FİNANSAL KURUMLAR

Merkez Bankası olarak kabul edilen ilk banka 1668’de kurulan İsveç Devlet Bankasıdır.

ABD Merkez Bankası hem 12 eyalet merkez bankalarını bünyesinde barındırmasıyla, hem de amaç ve araç bağımsızlığına sahip olmasıyla diğer merkez bankalarından farklılaşmaktadır.

Enflasyon hedeflemesi, Merkez Bankaları’nın para politikasının fiyat istikrarını sağlamaya ve sürdürmeye yönelik olarak kurumsallaştırdığı bir para politikası rejimidir.

TCMB’nin temel amacı fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmektir.

Enflasyon için ek risk primi talep edilmesi Merkez Bankalarının fiyat istikrarı fonksiyonunun sağladığı faydalardan biri değildir.

Para politikası uygulaması çerçevesinde merkez bankalarının kısa vadeli faiz oranlarının belirlenen düzeylerde oluşmasını sağlamak ve finansal piyasalardaki likiditeyi etkin bir şekilde düzenlemek amacıyla, menkul kıymet alım ve satımı ile para piyasası işlemleri yapması açık piyasaişlemleridir.

TCMB’de repoya konu olan menkul kıymetler Devlet iç borçlanma senetleridir.

Bankaları iflas riskinden korumak amacıyla kendi bünyelerinde bulundurdukları disponibil değerlerden ve TCMB’de bulundurmak zorunda oldukları munzam karşılıklardan oluşan para politikası aracı zorunlu rezervdir.

Hem araç hem de amaç bağımsızlığı bakımından dünyadaki en bağımsız merkez bankası olarak değerlendirilen ve FED’in yapılanmasına benzeyen merkez bankası Avrupa Merkez Bankasıdır.

Çok sayıda merkez bankasının emisyon işlemlerini yürüttüğü tek ülke Amerika Birleşik Devletleri’dir. ABD’de merkezî bir merkez bankasından hariç (FED), farklı eyaletlerde kurulmuş 12 adet merkez bankası daha vardır.

Bazı yazarlara göre tarihte ilk merkez bankası olarak kabul edilen banka İsveç Bankası, bazılarına göre ise İngiltere Bankasıdır.

Avrupa Merkez bankası dünyadaki en bağımsız merkez bankası olarak değerlendirilmektedir. ECB’de hem araç hem de amaç bağımsızlığı mevcuttur.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde sınırlı da olsa merkez bankası işlevlerini yerine getiren ilk banka yabancı sermaye ile 1856 yılında merkezi Londra’da bulunan İngiliz sermayeli Bank-ı Osmanî’dir.

Repo: Likidite sıkışıklığı nedeniyle merkez bankasının piyasayı kısa vadede geçici olarak fonlamasıdır.

Disponibilite, mevduat bankalarının taahhütlerine karşılık olarak nakit ve kolaylıkla nakde çevrilebilir varlıkları kendi bünyelerinde bulundurma zorunluluğudur.

Merkez bankalarının kullanabilecekleri para politikası araçları; açık piyasa işlemleri, zorunlu rezerv oranları ve reeskont oranıdır. Bazen bu araçlara, döviz ve efektif alım-satımları da eklenmektedir.

1913 yılında bölgesel bazda faaliyet gösteren 12 merkez bankasının katılımıyla FED kurulmuştur. Bu 12 banka içinde New York, Şikago ve San Fransisko bankaları FED varlıklarının % 50’sine sahip olmuştur. Her bir banka yarı kamu yarı özel sektör kaynaklı olarak faaliyet göstermektedir.

Finansal İstikrarın Sağlanması Fonksiyonu: Merkez bankasının bu fonksiyonu, bazı kaynaklarda para piyasalarında istikrar sağlanması, bazı kaynaklarda bankacılık sektöründe istikrar sağlanması olarak da yer almaktadır. Oysaki son yıllarda merkez bankaları tüm finansal sistemin istikrarından sorumlu tutulmaktadır. 2008 yılında başlayan ve halen yaşanmakta olan global ekonomik kriz ortamında başta ABD Merkez Bankası (FED) ile Avrupa Merkez Bankası (ECB) olmak üzere hemen hemen tüm ülkelerin merkez bankalarının krizin sona erdirilmesine ilişkin aktif rol oynadıkları görülmektedir.

Merkez bankaları, tamamen dalgalı kur politikası uygulamıyorlarsa, kur politikalarını döviz ve efektif alım-satımları ile gerçekleştirirler. Merkez bankasının döviz ve efektif alım-satımlarının, kurlar üzerindeki etkisinin yanı sıra piyasadaki yerli para likiditesi üzerinde de doğrudan etkisi vardır. Merkez bankası, döviz ve efektif sattığında piyasadaki yerli para likiditesi azalırken, aldığında piyasadaki yerli para likiditesi artar.