Hesap Kavramı ve Muhasebe Süreci

Her bir muhasebe döneminin başından sonuna dek gerçekleştirilen işlemlerden oluşan bu sürece, muhasebe süreci adı verilir

İşletmenin ticari faaliyetleri kapsamında gerçekleştirdiği mali nitelikteki işlemlerden dolayı, bilanço ve gelir tablosu unsurlarında meydana gelen artış ve azalışların türlerine göre sınıflandırıldığı ve tutar ile ifade edilerek izlendiği çizelgelere “hesap” denir.

Finansal tablolara göre yapılan sınıflandırmada hesaplar ilk aşamada “Bilanço Hesapları” ve “Gelir Tablosu Hesapları” olmak üzere gruplandırılmaktadırlar.

İşletmenin varlıklarında meydana gelen artış veya azalışların izlendiği hesaplara varlık hesapları denir

Borçlarında ve öz kaynaklarında meydana gelen artış veya azalışların izlendiği hesaplara kaynak hesapları denir

Finansal tablolarda sunulan ve ilgili unsuru bir bütün olarak gösteren hesaplara “ana hesap” denilir.

Nazım hesaplar, işletmenin finansal tablo unsurları üzerinde etkisi olmamakla birlikte ileride etki yaratabileceği düşünülerek saklanan bazı bilgilerin sunulduğu hesaplardır.

Gerçekleşen mali nitelikteki işlem işletmenin varlıklarında artış meydana getirdiğinde, bu artış ilgili varlık hesabının borç tarafına kaydedilir.

ali nitelikteki işlem işletmenin kaynaklarında artış meydana getirdiğinde, bu artış ilgili kaynak hesabının alacak tarafına kaydedilir. 

Dönem içinde gelirlerde meydana gelen artışlar da ilgili gelir hesaplarının alacak tarafına kaydedilir

Dönem içinde giderlerde meydana gelen artışlar da ilgili gider hesaplarının borç tarafına kaydedilir

Envanter çıkarmak; bilanço günündeki varlıkları, alacakları ve borçları saymak ölçmek tartmak
ve değerlemek sureti ile kesin bir şekilde ve detaylı olarak tespit etmektir

Yevmiye defterine yapılan kayıtlarda kullanılan hesap sayısına göre üç tür yevmiye maddesi söz konusudur. Bunlar;
• Basit Madde: Bir yevmiye maddesinin hem borç tarafında hem de alacak tarafında tek bir hesabın olduğu maddedir.
• Bileşik Madde: Birden fazla borçlu hesaba karşılık tek hesabın alacaklı olduğu ya da tek hesabın borçlanmasına karşılık birden fazla hesabın alacaklandığı madde türüdür.
• Karma Madde: Bir yevmiye maddesinin hem borç tarafında hem de alacak tarafında birden fazla hesabın olduğu maddedir. Örneğin; açılış ve kapanış maddeleri karma madde şeklinde yevmiye defterine kaydedilir.

Yevmiye defterine kaydedilen işlemlerin niteliklerine göre hesaplara dağıtılması ve benzer hesaplara dağıtılan işlem sonuçlarının bir arada görülmesini sağlayan deftere büyük defter (defter-i kebir) denir.

Yevmiye defterini, belgelere dayanarak elde edilen bilginin tarih sırasına göre ve maddeler halinde
kayıt altına alındığı ve yasal olarak tutulması zorunlu kılınan defter olarak tanımlamak mümkündür

İşletmenin varlık ve kaynaklarının, muhasebe kayıtlarından bağımsız olarak, sayılmak ve değerlenmek yolu ile ölçülerek listelenmesine muhasebe dışı envanter adı verilmektedir.

Envanter sonuçları ile fiili tutarlar arasındaki farkların, hesapların fiili duruma göre düzeltilip, yapılan kayıtlarla ortadan kaldırılması işlemine muhasebe içi envanter denir.

Gelir tablosu işletmenin belirli bir döneme ilişkin performansını gösteren tablo olarak tanımlandığına göre, her döneme gelir tablosu hesaplarının sıfır (0) bakiye ile başlaması gerektiği açıktır. Bu doğrultuda, her dönemin sonunda gelir tablosunu oluşturan hesapların bakiyeleri sıfırlanır. Bu işleme hesabın kapanması adı verilir.

Döneme ait gelir ve gider hesaplarının kapanması için gelir hesaplarının da gider hesaplarının da tamamının mevcut bakiyelerinin ters tarafına kayıt yapılarak kapatılmasıyla işletmenin dönem kârı veya zararı tespit edilir.

Hazırlanan kesin mizanın dengede olması durumunda mizandaki hesaplar kullanılarak işletmenin dönem sonu itibariyle finansal durumunu gösteren bilanço düzenlenmektedir. Dönem sonu bilançosunun oluşturulmasında Kesin mizanın kalan veren hesapları kullanılmaktadır

Mali nitelikteki olayın meydana gelmesi ile başlayan ve finansal tabloların çıkarılması ile sonuçlanan
kayıt tutma sürecinde ilk aşama, olayın tanımlanmasını sağlayan güvenilir bilgileri içeren belgelerin elde edilmesidir. Bu işleme belgelendirme denir

• Fatura

• Perakende Satış Vesikaları

• Gider Pusulası

• Müstahsil Makbuzu

• Serbest Meslek Makbuzu

- Ücret bordrosu

- Taşıma irsaliyeleri

- Yolcu listeleri

- Günlük müşteri listeleri

Hesap planı; işletmede kullanılacak tüm hesapların sistemli ve gruplandırılmış olarak yer aldığı listedir.

Tek düzen hesap planını oluşturan ana hesap sınıfları verilmiştir:
1. Dönen Varlıklar
2. Duran Varlıklar
3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
5. Öz Kaynaklar
6. Gelir Tablosu Hesapları
7. Maliyet Hesapları
9 . Nazım Hesaplar