FİNANSAL KURUMLAR

Osmanlı Bankası’na 30 yıllık bir süre için banknot basma ayrıcalığı verilmiştir. Ayrıca banka devletin haznedarlığını üstlenerek devlet gelirlerini tahsil etmek, hazinenin ödemelerini gerçekleştirmek, iç ve dış borç ödemelerini gerçekleştirmek gibi görevleri de üstlenmiştir.

1923 İzmir İktisat Kongresinde milli sermayeli bir merkez bankasının kurulması üzerinde durulmuş ve bu doğrultudaki girişimler sonucunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 1930 yılında 1715 sayılı Yasa ile özel hukuk hükümlerine göre anonim şirket statüsünde, karma bir banka olarak kurulmuştur.

2001 krizinin ardından yaşanan yapısal dönüşüm sürecinin başında Merkez Bankası Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikle, TCMB’nin temel amacının fiyat istikrarı olduğu Yasa’da açıkça belirtilmiştir.

Fiyat istikrarı, TCMB’nin tanımıyla ekonomik birimlerin yatırım, tüketim ve tasarruf kararlarını alırken dikkate almaya gerek duymadıkları ölçüde düşük bir enflasyon oranını ifade etmektedir. Fiyat istikrarı, sadece düşük enflasyon oranına ulaşmayı değil, o enflasyon oranının sürdürülmesini de kapsamaktadır.

Fiyat istikrarının sağladığı faydalar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Merkez bankalarının kullanabilecekleri para politikası araçları; açık piyasa işlemleri, zorunlu rezerv oranları ve reeskont oranıdır. Bazen bu araçlara, döviz ve efektif alım-satımları da eklenmektedir.

Merkez bankalarının, faiz oranlarını istenen düzeyde tutmak ve likiditeyi düzenlemek amacıyla menkul kıymet alıp satmalarına AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ adı verilir.

Mevduat bankalarının taahhütlerine karşılık olarak nakit ve kolaylıkla nakde çevrilebilir varlıkları kendi bünyelerinde bulundurma zorunluluğuna DİSPONİBİLİTE denir.

Merkez Bankalarının, bankalara kredi verirken uyguladıkları faiz oranına REESKONT ORANI denir.

Merkez bankaları reeskont oranlarını düşürerek ve yükselterek para arzını kontrol edebilirler. Reeskont oranındaki bir düşüş, bankaların daha fazla borçlanmasını teşvik eder ve böylece piyasada likiditenin artmasını sağlar. Tam aksine, reeskont oranlarının yükseltilmesiyle, bankalara açılan krediler kısılarak, piyasadaki likidite kontrol altına alınmış olur.

Avrupa Merkez Bankası (ECB), dünyadaki en bağımsız merkez bankası olarak değerlendirilmektedir. ECB’de hem araç hem de amaç bağımsızlığı mevcuttur.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 1930 yılında 1715 sayılı Yasa ile özel hukuk hükümlerine göre anonim şirket statüsünde, karma bir banka olarak kurulmuştur.

Bireysel finansman hizmetini ticari bankalar sağlar.

Fiyat istikrarı, TCMB’nin tanımıyla ekonomik birimlerin yatırım, tüketim ve tasarruf kararlarını alırken dikkate almaya gerek duymadıkları ölçüde düşük bir enflasyon oranını ifade etmektedir.

Fiyat istikrarının olmadığı, enflasyonun yüksek ve dalgalı olduğu ülkelerde, yatırımcılar enflasyon riskinden korunmak için olması gereken getiriden daha yüksek getiri talep ederler. Bu da faiz oranlarının yükselmesine ve kaynak maliyetinin artmasına neden olur.

Açık Piyasa İşlemleri (APİ) APİ, para politikası uygulaması çerçevesinde merkez bankasının kısa vadeli faiz oranlarının belirlenen düzeylerde oluşmasını sağlamak ve finansal piyasalardaki likiditeyi etkin bir şekilde düzenlemek amacıyla, menkul kıymet alım ve satımı ile para piyasası işlemleri yapması olarak tanımlanmaktadır.

Repo: Likidite sıkışıklığı nedeniyle merkez bankasının piyasayı kısa vadede geçici olarak fonlamasıdır. TCMB, repoya konu olan menkul kıymetleri (Devlet İç Borçlanma Senetleri-DİBS) işlemin vadesinde geri satmak üzere, belirli bir süre satın alır ve piyasaya likidite sağlar. İşlemin vadesinde ters işlem gerçekleşir.

Likidite açığı ya da fazlalığının geçici olduğu koşullarda, repo ve ters repo uygun araçlar iken, kalıcı olduğu durumlarda ise doğrudan alım-satım ve likidite senetleri ihracı ile piyasada yer alınmaktadır.

Bankaları iflas riskinden korumak amacıyla kendi bünyelerinde bulundurdukları disponibil değerlerden ve TCMB’de bulundurmak zorunda oldukları munzam karşılıklardan oluşur.

Reeskont oranı: Merkez bankasının, bankalara kredi verirken uyguladığı faiz oranını ifade eder.