Finansal Muhasebeye Giriş

Muhasebe, ekonomik olayların ölçülmesi ve sınıflandırılması yolu ile oluşturulan finansal bilginin kullanıcılarına sunulması ve yorumlanması işlevlerini yerine getiren bir bilgi sistemidir.

Muhasebenin kaydetme, sınıflandırma, özetleme ile analiz ve yorumlama olmak üzere 4 adet temel işlevi bulunmaktadır

Muhasebe sisteminin ürettiği bilginin kullanıcılarını iç kullanıcılar ve dış kullanıcılar olarak ayırmak mümkündür. İç kullanıcılar işletmenin içinden olan, diğer bir ifadeyle bilgiye doğrudan erişimi olabilecek kullanıcılardır. Örneğin, işletme yönetimi ve çalışanlar gibi kullanıcılar işletmenin iç kullanıcılarını oluşturmaktadır. Yöneticiler alacakları kararlara ve yapacakları planlara temel olması açısından muhasebe sistemi ile oluşturulan bilgiye ihtiyaç duyarken, çalışanlar ise gelecek güvencesi açısından işlerinin sürekliliği hakkında bilgi edinebilmek ve başarıya göre sağlayabilecekleri ikramiye, ücret artışı gibi faydaları görebilmek açısından muhasebe bilgilerine ihtiyaç duymaktadırlar. 

Öte yandan, dış kullanıcılar işletme bünyesinde faaliyet göstermemekle birlikte işletme hakkında bilgi ihtiyacı bulunan kullanıcılardır. Örneğin hissedarlar, mevcut ve potansiyel yatırımcılar, kredi verenler, tedarikçiler ve devlet ilk akla gelen dış kullanıcılardır ve ihtiyaç duydukları bilgileri doğrudan işletmeden elde etme olanakları bulunmamaktadır. Bu nedenle, işletme tarafından muhasebe sistemi yardımıyla hazırlanan finansal tablolar dış bilgi kullanıcıları için temel bilgi kaynağı olma özelliğine sahiptir.

Maliyet muhasebesi, işletmede üretilen ürün ya da hizmetlerin maliyetlerinin belirlenmesi ve işletme giderlerinin kontrol altında tutulması amacı doğrultusunda bilgi sağlayan muhasebe dalıdır.

Yönetim muhasebesi, işletme yönetimi tarafından yönetsel kararların alınması için temel alınacak olan bilginin oluşturulması ve yorumlanması sürecini içeren sistemdir.

Mesleğin gelişiminin temelinde 1989 yılında çıkarılan 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik yasası yer almaktadır; çünkü bu yasa ile meslek yasal güvenceye kavuşturulmuş olmaktadır. 

Muhasebenin temel kavramları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
2. Kişilik Kavramı
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
4. Dönemsellik Kavramı
5. Parayla Ölçülme Kavramı
6. Maliyet Esası Kavramı
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı
8. Tutarlılık Kavramı
9. Tam Açıklama Kavramı
10. İhtiyatlılık Kavramı
11. Önemlilik Kavramı
12. Özün Önceliği Kavramı

Tahakkuk esası, tahsil edilmiş veya ödenmiş olmasa bile bir gelir veya giderin doğmasıyla (tahakkukuyla) muhasebe kayıtlarına alınabilmesini ifade eder. Burada tahakkuktan kasıt hasılat veya giderin mahiyet ve tutar olarak kesinleşmesidir.

Kişilik Kavramı
Kişilik kavramı işletmenin, sahiplerinden ve işletmeyle ilgili tüm taraflardan (yönetici, çalışan,
müşteri, satıcı, kredi verenler vd.) ayrı bir kişiliği olduğunu ifade eder. 

Kişilik kavramı gereğince muhasebe, yalnızca işletmeye ait varlık, kaynak, gelir ve giderleri kaydeder. Örneğin, işletme sahibinin şahsi arabası yapmış olduğu akaryakıt harcamasının işletmenin muhasebe kayıtlarında yeri yoktur. Dolayısıyla muhasebe tarafından hazırlanan finansal raporlar işletme sahiplerinin değil işletmenin kendisinin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını göstermektedir. 

Bilanço, işletmenin sahip olduğu ve iktisadi faaliyetlerinde kullanarak fayda sağladığı varlıkları
ile bu varlıkların edinilmesinde finansman kaynağı olarak kullandığı tüm borçları (yükümlülükleri) ve
sermaye tutarlarını belirli bir tarihte listeleyen finansal tablodur.

“Temel muhasebe eşitliği” ya da “bilanço eşitliği” 
Çift taraflı kayıt yönteminin temelini oluşturan bu eşitlik şöyle ifade edilir:
Varlıklar = Kaynaklar
Varlıklar = Yabancı Kaynaklar + Öz Kaynaklar

Varlıklar = Borçlar + Sermaye

Bilançoda yer alan varlık ve kaynakların sistematik bir şekilde sınıflandırılarak sunulması gerekir. Bu sistematik sıralamaya likidite esası denir. Likidite esası, varlıkların nakde çevrilme hızı en yüksekten en düşüğe, borçların ise ilk ödenecekten son ödeneceğe doğru sıralanması kuralını ifade etmektedir.

Bilanço, rapor tipi ve hesap tipi olmak üzere iki şekilde sunulabilmektedir.

Öz kaynaklar, işletmenin varlıkları kullanılarak tüm borçları ödedikten sonra işletme sahiplerine kalan tutardır. Öz kaynakları, işletme sahiplerinin işletmedeki haklarının toplam değeri olarak da tanımlamak mümkündür.

T harfi şeklindeki hesap tipi bilanço düzeninde aktifler tablonun sol tarafında, pasifler ise sağ tarafında gösterilir.

İşletmenin sahipleri tarafından işletmeye konulan varlıklar işletmenin faaliyetleri sonucu artarsa, işletme sahiplerinin hakları da artmış olur. Bu artıştan dolayı ortaya çıkan fark kâr olarak adlandırılır.

En geniş tanımı ile gelir tablosu, işletmenin belirli bir zaman aralığında gösterdiği finansal performansı yansıtan tablodur. Gelir tablosunu, belirli bir dönem için işletmenin kullandığı kaynak tutarı 
ile bu kullanım karşılığında yarattığı değeri karşılaştırarak, ortaya çıkan kâr ya da zarar rakamının
hesaplandığı tablo olarak tanımlamak da mümkündür.

Gelirler ve giderler arasındaki olumlu farka kâr, olumsuz farka ise zarar denir.

İlk olarak ulaşılan performans ölçütü olarak Brüt Kâr, işletmenin yalnızca satış faaliyeti sonucunda elde ettiği kâr rakamını ifade etmektedir. Net satış hasılatından (indirimler ve satıştan iadeler düşüldükten sonra kalan net hasılat) hasılata konu satışların maliyetinin düşülmesi ile hesaplanmaktadır.

Olağan kâr tutarına olağandışı gelirler ilave edilip, olağandışı giderler düşündüğünde ise Dönem Kârı olarak adlandırılan performans ölçütüne ulaşılır