Finansal Analiz

 Finansal analizle;
• İşletmenin temel ve ikincil amaçlara ulaşıp ulaşamadığını ölçmede,
• İşletme amaçlarını gerçekleştirememişse nedenlerini araştırmada,
• İşletmenin faaliyetlerinde başarı ve etkinlik düzeyini ölçmede,
• İşletmenin üretim ve fiyatlama politikalarını değerlendirmede,
• İşletme faaliyetlerini kontrol etmede,
• Planlama yapma ve başarısızlığa karşı önlemler almada önemli faydalar sağlanır.

Amacına Göre Finansal Analiz: Analizin yapılma amacına göre finansal analiz yönetim, yatırım ve kredi analizleri olarak üç şekilde yapılır.

Yönetim analizi; yönetim fonksiyonunun yerine getirilmesine yönelik, işletme yönetimi için yapılan analizdir. 

Yatırım analizi; işletmenin ortakları, işletmeye ortak olmayı düşünenler ile işletmeye uzun süreli kaynak sağlayacak olanlar tarafından yapılan analizdir. Bu analizde işletmenin daha çok kazanma gücü ve dağıtılacak kâr payları ve hisse senedi değerlerinin değişimleri analiz edilir.

Kredi analizi; işletmeye kredi verenlerle, kredi verecek olanların, işletmenin borç ödeme gücünü ölçmek amacıyla yaptıkları analizdir.

Kapsadığı Döneme Göre Finansal Analiz: Kapsadığı döneme göre finansal analiz statik analiz ve dinamik analiz olarak iki şekilde yapılabilir.  Statik analizde; belirli bir tarihte düzenlenmiş veya belirli bir döneme ait mali tablolardaki çeşitli kalemler arasındaki ilişkilerin saptanması amacıyla yapılır.  Dinamik analizde ise, mali tablolar birbirini izleyen dönemler itibariyle incelenir.

Bilanço ya da finansal durum tablosu, bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını, borçlarını ve öz sermayesini gösteren bir tablodur. Dolayısıyla bilanço düzenlendiği an itibariyle o işletmenin finansal durumunu göstermektedir. Bilançonun aktif tarafı (varlıklar) kullanım; pasif tarafı (borç ve öz kaynakları) ise kaynaklar olarak adlandırılmaktadır. Bilançonun varlıklar bölümü, “paraya dönüşüm çabukluğu”na; kaynaklar bölümü ise, “ödeme çabukluğu”na göre düzenlenmektedir

Finansal Analizde kullanılan başlıca teknikler şunlardır:
• Oran analizi (Rasyo analizi)
• Yüzde yöntemiyle analiz (Dikey analiz)
• Karşılaştırmalı analiz (Yatay analiz)
• Eğilim yüzdeleri analizi (Trend analizi)

Oran analizinde oranlar yorumlanırken  bazı ölçütlerden faydalanmak gerekir. Bunları şu şekilde belirtmek mümkündür:
• Hesaplanan oranlar, işletmenin geçmiş dönemlerindeki oranlarıyla karşılaştırılmalı; tek bir yıla ilişkin oranlar yerine birden çok döneme ilişkin oranlara bakılmalıdır,
• Hesaplanan oranlar benzeri firmaların ya da işletmenin faaliyet gösterdiği sektörün ortalamalarıyla karşılaştırılmalıdır,
• Hesaplanan oranlar deneyler sonucu bulunan oranlarla karşılaştırılmalıdır.

Oran analizinde kullanılan oranlar;

• Likidite oranları
• Faaliyet oranları
• Finansal kaldıraç oranları
• Kârlılık oranları
• Piyasa performansını değerlendirmede kullanılan oranlar.

Likidite oranları, bir işletmenin kısa vadeli borçlarını karşılayabilme yeteneğinin ölçülmesinde kullanılır. Bu oranlardan işletmenin ne kadar kolaylıkla nakit elde edebilmesine ve işlerin kötüye gitmesi halinde likiditesini koruyup koruyamadığına yönelik bilgiler sağlanır. Nakit bütçesi, bir işletmenin likidite durumunu değerlendirmede kullanılan diğer bir araçtır. Likidite oranları: cari oran, asit test oranı ve nakit oranı olarak üçe ayrılmaktadır.

Likidite oranları değerlendirilirken ayrıca aşağıda belirtilen noktalara dikkat edilmelidir:
• Satışları istikrarlı olan, büyük dalgalanmalar göstermeyen işletmelerin likidite oranları diğerlerine göre düşük olabilir.
• Alacak devir hızı, stok devir hızı, dönen varlıklar devir hızı yüksek olan işletmeler daha düşük likidite oranıyla faaliyet gösterebilir.
• Bilanço ve gelir tablosunun kalitesi yükseldikçe daha düşük likidite oranlarıyla çalışılabilir. Bilanço ya da gelir tablosunda yer alan kalemler ne kadar gerçekçi değerlerle ifade edilmişse işletmenin likiditesi o kadar yüksek olacaktır. Modası geçmiş stokların, tahsili mümkün görünmeyen alacakların ya da likiditesi düşük menkul değerlerin yer aldığı bir bilançoya dayalı olarak yapılan analiz gerçekçi olmayacaktır.
• Alacaklarının büyük bir kısmı senetli olan bir işletmeyle daha az senetli alacakları olan işletmenin likidite oranları aynı olsa bile likidite güçleri aynı olmayacaktır. Senetli alacakları daha fazla olan işletmenin likiditesi daha yüksek olacaktır.
• İşletmenin satış ve satın alma politikaları ile kısa vadeli yabancı kaynakların vade dağılımı likidite gücünün belirlenmesinde önemlidir. Satışlarını daha çok peşin, alışlarını da daha çok vadeli yapan işletme daha düşük likiditeye sahip olabilir. Yine borçlarını belirli bir ödeme planı içinde ödeyen işletmelerin likiditeleri daha düşük olabilir.

Faaliyet oranları, işletmelerin varlık ya da varlık gruplarına, bu varlıkların sağladığı gelirlere oranla ne kadar yatırım yaptıklarını, varlıklarını ne derece verimli kullandıklarını değerlendirmede kullanılan oranlardır. Faaliyet oranlarının yüksek olması arzu edilen bir durumdur. Ancak faaliyet oranlarının yüksek olması yanında kârlılık oranları da yüksekse anlamlı olacaktır. Diğer bir ifade ile faaliyet oranları kârlılık oranlarıyla birlikte ele alınarak yorumlanması gerekir.

Faaliyet oranları olarak şu oranlar hesaplanabilir:
• Alacakların ortalama tahsil süresi.
• Alacakların devir hızı.
• Stok devir hızı.
• Sabit varlıkların devir hızı.
• Toplam varlıkların devir hızı.

Bir işletmenin bilançosundaki sabit varlıklar, o işletmenin makine, araç, gereç ve binalar gibi varlıklara ne kadar yatırım yaptığını gösterir. Sabit varlıklar belirlenirken aşağıda belirtilen faktörlere dikkat edilmelidir:
• Sabit varlıkların satın alma maliyeti,
• Sabit varlıkların alınmalarından bugüne kadar geçen süresi,
• İşletmece uygulanan amortisman politikası,
• Satın alınana göre kiralanan sabit varlıkların miktarı.

Finansal yönetimde finanslama konusu büyük öneme sahiptir. Bu nedenle finansal yönetim açısından borç oranlarının önemi büyüktür. Bir işletmenin borç miktarı, kısa ve uzun vadeli kredi verenleri yakından ilgilendirir. İşletmeler borçla finansmana ağırlık verdikçe risk artmakta, kreditörlerin güvencesi azalmaktadır.

Kârlılık oranları, bir işletmenin yatırım ve finansman kararlarının ne derece uygun olduğunu gösteren oranlardır. Kârlılık oranları satışlar ve yatırımlar üzerinden elde edilen kârlılığı gösterdiğinden, yönetimin etkinliğini ve performansını değerlendirmede en önemli göstergelerden biridir. İşletme değerinin maksimize edilmesi kârlılığa bağlı olarak gerçekleştirilebilecektir.

Kârlılık oranları;

• Brüt Kâr Marjı
• Net Kâr Marjı
• Öz Sermayenin Kârlılık Oranı
• Faiz ve Vergi Öncesi Gelirlerin Kaynaklar Toplamına Oranı olmak üzere dört orandan oluşmaktadır.

Piyasa performansını değerlendirmede kullanılan oranlar şunlardır;

• Fiyat-Kazanç Oranı (F/K)
• Piyasa Değeri-Defter Değeri Oranı (PD-DD)
• Kâr Payı Dağıtım Oranı
• Kâr Payı Verimi.

Du Pont sistemi aktif devir hızı ile net kâr marjını bir araya getirmekte ve bu oranlar arasındaki karşılıklı etkinin, bir işletmenin kârlılığını nasıl etkilediğini ortaya koymaktadır.

Karşılaştırmalı analiz, bir işletmenin farklı tarihlerde düzenlenmiş mali tablolarında yer alan kalemlerde görülen değişikliklerin incelenmesi ve bu değişikliklerin değerlendirilmesidir. Karşılaştırmalı analiz dinamik bir analizdir. Karşılaştırmalı analizde, mali tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkiler yerine, bu kalemlerin zaman içinde göstermiş olduğu artış ve azalışlar ele alındığı için daha anlamlı bir analiz şeklidir. Farklı tarihlerdeki kalemlerdeki artış ya da azalışlar mutlak rakamlarla ifade edileceği gibi, oransal değişim de hesaplanabilir.

Yüzde yöntemi ile analizin diğer analizlere göre üstün yönleri;

• Yöntemle her bir kalemin toplam içindeki yüzdesi-oranı-açıkça ortaya konulmaktadır.
• Mali tablolar ve bu tablolarda yer alan kalemlerdeki değişiklikler salt rakamsal olarak ifade edildiği zaman, aynı endüstri kolunda farklı büyüklükteki işletmeler arasında anlamlı karşılaştırmaların yapılması mümkün değildir. Bu yöntemle bu sakınca yok edilmiş olmaktadır.

Trend analizi, işletmelerde uzun bir zaman dönemi içindeki (5-10 yıl gibi) değişimlerin, sektördeki diğer işletmelere oranla ya da o işletmenin baz olarak alınan yıla oranla ne yönde olduğunu belirlemek için yapılır. Trend analizinin uygulanabilmesi için inceleme döneminin uzun olması gerekir. Uzun dönemde mali tablolarda yer alan kalemlerin göstermiş oldukları eğilimler karşılaştırılarak, inceleme döneminin olumlu ya da olumsuz gelişmeleri hakkında fikir sahibi olunabilir