FİTOPATOLOJİ - Deneme Sınavı - 10

Çeşitli etmenlerin etkisiyle bitkilerin kök ve gövdelerindeki korteks ve kabuk dokularında oluşan sınırlı nekrozlara “kanser” adı verilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Çürüklük: Bitkilerin değişik organlarındaki (kök, gövde, yumru, tohum, meyve vb.) dokuların yapılarının bozulması sonucunda oluşan dağılmalara “çürüklük” adı verilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bitki dokuları çeşitli nedenlerle zarar gördüklerinde bu dokularından sıvılar çıkar. Bu çıkan sıvılara “akıntı” adı verilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bitkilerin normal büyüklüklerinden daha küçük kalması ya da bitkilerin normal büyüklüklerine ulaşamaması durumuna “cüceleşme” denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Etiolasyon: Yeterli ışıklanmanın olmadığı ortamda bulunan bitkilerde yaprakların normalden küçük, açık yeşil ve sararmış, gövdenin ise ince ve uzun olmasıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Klorofil oluşumundan sorumlu kloroplastların bozulması sonucu bitkinin yeşil renkli doku ve organları sarı renge dönüşür. Bu renk değişimine kloroz denir. Bazen bitki patojenleri ve bitki besin maddesi noksanlıkları da benzer şekilde kloroz oluşturabilirler.

Bitkilerin fotosentez işlemi sırasında transpirasyonla kaybettikleri suyu köklerinden karşılayamaması sonucu hücreler turgorunu kaybeder ve pörsür. Bitkinin genelinde ortaya çıkan bu su kaybı solgunlukla sonuçlanır.

• İletim demetlerinin tıkanması,
• İletim demetleri yapısının bakteri ve funguslar nedeniyle zarar görmesi,
• Köklerden bitkinin su ihtiyacının yeterince karşılanamaması durumlarında ortaya çıkan simptom solgunluktur.

Genç bitkilerin gövdesinin toprakla birleştiği kısımlarda patojenlerin etkisiyle oluşan nekrozlar sonucunda bitkiler aniden solarlar ve kök boğazından kıvrılarak toprağa düşerler. Bu düşüşler topluca olur ve özellikle fideliklerde yer yer boşluklar meydana gelir. En yaygın görülen çökerten etmenleri Rhizoctonia solani, Pythium, Phytophthora ve Fusarium türleridir. Özellikle sebze fide firmalarında yetiştirilen fidelerde sıklıkla ortaya çıkan hastalık grubu olup koşulların uygun olması durumunda önemli ekonomik kayıplara sebep olabilmektedir.

Bitki dokularının canlı ve cansız hastalık etmenlerinin etkileri sonucunda bünyelerindeki suyu kaybederek kurumaları sonucu ortaya çıkan belirtilerdir. Patojenler, bitki dokularına hızlı bir şekilde saldırırlarsa hücreler ani olarak su kaybederler ya da yaz aylarında bitkiler günün sıcak saatlerinde aşırı su kaybedebilirler. Bunların sonucunda bitkilerde yanıklık belirtileri ortaya çıkar. Yanıklık, nekrotik simptomlar arasında değerlendirilir.

Rozetleşme, bitkilerde boğum aralarının uzayamaması, boğumların birbirine yaklaşması sonucunda ortaya çıkan şekil bozukluğudur. Bitkilerin çiçek, yaprak, sürgün ve dallarında görülür. Bu tip belirti daha çok virüsler tarafından oluşturulmakla beraber herbisitlerin toksik etkileri sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca bazı bitki besin elementi noksanlıkları da bu tip belirtiye neden olmaktadır. Hipoplastik simptomlar altında değerlendirilmektedir.

Hücre membranının geçirgenliğindeki değişimler patojenler tarafından oluşturulan enfeksiyonlara karşı hücrenin verdiği ilk tepkilerdir. Patojenler dışında ayrıca konukçuya spesifik ya da spesifik olmayan toksinler, belirli patojen enzimleri ve hava kirleticileri gibi belirli toksik kimyasallar da hücre membranının geçirgenliğini bozarlar. Hücre membranının geçirgenliğindeki en yaygın gözlenen değişimler elektrolitlerin kaybıdır. Yani, suda çözünebilen küçük iyonlar ve hücredeki moleküllerde değişimler gözlenir. Elektrolitlerin kaybı hücre membran geçirgenliğindeki değişimlerin ilk etkileridir.

Aşırı Büyüme (Gigantizm)

Bitkinin hücre, doku ya da organlarının aşırı büyümesidir. Hastalık etmenleri, bitkilerin gövde ve köklerinde aşırı şişkinliklere sebep olurlar. Bu şişkinliklere ur veya gal denir. Bitki gövdelerinde besin maddelerinin birikimi sonucu gövdede şişkinlikler meydana gelir.

İkincil gövde ve köklerin belirli bir kısımda salkım veya demet şeklinde görünümün ortaya çıkmasına fasikulasyon, cadı süpürgesi ve saçak köklülük hastalıkları örnek olarak verilebilir.

Patojenlerin ya da ultraviyole ışınların etkisiyle kloroplastların zarar görmesi sonucu klorofilin oluşamamasına bağlı olarak bitkinin tamamen renksizleşme halidir. Bu durumda, sağlıklı bitkide yeşil olan renk beyaza döner.

Yaralanma sonucu veya kültür besi ortamında gelişen ince duvarlı farklılaşmamış hücre yığınlarına kallus adı verilir.

Bitkilerin değişik organlarındaki (kök, gövde, yumru, tohum, meyve vb.) dokuların yapılarının bozulması sonucunda oluşan dağılmalara “çürüklük” adı verilir. Genellikle funguslar kuru, bakteriler ise yaş çürüklük oluştururlar. Fungus ve bakterilerin bazıları pektolitik enzim salgılayarak yumuşak ve sulu çürüklüğe neden olurlar. Bazı meyve hastalıklarında meyveler çürürken hızla su kaybederler ve büzüşerek kururlar. Buna “mumyalaşma” adı verilir. Monilya hastalıkları buna örnektir.

Proplastların bozulması sonucunda hücrelerde ve dokularda ölümler meydana gelir. Bu ölümlerin sonucunda oluşan koyu renkli ölü alanlara nekroz denilir. Doku veya hücre ölümlerinden hemen önce oluşan sararma, solgunluk ve sulanma gibi belirtiler de nekrotik simptomlar içinde değerlendirilir. Başlıca nekrotik simptomlar aşağıdaki gibi gruplandırılmıştır: Sararma, solgunluk, sulanma, yanıklık, lekeler, kanser yaraları, çökerten, çürüklük, akıntılar ve geriye doğru ölümdür.

Klorofil oluşumundan sorumlu kloroplastların bozulması sonucu bitkinin yeşil renkli doku ve organları sarı renge dönüşür. Bu renk değişimine kloroz denir. Bazen bitki patojenleri ve bitki besin maddesi noksanlıkları da benzer şekilde kloroz oluşturabilirler.

Genç bitkilerin gövdesinin toprakla birleştiği kısımlarda patojenlerin etkisiyle oluşan nekrozlar sonucunda bitkiler aniden solarlar ve kök boğazından kıvrılarak toprağa düşerler. Bu düşüşler topluca olur ve özellikle fideliklerde yer yer boşluklar meydana gelir. En yaygın görülen çökerten etmenleri Rhizoctonia solani, Pythium, Phytophthora ve Fusarium türleridir. Özellikle sebze fide firmalarında yetiştirilen fidelerde sıklıkla ortaya çıkan hastalık grubu olup koşulların uygun olması durumunda önemli ekonomik kayıplara sebep olabilmektedir.

Bitki organ ve dokuları normal görünüşlerinden daha küçük veya daha açık renkli ve de bitki tam olarak gelişemiyorsa buna “hipoplasya (hipoplasia)” adı verilir. Bu olay sonucu oluşan simptomlara ise “hipoplastik simptomlar” denir. Bunlar; cüceleşme, rozetleşme, durgunluk, beyazlaşma, sarılık, etiolasyondur.

Rozetleşme: Bitkilerde boğum aralarının uzayamaması, boğumların birbirine yaklaşması sonucunda ortaya çıkan şekil bozukluğudur. Bitkilerin çiçek, yaprak, sürgün ve dallarında görülür. Bu tip belirti daha çok virüsler tarafından oluşturulmakla beraber herbisitlerin toksik etkileri sonucunda da ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca bazı bitki besin elementi noksanlıkları da bu tip belirtiye neden olmaktadır.