FİNANSAL KURUMLAR

Kalkınma bankaları geri kalmış bölgeler için fizibilite etütleri yaptırarak girişimcileri bu alanlara yönlendirir.

Uluslararası Kalkınma Birliği (International Development Association -IDA) 1960 yılında kurulmuştur.

Başlıca bölgesel kalkınma bankaları, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (European Bank for Reconstruction and Development -EBRD), Afrika için, Afrika Kalkınma Bankası (African Development Bank -AfDB), Asya için, Asya Kalkınma Bankası (Asian Development Bank -ADB), Latin Amerika için, Amerikalararası Kalkınma Bankası (Inter American Development Bank- IADB), İslam Kalkınma Bankası (Islamic Development Bank-IDB) ve Kalkınma Danışma Komitesi (Development Advisory Committee -DAC), Teknik Yardım Komitesi (Technical Assistance Committee -TAC) gibi Ekonomik ve İşbirliği ve Kalkınma Örgütünün (Organisation for Economic Cooperation and Development -OECD) yan kuruluşlarıdır.

Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası (TKYB), Türk Eximbank ve İller Bankası ülkemizdeki kamusal sermayeli kalkınma bankalarıdır.

Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankasının ödenmiş sermayesinin %99.08’i T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na aittir.

Yeni veya rehabilitasyon projeleri için kaynak sağlamak, Eximbank'ın değil; Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası'nın faaliyetidir.

İller Bankası yerel yönetimlere kamu kullanım niteliği taşıyan her türlü alt ve üst yapı hizmetleriyle (harita, imar planı, park, çocuk bahçesi, meydan gibi peyzaj planı, etüt, belediye binası, hal binası, soğuk hava deposu, terminal binası gibi her türlü üst yapı, içme suyu kanalizasyon, arıtma, katı atık, vb.) ilgili etüt, plan ve proje hazırlamak, bu konularda danışmanlık ve kontrollük hizmetleri vermekle görevlidir.

Yatırım ve kalkınma bankaları mevduat toplamazlar.

Yatırım Bankaları halka arza aracılık yapar; sermaye piyasası ürün/hizmetlerine komisyonculuk yapar; şirket birleşmelerine yatırım danışmanlığı yapar.

Ancak geri kalmış bölgeler için fizibilite etüdleri ile yatırım projelerinin hazırlanmasının ve uygulanmasının danışmanlığını yapmaz.

Birden fazla kurumu bünyesinde bulunduran bankalar "grup" olarak isimlendirilmektedir. Örnek olarak "Dünya Bankası Grubu" verilebilir.

Yatırım bankalarının verdikleri hizmetler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

Değişken ve sabit getirili menkul değerlerin halka arzına aracılık,

Sermaye piyasası ürün ve hizmetlerinin komisyonculuk yoluyla pazarlanması ve satışı,

Sermaye piyasası ürün ve hizmetlerinde piyasa yapıcılık,

Şirket birleşmeleri (mergers), finansal yeniden yapılandırma, şirket devralmaları, saldırgan ele geçirmeler, kurumsal değerlemeler gibi işlemlerde yatırım danışmanlığı,

Teminat olarak menkul değerleri kullanarak, müşterilerin üçüncü kişi veya kurumlarla yapacakları kredi anlaşmalarına zemin hazırlamak.

Yatırım bankaları, menkul değer ihraç ederek sermaye piyasalarından doğrudan kaynak sağlamaya çalışan şirketlere üç konuda danışmanlık yapmaktadır. Bunlar:

Birleşmeler ve Devralmalar: Yatırım bankaları, firmaların birleşme ve devralma işlemlerinde (mergers and acquisitions) faaliyet gösteren aracıların en önemlileridir. Birleşme ve devralma faaliyetleri üçe ayrılır:

Kalkınma bankalarının işlevleri şu şekilde sıralanabilir;

Az gelişmiş ülkelerde ekonomik gelişmeyi sağlamak amacı ile o ülke finansal kurumlarına kredi desteği vermeği amaçlamaktadırlar. Günümüze kadar bu amacı taşıyan tek banka Dünya Bankası’dır. 1 Temmuz 1944 yılında Bretton Woods’da 44 üye ülkenin toplandığı konferansta II. Dünya Savaşı’nda ekonomileri büyük hasar gören Avrupa ülkelerine destek verme kararı alınmış ve bu amaçla Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (The Internetional Bank of Reconstruction and Development-IBRD) veya çok bilinen adıyla Dünya Bankası kurulmuştur. Kuruluş hedeflerini gerçekleştiren banka gelişmekte olan ülkelere finansal destek vermek amacıyla faaliyetlerine devam etmektedir.

Kalkınma ve yatırım bankaları aslında birbirini tamamlayan iki bankacılık türüdür. Kalkınma ve yatırım bankaları hukuki yapı olarak benzerlik göstermekle birlikte amaçları, konu ve yaklaşımları açısından farklılık göstermektedir. Kalkınma bankaları az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde faaliyet gösterirken, yatırım bankacılığı ise sermaye piyasasının gelişmekte olduğu ülkelerde ortaya çıkmıştır. Yatırım bankaları, gelişmiş sermaye piyasasına sahip ülkelerde tasarrufları sermaye piyasası aracılığı ile kaynağa ihtiyacı olan kullanıcılara aktaran finansal kuruluşlar iken kalkınma bankaları ise kalkınma hedefleri doğrultusunda gelişmekte olan ülkelerde kıt olan sermaye ve teknik destek hizmetleri ile kalkınmaya yardımcı olan finansal kuruluşlardır. Kalkınma bankaları işletmelere orta ve uzun vadeli kredi sağlarken yatırım bankaları sermaye piyasasında aracılık yapan kuruluşlardır.

İzmir Kongresi’nden çıkan sonuçlar 1923-1932 dönemi hükümet politikalarına yansımıştır. 1925 yılında Türkiye’nin ilk kalkınma bankası olan Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur. Bankanın kuruluş amacı, özel sanayi işletmelerine orta ve uzun vadeli kredi verilmesi, teknik ve mali konularda bilgi desteği sağlanması olarak belirlenmiştir. Tekstil, seramik, çeltik işleme, şeker, elektrik üretimi ve limanlar alanlarında özel kesim işletmelerine yatırım yapan banka, sanayi ve madencilik alanında faaliyet gösteren işletmelere destek sağlayamamıştır. 1932 yılında Türkiye Sanayi ve Kredi Bankası adını alan banka, 1933 yılında Sümerbank’a devredilmiştir.

Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası (TKYB), Türk Eximbank ve İller Bankası kamusal sermayeli kalkınma bankalarıdır. Eximbank reel sektörün ihracata yönelik faaliyetlerini finanse ederken, İller Bankası sadece ülke çapında Belediyelerin finansal ihtiyaçlarına çözüm bulmaya çalışır.

Turizm sektöründe, devletin teşvikleri ve Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası kredileri ile büyük bir gelişme sağlanmıştır. Esasen Banka, turizm sektörüne sağlanan orta ve uzun vadeli finansmanın tek kaynağı olmuştur. Banka, az gelişmiş yörelerde üç ile beş yıldızlı otel projelerini desteklerken çok sayıda küçük otel, motel, pansiyon projesini destekleyerek istihdama da önemli katkıda bulunmuştur.

Türkiye Sınai Kalkınma Bankası 2002 yılında Sınai Yatırım Bankası’nı devralarak faaliyet alanını genişletmiştir. Banka’nın en büyük ortağı %50,72 payla Türkiye İş Bankası Grubu’dur. Türkiye Vakıflar Bankası %8,38 paya sahipken %40,90 pay diğer ortaklara aittir.