermektedir. Doğru cevap D’ dir.

Hücre duvarında meydana gelen değişimleri 3 alt başlıkta toplayabiliriz. 

• Lignifikasyon (Odunlaşma)

• Hidroksiprolince Zengin Glikoprotein (HRGPs) Sentezi

• Papilla Oluşumu

A, B, C ve D seçeneklerindeki bilgilerin doğru olmalarının yanı sıra E seçeneği için doğru bilgi; "yüksek derecede kütinaz üreten patojenler üretmeyenlere kıyasla daha virulent gözükürler."dir.

Büyüme düzenleyici maddeler ilk olarak yüksek bitki dokularında bulunmuştur. Ancak kısa bir süre sonra Rhizopus suinus ve Absidia ramosa funguslarının kültürlerinde de tespit edilmiştir. Daha sonraki yıllarda ise 35 cinse ait yaklaşık 75 fungus türünün ve bakterilerden bazılarının da büyüme düzenleyicileri üretebildikleri saptanmıştır.

Bugün aralarında yapısal farklılık bulunan 52 gibberellin (G1, G2........G52) bilinmektedir. Bunların arasında en bilineni (GA3) gibberellik asittir. Gibberella fujikuroi dışında yüksek bitkilerin apikal meristemlerinde de gibberellinler sentezlenmektedir. Gibberellinler hücre bölünmesinin hızını artırarak bilhassa genç gövdelerde boğumların sayısını değiştirmeksizin bütün boğum aralarının uzunluğunu arttırmakta, nanizm (kalıtsal cüceliği) ve organlardaki uyku halini ortadan kaldırmaktadır. Indol asetik asit (IAA) formasyonunu da teşvik etmektedir. Ayrıca gibberellinler, α- amilaz proteaz, ribonükleaz ve RNA-polimeraz gibi enzimlerin aktivitesinde artışa da neden olmaktadırlar. Gibberellinlerin, fungusun patojenisitesine etkisi bulunmaktadır.

Bitkilerde doğal olarak oluşan oksin, indol asetik asittir (IAA) ve bitkide çeşitli fonksiyonlara sahiptir. Hücrelerde büyüme ve farklılaşmaya, yaprak dökümünün gecikmesine, meyve gelişiminin düzenlenmesine ve lateral kök oluşumunun teşvikine neden olmaktadır. Fungus, bakteri, molliküt ve virüs ile enfekte olan çoğu bitkide oksin seviyesi artmaktadır.

Absisik Asit

Bitkiler tarafından üretilmektedir. Bitkilerde dormansiye neden olur, büyüme ve tohum çimlenmesini engeller. Stomaların kapanmasını teşvik eder. Fungus sporlarının çimlenmesini de teşvik edici rol oynar.

Hastalık etmenlerinin giriş kapılarından biri olan stomaların kapalı veya açık kalma süreleri ve stoma açıklıklarının büyüklüğü penetrasyonu etkilemektedir. Eğer hastalık etmenlerinin penetrasyonu için uygun olan saatlerde stomalar kapalı ise hastalık başlatılamaz. Stoma açıklığı küçük olduğu takdirde büyük sporlu funguslar veya büyük hücre yapısına sahip bakteriler giriş yapamazlar.

Glukosinolatlar içinde yer alan kükürt bileşiklerinden sarımsak yağlarına en iyi örnekte allin’dir. Allin enzimatik etki ile antibakteriyel ve antifungal etkiye sahip olan allicin’e çevrilir.

Doymamış laktonların hem bitkilere hem de mikroorganizmalara toksik olduğu bilinmektedir. Bitkide esas olarak glikosit halinde bulunur ve yaralanma olayından hemen sonra β-glikosidaz enziminin etkisiyle ortaya çıkarlar.

Birçok bitkiden (lale, avakado vb.) fungitoksik laktonlar elde edilmiştir. Bitkilerden elde edilen en iyi bilinen laktonlar ranunculin ve tuliposit’lerdir. Tulipositler, lalelerin Botrytis cinerea’ya F. oxysporum f.sp.tulipae’ye dayanıklılığında rol oynarlar.

Fungus, bakteri ve virüsler tarafından enfeksiyona bitkilerin genel bir tepkisi olarak hücre duvarının iç yüzeyinde duvar benzeri materyalin birikmesidir. Bu yapıya papilla denilmektedir. Papilla, plazma zarı ve bitki hücre duvarı arasında ve fungal penetrasyonun olduğu yerin tam karşısında meydana gelir. Yarım küre veya küre şeklindedirler. Papilla’ların genel olarak kalloz ve muhtemelen lignin, silikon, suberin ve selüloz ihtiva ettiği bilinmektedir. Fungal penetrasyonun olduğu yerde yoğun kalloz birikimi patojenin girişini veya yayılmasını geciktirerek bitkinin diğer savunma sistemlerinin
aktivasyonu için zaman kazanmasını sağlar.