FİNANSAL MUHASEBE

işletmenin ticari faaliyetleri kapsamında gerçekleştirdiği mali nitelikteki işlemlerden dolayı, bilanço ve gelir tablosu unsurlarında meydana gelen artış ve azalışların türlerine göre sınıflandırıldığı ve tutar ile ifade edilerek izlendiği çizelgelere “hesap” denir

Hesaplar raporlandıkları finansal tablolara göre sınıflandırılmaktadır. Finansal tablolara göre yapılan sınıflandırmada hesaplar ilk aşamada “Bilanço Hesapları” ve “Gelir Tablosu Hesapları” olmak üzere gruplandırılmaktadırlar.

İşletmenin bankalardaki toplam mevduatı Bankalar adını taşıyan bir ana hesapta gösterilirken, her
bir bankadaki parası ise A Bankası, B Bankası, C Bankası gibi banka adlarıyla ayrı ayrı açılacak yardımcı
hesaplarda izlenir.

Bir nazım hesap her zaman yalnızca başka bir nazım hesapla birlikte kullanılır.

Hesapların borç tarafına kayıt yapılması hesabın borçlandırılması olarak adlandırılırken, alacak tarafına kayıt yapılması hesabın alacaklandırılması olarak ifade edilir.

Borç tarafı toplamının, alacak tarafı toplamından büyük olmasına hesabın borç kalanı (bakiyesi) vermesi denir. Aradaki fark borç kalanı şeklinde ifade edilir.

Gelir Hesaplarının İşleyişi: Gelir hesaplarında ilk kayıt hesabın alacak tarafına yapılır. Dönem içinde
gelirlerde meydana gelen artışlar da ilgili gelir hesaplarının alacak tarafına kaydedilir. Dönem sonunda,
bu hesaplar dönem kârı veya zararını oluşturmak üzere ilgili hesaplara devredilerek kapatılırlar.

Dönem kavramı finansal raporların kapsadığı zaman aralığını ifade etmekle birlikte, genellikle 1 Ocak ile 31 Aralık tarihleri arasında kalan süre esas alınmaktadır.

Belirli bir tarihte varlık ve kaynakların tutarını belirleyebilmek üzere yapılan sayım
ve değerleme işlemine “envanter”; yapılan envanter sonucunda elde edilen bilgilerinin kaydedildiği ve yasal olarak tutulması zorunlu olan deftere ise “envanter defteri” adı verilir.

Yasal düzenlemelere tabi belgeler TTK ve VUK’da açıklanmaktadır. TTK’ya göre başlıca belgeler; çek, senet, hisse senedi ve tahvildir. VUK’a göre başlıca belgeler ise; fatura, perakende satış vesikaları, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek  makbuzları, ücret bordrosu ve diğer vesikalardır.

Finansal tablo unsurlarının her birinde, gerçekleşen olaylar sonucunda ortaya çıkan artış ve azalışların takip edilebilmesini
sağlayan çizelgeye hesap denir.

Asli hesaplar, finansal tablolarda sunulan unsurların nominal değerleri ile doğrudan doğruya ifade edildiği hesaplar iken, düzenleyici hesaplar asli hesapların tablolarda net değerleri gösterilmelerini sağlayan hesaplardır.

İşletmenin sahip olduğu toplam nakit tutarını gösteren Kasa hesabı ana hesap iken, nakit tutarını TL kasası, Dolar kasası, Avro kasası gibi döviz cinsinde daha detaylı izleyen hesaplar ise yardımcı hesap olarak adlandırılmaktadır. Benzer şekilde, işletmenin birden fazla bankada parası bulunabilir. İşletmenin bankalardaki toplam mevduatı Bankalar adını taşıyan bir ana hesapta gösterilirken, her bir bankadaki parası ise A Bankası, B Bankası, C Bankası gibi banka adlarıyla ayrı ayrı açılacak yardımcı
hesaplarda izlenir.

Düzenleyici hesaplar ise aktifi düzenleyici ve pasifi düzenleyici hesaplar olarak ikiye ayrılır. Aktifi düzenleyici hesaplar, bilançonun aktif tarafında yer alırlar. Ancak işleyiş özellikleri pasif hesaplar (kaynak hesapları) gibidir. Yani, aktifi düzenleyen hesaplarda artışlar alacak tarafına, azalışlar ise borç tarafına kaydedilir. Pasifi düzenleyici hesaplar ise bilançonun pasif tarafında yer almalarına rağmen, aktif hesaplar (varlık hesapları) gibi işleyiş özelliğine sahiptirler. Başka bir deyişle, pasifi düzenleyen hesaplarda artış olduğunda ilgili hesabın borç tarafına, azalış olduğunda ise alacak tarafına kayıt yapılır.

Muhasebe öğretiminde kolaylık sağlamak için hesaplar “T” şekli ile ifade edilir. Bu şekil, geleneksel hesap çizelgesinin sadece üst ve orta çizgisini temsil eder. Her hesap, sol tarafı “borç” sağ tarafı ise “alacak” olarak adlandırılan iki taraflı bir yapıya sahiptir. Büyük defter hesapları, T harfi ile sembolize edildikleri için “T hesabı” olarak da adlandırılmaktadırlar.

Dönem Sonu İşlemleri
1. Dönem sonu envanter işlemlerinin yapılması
2. Sonuç (Gelir - Gider) hesaplarının kapatılması
3. Kesin mizanın düzenlenmesi
4. Dönem sonu bilançosunun ve gelir tablosunun düzenlenmesi
5. Bilanço hesaplarının kapatılması (Kapanış Kaydı)

Muhasebe dışı envanter sonucunda ulaşılan sonuçlar kayıtlarda yer alan sonuçlar ile karşılaştırılır. Bu karşılaştırma sonucunda herhangi bir fark belirlenirse hesapların gerçek duruma göre düzeltilmesi gerekmektedir. Muhasebe kayıtları ile gerçek durum arasındaki uyumsuzlukların giderildiği bu işleme de muhasebe içi envanter denmektedir.

Kasa Tediye (Ödeme) Fişi: Tahsil fişinin tersine tediye fişi işletmenin kasasından para çıkması durumunda oluşturulan fiştir. İşletmenin nereye neden para ödediğini ve çıkan nakit karşılığında hangi hesabın borçlandırılacağı bilgisini sunmaktadır.

Aşağıda tek düzen hesap planını oluşturan ana hesap sınıfları;
1. Dönen Varlıklar
2. Duran Varlıklar
3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
5. Öz Kaynaklar
6. Gelir Tablosu Hesapları
7. Maliyet Hesapları
9. Nazım Hesaplar

“9 Nazım Hesaplar”, işletmelerin varlıklarında veya kaynaklarında artış veya azalış meydana getirmeyen, fakat işletmeyle ilgili tarafların alacakları kararları etkileyebilecek olayların kayıt altına alınabilmesi için oluşturulmuş hesap sınıfıdır. Bu hesap sınıfındaki hesaplar ihtiyaca göre adlandırılarak açılır.