FİNANSAL KURUMLAR

Belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde zarara neden olan ama gerçekleşmediği durumda zarar da doğurmayan risklere saf risk denilmektedir. Bu risk türünü finansal riskten ayıran en önemli fark kazanç ihtimalinin olmamasıdır. Bir başka deyişle, saf risk söz konusu olduğunda amaç kazanç sağlamak değil kayba uğramamaktır. Her iki risk türünün de ortak noktası, bir olayın gerçekleşme veya gerçekleşmeme olasılığıdır.

Sigortanın temel işlevi, zararı ekonomik açıdan önemsiz bir duruma getirmektir. Kişiler tek başına karşılayamayacakları zararları bir organizasyon aracılığıyla aralarında paylaşmaktadırlar. Bu organizasyon, sigorta şirketi, sigorta ettiren ve bir sigorta sözleşmesinden oluşur.

Sigortanın mikro işlevi, girişimciler açısından işlevlerdir ve bireyleri, küçük topluluk ve kuruluşları ilgilendirmektedir. Sigortanın mikro işlevleri şunlardır:

Sigortanın makro işlevleri şunlardır:

Sigortacılık prim gelirlerinin yarattığı fon gücünü yatırım alanlarına aktarmak suretiyle ekonomik kalkınmaya önemli bir finansal kaynak da olmaktadır. Diğer bir deyişle, sigorta, küçük tasarrufları bir araya getirerek fon oluşturan bir sistemdir. Bu fonksiyon kendisini en çok hayat sigortalarında gösterir. Çünkü hayat sigortalarının oluşturduğu fon, diğer sigorta dallarından farklı şekilde uzun vadelidir ve sanayi yatırımlarına kolayca aktarılabilir.

Reasürans, sigorta edilmiş riskin, belli bir kısmının veya tamamının yeniden sigorta edilmesidir. Sigorta şirketleri, teminat verdikleri risklerde büyük hasarların aynı zamana gelme ihtimaline karşı, hasar ödemelerinde zorlanmamak için reasürans yaptırır. Reasürans şirketleri sigorta şirketlerine, tek başlarına yüklenmeleri kendi sermayeleri, ihtiyatları, özvarlıkları bakımından kısaca mali yönden mümkün olmayan riskleri, sigortalayabilme imkanı verir.

Hayat ve hayat dışı sigorta şirketlerinin bilançoları ilgi alanlarının farklı olması nedeni ile farklılaşır. Hayat dışı sigorta şirketleri ağırlıklı olarak yatırımlarını kamu kağıtlarına (hazine bonoları, devlet tahvilleri vb.), bir bölümünü de gayrimenkullere yönlendirirler. Bu şirketlerin sözleşmeye dayalı yükümlülükleri kısa vadeli olduğundan likit menkul kıymetlere de yatırım yaparlar. Hayat sigortası poliçeleri genellikle uzun vadeli bir yapıdadır. Dolayısıyla, hayat sigortası şirketlerinin aktif portföylerinde ağırlıklı olarak menkul kıymetler (hisse senedi, şirket tahvilleri vb.) ve gayrimenkuller yer almaktadır.

Ülkemizde geleneksel olarak hayat dışı sigorta dallarındaki prim üretimi hayat grubundan daha yüksektir. Yıllar itibariyle küçük dalgalanmalar göstermekle birlikte toplam prim üretiminde hayat dışı sigorta dallarının payı ortalama %85 düzeyindedir. Bu durum 2015 yılı için de geçerlidir. 2015 yılı toplam prim üretiminde hayat dışı branşlarda en büyük payı %23,85 ile kara araçları sorumluluk branşının aldığı görülmektedir. Bu branşı %17,97 ile kara araçları, %14,22 ile yangın ve doğal afetler izlemektedir. Hayat branşının ise toplamdaki payı %12,20’dir.

Bireysel emeklilik sisteminde, işverenler tarafından ödenenler hariç katılımcı adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının %25’ine karşılık gelen tutar katılımcının vergi mükellefi olup olmamasına bakılmaksızın devlet katkısı olarak katılımcıların ilgili hesaplarına ödenmektedir. Bir katılımcının bir takvim yılı içinde alabileceği devlet katkısı tutarı, ilgili yıla ilişkin toplam brüt asgari ücret tutarının %25’ini geçemez. İşverenler ise, çalışanları adına ödedikleri katkı paylarını (ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamayacak şekilde), doğrudan gider yazabilmektedirler.

Bireysel emeklilik sisteminde emekli olmak için katılımcıların, sisteme ilk giriş tarihinden itibaren en az 10 yıl süreyle sistemde kalmaları ve 56 yaşını tamamlamaları gerekmektedir. Bir katılımcının birden fazla emeklilik sözleşmesinin bulunması durumunda, tüm sözleşmelerden emekliliğe hak kazanması için en az birinden bu hakkı kazanması yeterli olmakta, diğer tüm sözleşmelerinden de bunu talep edebilmektedir.

Finansal risk, borç kullanan tarafların kullandıkları borçların anapara ve faiz ödemelerini kısmen veya tamamen yapamamaları olasılığı olarak tanımlanmaktadır.

III. Riskin istatistiki olarak kavranması ve IV. Hasarın para birimi ile ölçülebilir olması sigortayı oluşturan unsurlardır.

Ancak; I. Farklı risklerin aynı sepette toplanması ve II. Hasarın oluşmasından önce sigorta şirketi tarafından sinyal alınması sigortanın unsurları değildir. Sigortanın riskle ilgili unsuru, aynı derecede tehlikeye maruz benzer ünitelerin bir araya gelmesidir. Sigortanın hasarla ilgili unsuru ise hasarın tesadüfi olarak meydana gelmesidir.

Girişimciler için ekonomi içinde bir sektör olarak önemli olanaklar yaratma işlevi, sigortanın mikro işlevi değil makro işlevidir çünkü sadece girişimcileri değil tüm ekonomiyi doğrudan etkilemektedir. Makro işlevlerin mikro işlevlerden farkı da bu noktada ortaya çıkmaktadır.

Reasürans, sigorta edilmiş riskin belli bir kısmının veya tamamının yeniden sigorta edilmesidir.

Bireysel emeklilik sisteminde emekli olmak için katılımcının, sisteme ilk giriş tarihinden itibaren 10 yıl süreyle sistemde kalarak katkı payı ödemesi gerekmektedir.

Girişimcinin riskler için fon tutmayarak bu fonları yatırıma dönüştürebilmeleri sigortanın mikro işlevlerinden biridir.

Fon transferi sürecini etkinleştirme sigortanın makro işlevlerinden biridir.

Bireysel emeklilik aracıları sistemde katılımcıların gereksinim duyacakları emeklilik planlarının tanıtımını, pazarlamasını, satışını ve ilgili diğer hizmetleri sağlamak üzere kurulan, gerçek ve tüzel kişilerden oluşabilen özel aracılardır.

Emeklilik fonlarının biriktiği havuzlar eğer etkin bir planlama ile yönlendirilirse çok uzun vadeli ve çok büyük hacimli birikimler oluşturmaya elverişlidir, riskleri de daha düşük olduğundan, ayrılması gereken karşılıklar da düşük olacaktır.