Finansal Planlama ve Kontrol

Finansal planlama, işletmenin, gelecekte bir bütün olarak hangi noktada olmasının istendiğinin belirlenmesidir.

Gerekli özen gösterilerek yapılan bir finansal planlama, işletmeler açısından şu bakımlardan önemlidir;
• Finansal planlama ile işletmenin finansal yapısına ilişkin belirli bir tercihin nakit akışlarına, karlılığa ve dış kaynak ihtiyacına etkisi hakkında bir yargıya sahip olabiliriz,
• Finansal planlama sayesinde işletme yönetimi, satışların beklenen seviyenin altında olması veya hammadde temininde beklenmeyen sorunlarla karşılaşılması gibi, piyasa koşullarında ortaya çıkabilecek değişimlere daha kolay uyum sağlayabilirler,
• Finansal planlama, farklı zamanlarda gerçekleşen para giriş ve çıkışları arasında uyumlaştırma olanağı sağlar. Böylece işletme, yükümlülüklerini yerine getirememe ya da atıl fon tutma gibi istenmeyen sonuçlardan korunma imkânına sahip olur.

Finansal planlamadan beklenen faydaların sağlanabilmesi için belirlenen plan hedeflerinin:
• İşletmedeki tüm ilgili birimlerin görüşlerini yansıtıyor olması,
• Gerçekçi ve ulaşılabilir olması,
• Güçlü varsayımlara dayanması gerekmektedir.

Finansal planlamanın işlevi yalnızca plan ve bütçelerin yapılmasından ibaret sayılamaz. Finansal kontrol süreci ile planlamada öngörülen ya da tahmin edilen değerlerin (plan değerleri) gerçekte ortaya çıkan ödeme akımları (gerçekleşen değerler) ile uyumlu olup olmadığı ortaya koyulur. Planlanan ve gerçekleşen
değerler arasında sapma yüksek görülürse, finansal düzeltmeye ihtiyaç duyulur. Etkili bir kontrol, ancak ödeme ve tahsilatların planlama döneminde olduğu gibi 

Finansal planlar kapsadıkları döneme göre kısa ve orta ve uzun süreli finansal planlar olarak ikiye ayrılırlar.

Kısa Süreli Finansal Planlar: Planlama dönemi bir yıldan az bir dönemi kapsıyor ise hazırlanan plan kısa süreli bir plandır. Kısa süreli finansal planlar işletmelerin, günlük, haftalık, aylık işlemlerden doğacak nakit giriş ve çıkışlarını önceden belirlemek amacıyla yapılan planlardır.

Orta ve Uzun Süreli Finansal Planlar: İşletmelerin temel amacı piyasa değerlerini artırmaktır. Bu amacın gerçekleşmesi bir kısmı işletme içi bir kısmı ise işletme dışı pek çok faktöre bağlıdır.

Finansal planlar işletmenin amacına göre ise olağan, özel ve olağanüstü finansal planlar olarak üçe ayrılırlar.
Olağan Finansal Planlar: İşletme faaliyetleri ilgili gerek miktar, gerekse zaman bakımından birbirini tamamlaması gereken bütün gelir ve giderleri kapsayan planlardır. Olağan finansal planlar, nakit planı, kredi planı ve ödeme araçları planı olmak üzere birbirini tamamlayan üç ayrı plandan oluşurlar.
Özel Finansal Planlar: İşletmelerin kurulmaları, genişletilmeleri, birleşmeleri ve tasfiye edilmeleri durumunda yapılan finansal planlardır.
Olağanüstü Finansal Planlar: Genellikle yatırım ve uzun süreli sermaye ihtiyacını kapsayan finansal planlardır.

Genellikle; konjonktürel gelişmeler, vergi politikaları, para-kredi ve faiz konusundaki değişiklikler, enflasyon, bankalar kanunu vb. konulardaki olası gelişmelere ilişkin varsayımlar finansal planlama sürecinde dikkate alınmaktadır.

Finansal planlama sürecinde ihtiyaç duyulan diğer bir faktör olan veriler ise çevre hakkındaki veriler, rakipler hakkındaki veriler ve firma hakkındaki veriler olmak üzere üç grupta toplanmaktadır.

Başta satışlar olmak üzere para akımlarına ilişkin yapılacak tahminler şunları içermelidir;
• Belirli bir dönem boyunca firmanın ne miktarda paraya ihtiyaç duyacağı,
• Aynı dönemde işletme faaliyetlerinden yaratılacak kaynakların ne miktarda olacağı,
• Toplam kaynak ihtiyacı ile işletme faaliyetlerinden yaratılacak kaynaklar arasındaki fark anlamında dış kaynak ihtiyacının ne miktarda olacağı.

Satışların yüzdesi yönteminde, geçmiş bilanço kalemleri ile satışlar arasındaki ilişki belirlenerek bu ilişkinin gelecekte de devam edeceği varsayımı altında, tahmin edilen satış seviyesi için proforma bilanço hazırlanır.

Bilanço kalemlerinin satışlarla ilişkisine dayanarak proforma bilanço hazırlanmasında kullanılabilecek yöntemlerden birisi de bilanço kalemlerinin günlük satış tutarına oranı yöntemidir. Bu yöntemde ilk olarak, bilanço kalemlerinin kaç günlük satışa eşit oldukları bulunur. Daha sonra, tahmini satış tutarına bağlı olarak her bir bilanço kaleminin değeri hesaplanır.

Regresyon Yöntemi
Bu yöntemde bilanço kalemleri, satışların bir fonksiyonu olarak ele alınır. Bilanço kalemlerinin bağımlı değişken satışların bağımsız değişken olarak ele alındığı bu yöntemde, tahmin edilecek bilanço kalemleriyle satışlar arasında geçmiş yıllarda görülen ilişki saptanır ve bu ilişkiye en uygun düşen regresyon denklemi bulunur. Bulunan regresyon denklemi yardımıyla, gelecek yıllara ilişkin tahmini satış tutarlarına bağlı olarak işletmenin proforma bilançosu oluşturulur

Oranlar yöntemi, geleceğe ilişkin satış tahminine bağlı olarak proforma bilanço düzenlenmesinde, özellikle yeni kurulmuş işletmeler için kullanılabilecek bir yöntemdir. Bu yöntemin kullanılabilmesi için işletmenin gelecek dönemler için planladığı satış hacminin bilinmesi gereklidir. Bu yöntemde, işletmenin faaliyette bulunduğu sektöre ilişkin tipik oranlar ile işletme için tahmin edilen satışların bilinmesi, proforma bilanço düzenlenmesi için yeterli olmaktadır.

Fon akım tablosu, bir işletmenin belirli bir dönemde sağlamış olduğu kaynaklarla bu kaynakların kullanım yerlerinin belirtildiği tablodur.

Proforma fon akım tablosu ise, işletmenin gelecek dönemlere ilişkin sağlayacağı tahmin edilen fon
kaynakları ile bu kaynakların tahmini kullanım yerlerini gösteren tablodur. 

Proforma fon akım tablosu başlıca iki kısımdan oluşur; fon kaynakları ve fon kullanımları. İşletmeler açısından başlıca fon kaynakları aktiflerdeki azalışlar, yabancı kaynaklardaki artışlar, sermaye artışı ve nakit çıkışı gerektirmeyen giderlerden oluşur. Fon kullanımları ise, varlıklardaki artışlar, yabancı kaynaklardaki azalışlar, sermaye azalışı, ödenecek vergi ve kâr paylarından oluşur.

Bütçe, bir yıllık veya dönemlik finansal faaliyetlerin rakamlara dökülmüş ve özetlenmiş halidir.

Bir işletmede nakit giriş ve çıkışları anlamında para akımlarına yol açan işlemler başlıca üç grupta toplanır; Satışlardan doğan nakit akımları, faaliyetlerden doğan nakit akımları, finansmandan doğan nakit akımları.

Bütçeler, performans değerlendirmesine olanak verdiği gibi, tahminlerden sapmaların saptanmasını ve
geleceğe ilişkin tahminlerimizi gözden geçirmemizi de kolaylaştırır.

Nakit bütçesi, gelecek dönemlere ilişkin nakit giriş ve çıkışlarının tahmin edilip özetlendiği bütçedir.

Nakit bütçesinin hazırlanmasında ilk aşama, söz konusu bütçenin kapsayacağı sürenin belirlenmesidir. Nakit bütçesi günlük, haftalık, aylık, yıllık vb. zaman aralıkları için hazırlanabilmektedir. Hazırlanacak bütçenin kapsayacağı süre, işletme nakit akımlarının istikrarlılığı ve tahmin edilebilirliği ile yakından ilişkilidir.