Dönen Varlıklar II

Stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur.

Satmak amacı ile satın alınan ve üzerinde herhangi bir işlem yapılmadan, olduğu gibi satılacak olan varlıklara “ticari mal” denir. 

Satın alınan ticari mallar, maliyet bedeli ile “153 Ticari Mallar” hesabının borç tarafına kaydedilir.

“191 İndirilecek KDV” Hesabı: Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında, satıcılara ödenen veya ödenecek olan KDV’nin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.

“391 Hesaplanan KDV” Hesabı: Bu hesap, teslim edilen (satılan) mal veya ifa edilen hizmetler üzerinden hesaplanarak işletme tarafından tahsil edilen veya edilecek KDV ile işlemi gerçekleşmeyen ya da işlemden vazgeçilen mal ve hizmetlere ilişkin KDV’nin izlendiği hesaptır.

İşletme, satın almış olduğu malların bir kısmını veya tamamını değişik nedenlerden dolayı iade edebilir. Bu gibi durumlarda, işletmenin ticari mal stoklarında azalış olacaktır. Bu nedenle, “153 Ticari Mallar” hesabının alacak tarafına kayıt yapılır.

İşletmeler, vadeli aldıkları bir malın bedelini daha sonra ortaya çıkan nakit olanaklarından yararlanarak vadeden önce öderlerse, satıcının, daha önce satın alınan malın bedelinden bir indirim yapmasını isterler. Kasa iskontosu olarak adlandırılan böyle bir indirim alış bedelinin azaltılması anlamına geldiğinden, iadelerde olduğu gibi, “153 Ticari Mallar” hesabının alacak tarafına kayıt yapılır.

Soruda KDV dahil satış tutarı verildiğinden, öncesinde KDV’nin ayrıştırılarak satış tutarının belirlenmesi gerekmektedir. KDV dahil tutarlarda, KDV’siz tutar aşağıdaki gibi hesaplanır:
KDV’siz Tutar = KDV Dahil Tutar / (1 + KDV Oranı)
KDV’siz Tutar = 472.000 / (1 + 0,18)
KDV’siz Tutar = 400.000 TL
Buna göre, satış geliri 400.000 TL'dir ve “600 Yurtiçi Satışlar” hesabının alacak tarafına KDV’siz satış tutarı olan 400.000 TL kaydedilir.

Satış Giderleri: Mal satışı esnasında ortaya çıkan giderlerdir. Bu giderler, alış giderlerinden farklı olarak malın maliyetine dahil edilmez ve dönem gideri olarak kabul edilir. Satış esnasında ortaya çıkan giderler, “760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri” hesabının borç tarafına kaydedilir.

Satıştan İadeler
Müşteri; renk, boyut, kalite, beklediği standartlara veya teslim zamanına uygunsuzluk gibi çeşitli nedenlerden dolayı memnun kalmadığı durumlarda aldığı malı iade edebilir. Satılan maldan iade olduğu takdirde, işletmenin satış geliri iade edilen satış tutarı kadar azalacaktır. Ancak, işletmenin satış gelirlerini kaydettiği “600 Yurtiçi Satışlar” hesabı bir gelir hesabı olduğu için, iade edilen satış tutarının bu hesaba azalış kaydedilmesi söz konusu değildir. İade edilen satış tutarı, işletme açısından satış gelirlerini azaltan bir
gider niteliğinde olduğundan, “610 Satıştan İadeler” adını taşıyan gider hesabına kaydedilir. 

İşletmenin daha önce veresiye sattığı malın bedeli, alıcı tarafından vadesinden önce ödendiğinden işletme tarafından kendisine 20.000 TL iskonto yapılmıştır. Yapılan iskonto tutarı, işletme açısından satış gelirini azaltan bir unsurdur. Dolayısıyla, bir gider olarak nitelendirilir ve gelir tablosunda satış gelirlerinden düşülecek bir indirim kalemi niteliğinde olan “611 Satış İskontoları” adındaki gider hesabına kaydedilir.

İki yöntem arasındaki temel farklılık, mal satışlarının muhasebeleştirilmesi ve dolayısıyla satılan ticari malın maliyetinin hesaplanmasında ortaya çıkmaktadır. Mal alışına ilişkin muhasebeleştirmede her iki yöntem arasında herhangi bir farklılık söz konusu değildir.

Stok hareketlerinin izlenmesinde iki yöntem kullanılır. Bu yöntemler şunlardır:
• Sürekli Envanter Yöntemi
• Aralıklı Envanter Yöntemi
 Mal alışına ilişkin muhasebeleştirmede her iki yöntem arasında herhangi bir farklılık söz konusu değildir.

Sürekli Envanter Yöntemi
Bu yöntemin uygulanabilmesi için, satış sırasında satılan ticari mal maliyetinin bilinmesi gerekir. Yöntemin en belirgin özelliği, her satış işleminde satış kaydından sonra bir de satışa ilişkin maliyet kaydının yapılmasıdır. Diğer bir ifadeyle, bu yöntemde, mal satışına ilişkin yevmiye kaydı yapılırken hem mal satış kaydı hem de satılan ticari malın maliyet kaydı yapılır.

Sürekli envanter yönteminde mal satışına ilişkin iki kayıt yapılmaktadır. Birinci madde mal satış kaydı, ikinci madde ise satılan ticari malın maliyet kaydıdır. Daha önce ifade edildiği gibi yöntemin en önemli özelliklerinden biri satış anında, satışa ilişkin brüt kâr veya zararın hesaplanmasına olanak vermesidir

Aralıklı envanter yöntemi, stoka girişlerin sürekli olarak, stoktan çıkan ve kalan malların ise dönem sonunda yapılan envanter sonuçlarına göre belirlenerek kayıtlara yansıtılmasını sağlayan yöntemdir. 

Aralıklı envanter yönteminde “153 Ticari Mallar” hesabının borç tarafında dönem başı mal mevcudu, dönem içi alışlar ve alış giderleri yer alırken, alış iadeleri ve alış iskontoları hesabın alacak tarafında izlenir. Dönem içinde yapılan satışlar ise, “600 Yurtiçi Satışlar” hesabının alacağına kaydedilirken, satışların maliyeti ile ilgili bir kayıt yapılmaz. Dolayısıyla, dönem sonuna gelindiğinde satışlar bilinirken, satışların maliyeti bilinmemektedir. Satılan malların maliyetini bulabilmek için, dönem sonunda malların sayımının yapılması gerekir.

Ekonomik ya da fiziksel nedenlerle değer düşüklüğüne uğramış olan malların ayrı bir hesapta izlenmesi gerektiğinde söz konusu mallar “153 Ticari Mallar” hesabından çıkartılarak, “157 Diğer Stoklar” hesabına alınır. Çünkü normal ve sağlam olan malların, hasara uğramış veya deforme olmuş mallar ile aynı hesapta izlenmesi, finansal analizde veya yönetici kararlarında yanlışlıklara neden olabilir. Bundan dolayı değeri düşen stoklar, ilgili stok hesabından çıkarılarak bu hesaba alınır. 

Verilen Sipariş Avansları
Avans en genel tanımıyla, alacağına sayılmak üzere önceden yapılan ödeme, öndelik olarak ifade edilir.
Avanslar:
• Stok edinmek için ödendiklerinde; “Verilen Sipariş Avansı”,
• Çalışanların işlemiş ancak tahakkuk ettirilmemiş ücretlerine ya da yapacakları bir gidere karşılık ödendiklerinde; “Personel Avansı”,
• İşletmenin bir işinin gördürülmesi için ödendiklerinde; “İş Avansı”,
• Bir duran varlık edinme aşamasında ödendiklerinde; “Verilen Avanslar” olarak adlandırılır.

Bu doğrultuda satıcıya avans ödendiğinde “159 Verilen Sipariş Avansları” hesabının borç tarafına kayıt yapılır

İş Avansları
“195 İş Avansları” hesabı, işletme adına mal ve hizmet satın alacak, işletme adına bir kısım gider ve ödemeleri yapacak personel ve personel dışındaki kişilere verilen iş avanslarının izlendiği hesaptır.