Finansal Sistem, Finansal Piyasalar, Finansal Araçlar ve Kurumlar

Finansal Piyasalar: Fon arz ve talebinin karşılaştığı, değişimin gerçekleştiği piyasalardır.

Otofinansman: Faaliyetler sonucunda oluşturulan kaynakların tümünün ya da bir kısmının işletmede bırakılarak işletmelerin kendilerini finanse etmeleridir. Otofinansman kaynağı; dağıtılmamış kârlar, yedek akçeler ve karşılıklardan oluşur.

A: Finansal varlıklar ihraç edilerek fon sağlanır (Finansman Kararları). B: Sağlanan fonlarla varlıklara yatırım yapılır (Yatırım Kararları). C: Faaliyetlerden nakit akışları elde edilir. D: Devlete vergi ödenir. E: Nakdin bir kısmı işletmede bırakılır. F: Nakdin bir kısmı kâr payı ve faiz olarak ödenir.

Finansal piyasaların temel birimleri hanehalkı, finansal kurumlar dahil işletmeler ve devletlerdir. Bu piyasalara fon sunan birimler tasarruf fazlası veren birimler olarak, fon talep eden birimler de tasarruf açığı olan birimler olarak adlandırılır. İşletmeler de zaman zaman finansal piyasalara fon sunmaktadırlar. Ancak piyasa ekonomilerinde toplamda fon talep eden temel birimler işletmeler ve devletler olmaktadır.

Finansal piyasaların üç temel fonksiyonu şunlardır: • Fiyat belirleme: Piyasalarda alıcı ve satıcılar karşı karşıya gelerek finansal varlıkların getiri oranları ve buna dayalı olarak fiyatları belirlenir. Örneğin piyasada işlem görmeyen bir firmanın hisse senedine sahip olan tasarruf sahipleri, ellerindeki hisse senetlerini nakde dönüştürmek isterlerse hangi fiyattan nakde dönüştüreceklerdir? Bu hisse senetleri borsada işlem gördüğünde fiyat belirlenmiş olacağından nakde dönüşüm kolaylaşacaktır. • Likidite sağlama: Alıcı ve satıcıların piyasada kolaylıkla işlem yapabilmeleri finansal varlıkların likiditesini artırır. Likiditenin artması bir taraftan daha fazla yatırımcıyı piyasaya çeker, diğer taraftan işletmelerin finansman maliyetini düşürür. Piyasalar olmasa finansal varlıklar vadesi boyunca paraya dönüşemeyecektir. Finansal varlık hisse senedi ise, hisse senedini satabilmek için hissedarın, aynı oranda hisseye yatırım yapacak tasarruf sahibini bulması ya da şirketin tasfiyesini beklemesi gerekecektir. • Bilgi elde etme maliyetini düşürme: Finansal piyasalar hem finansal varlıkları çıkaran kurumlara hem de tasarruf sahiplerine finansal varlıklarla ilgili bilgilere kolaylıkla ulaşılmasını sağlayarak maliyet tasarrufu sağlar. Özellikle işletmelerle ilgili finansal bilgilere ulaşmak çok kolay değildir. Örneğin Borsa İstanbul’da işlem gören şirketler hakkında bilgi edinmek, bilgiyi belirli satandartlarda elde etmek tasarruf sahiplerine zaman ve maliyet açısından büyük kolaylıklar sağlamaktadır

Finansal piyasaların temel fonksiyonu fon arz ve talebini karşılaştırarak fon aktarımını sağlamaktır. Ancak bir ekonomide fonların arz edenlerden talep edenlere aktarılmasında etkin işleyen bir sisteme ihtiyaç vardır. Finansal sistemin etkinliği arttıkça fon arz ve talebinin karşılaşması o ölçüde artacak, buna bağlı olarak ekonomik gelişim ve refah düzeyi de artacaktır

Finansal sistemi oluşturan unsurlar; • Tasarruf sahipleri (Fon arz edenler), • Yatırımcılar (Fon talep edenler), • Yatırım ve finansman araçları, • Yardımcı kuruluşlar, • Hukuki ve idari düzenlemeler şeklinde sayılabilir.

Doğrudan Yatırım: Yabancı ülkelerde üretime yönelik yapılan yatırımlardır.

Portföy Yatırımları: Yabancı tahvil, hisse senetleri, finansman bonosu, mevduat sertifikası gibi finansal varlıklara yapılan yatırımlardır

Likidite: Varlıkların kısa sürede, kolaylıkla ve değerinden kaybetmeksizin alınıp satılabilmesidir.

Etkin Piyasa: Çok sayıda alıcı ve satıcının olduğu, gerekli bilgilere kolay ve maliyetsiz olarak ulaşılan ve işlem maliyetleri düşük olan piyasalardır.

Para piyasasının örgütlenmiş temel kurumu bankalar sistemidir. İşletmelerin nakit ihtiyacı çoğunlukla ticari bankalar tarafından karşılanmaktadır. Örgütlenmemiş para piyasası banka sisteminin dışında kalan piyasadır. Sermeye piyasalarının örgütlenmiş temel kurumu borsalardır

Pay Piyasası: Çok farklı endüstriyel sektörlerden halka açık şirketlerin işlem gördüğü Borsa İstanbul Pay Piyasası, yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli yatırım ortamı sağlamaktadır.

Borç piyasalarından sağlanan fonlar işletme açısından süreli bir kaynaktır. Diğer bir anlatımla borçların vadesi vardır ve bu vadenin içerisinde veya sonundan ana para ve faiz ödemesi sözkonusudur. Buna karşılık özkaynaklar işletme açısından süresiz niteliktedir ve hisse senedi yoluyla sağlanan fonların vadesi ve geri ödenme zorunluluğu yoktur.

Yatırımcılar açısından devlet tahvili ve hazine bonosu risksiz yatırım araçlarıdır. Çünkü devletin çıkarmış olduğu bu menkul kıymetlerde geri ödenmeme durumu söz konusu değildir. Özel sektör tahvili ve finansman bonoları ise borçlanma araçlarıdır ve vadesi sonunda ana para ve faizin ödenmesi gerekir. Hisse senetleri ise ortaklık hakkı verir ve kâr payı ödenmemesi durumunda bir yaptırım söz konusu değildir. Bu durumda yatırımcılar açısından en risklisi özel sektör hisse senetleridir.

Finansal Kurumların Sınıflandırılması Finansal kurumlar; para yaratan finansal kurumlar, para yaratmayan finansal kurumlar ve yarı finansal kurumlar olarak sınıflandırmak mümkündür.

Para Yaratan Finansal Kurumlar • TC Merkez Bankası • Ticari bankalar • Katılım Bankaları

Bilgi Edinme Maliyeti: Tasarruf sahiplerinin rasyonel karar verebilmeleri için gerekli bilgileri elde etme maliyetidir.

Türkiye’de finansal sistemin aktiflerinin yüzde 77,8’ini ticari bankalar oluşturmaktadır. Diğer bir anlatımla, finansal sistem bankacılık odaklı olarak gelişmiştir. Bunun nedeni tasarrufların azlığı ve sermaye piyasasına olan güven eksikliğidir. Bununla birlikte kamu iç borçlanma ihtiyacının yüksek olması sermaye piyasasının da yeterince gelişmesini engellemiştir.

Türkiye’de finansal piyasaları düzenleyen ve denetleyen kurumlar olarak: • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası • Hazine Müsteşarlığı • Sermaye Piyasası Kurulu • Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu • Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu sayılabilir.