FİNANSAL KURUMLAR

Birincil ve İkincil Pazarlar: Birincil piyasalar, fon arz ve talebinin ilk kez karşılaştıkları piyasalardır. Fon ihtiyacı olan birimler, tahvil, hisse senedi gibi finansal araçları ilk kez halka satarak karşılığında fon sağlarlar. Daha sonra bu finansal araçlar, örgütlenmiş/örgütlenmemiş piyasalarda işlem görmeye devam ederler. İşte bu piyasalara ikincil piyasalar denmektedir.

Hisse senedi, satın alanla ihraç eden kuruluş arasında ortaklık bağı oluşturan ve satın alana kârdan pay alma, ihraç edene tasfiye anına kadar fonları kullanma hakkı sağlayan bir finansal araçtır.

Tahvil, devletin ve firmaların çıkardıkları uzun vadeli bir borç senedidir.

Forward sözleşme, herhangi bir varlığı, bugünden belirlenen bir fiyat ile belirli bir vadede almak/satmak üzere yapılan sözleşmedir. Bu sözleşme iki taraf arasında yapılır ve devredilebilme özelliği yoktur. Futures sözleşme ise forward sözleşmenin özelliklerine sahip olmakla birlikte, ikincil piyasaya sahiptirler. Yani borsa çatısı altında alınıp/satılan standartsözleşmelerdir. Opsiyon sözleşmeleri de borsa çatısı altında işlem gören likit sözleşmelerdir. Ancak futures sözleşmeden farklı olarak alıcısına, anlaşma fiyatını kullanma/kullanmama hakkını tanımaktadır. Swap sözleşmeleri ise, borçlanmalarda faizlerin veya farklı döviz cinsinden alınan borçların karşılıklı olarak el değiştirmesi ilkesine dayanmaktadır.

Para yaratan finansal kurumlar, fon arz ve talebinin büyük bir kısmını karşılaştıran ve satın alma gücü yaratan finansal kurumlardır. Merkez bankaları ve mevduat bankaları ve katılım bankaları para yaratan finansal kurumlardır. Para yaratmayan finansal kurumlar, kendileri satın alma gücü yaratmaksızın, topladıkları fonları ödünç veren kurumlardır. Yatırım ve kalkınma bankaları, sigorta kurumları, yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları, faktoring şirketleri, finansal kiralama şirketleri, finansman şirketleri, varlık yönetim şirketleri, risk sermayesi şirketleri ve aracı kurumlar bu tür finansal kurumlardır.

Yatırım Ortaklıkları: Menkul kıymet ya da gayrimenkule dayalı olarak oluşturulan portföyü kendi adına işleten ve katılanlara kendi hisse senetlerini satan kuruluşlardır.

Ülkemizdeki adıyla katılım bankaları, dini inanışı gereği faizi haram kabul eden bireylerin tasarruflarını değerlendirmesi için bir alternatiftir. Bu bankalara ‘Faizsiz Bankalar, İslam Bankaları” gibi isimler de verilmektedir. Faizsiz çalışan bu bankaları fon toplama ve kullandırma biçimleri diğerlerinden farklıdır. Bu bankalar, üç tür hesapta fon toplarlar ve bu fonları değişik finansman yöntemleri ile kullandırırlar. Bunlar, Cari Hesaplar, Tasarruf Hesapları, Yatırım Hesaplarıdır.

Factoring/forfaiting şirketleri, alacakların vadesinden önce nakde dönüşmesini sağlayan finansman şirketleridir. Bu şirketler, ticari riski üstlenen, alacak tahsilâtı yapan, ilgili muhasebe kayıtlarını tutan, borçlunun kapasitesi hakkında bilgileri toplayan ve gerektiğinde alacakların peşin olarak satın alınması gibi hizmetleri de sunan kurumlarıdır.

Sermaye Piyasası Kurulu, 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuştur. Yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan, idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici bir kamu kurumudur. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 6/12/2012 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanması ile birlikte 2499 sayılı SPK yürülükten kaldırılmıştır. Sermaye PiyasasıKurul’ununTemelAmaçları: Sermaye piyasalarının işleyiş kurallarını belirlemek, Piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi şekilde yararlanmalarını sağlamak, Sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarını korumak, Piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamaktır.

Banknot, mevduat defterleri, ticari senetler para piyasası araçları iken, hisse senedi ve tahviller de sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilir. Mevcut finansal araçlardan türetildikleri için bu ismi alan türev araçlar aslında vadeli sözleşmelerdir. Sadece finansal araçlar üzerine değil, birçok varlık üzerine bu sözleşmeler yazılabilmektedir.