FİNANSAL KURUMLAR

Finansal piyasaların dört temel ögesinin olduğu söylenebilir. Bunlar;
• Fon arz ve talep edenler,
• Finansal araçlar,
• Finansal kurumlar ve
• Finansal sistemin düzenlemesinden ve denetlenmesinden sorumlu kurumlardır.

Sağlıklı işleyen bir finansal sistemin ekonomiye birçok yararları olacaktır. Bu
yararlar şu şekilde sıralanabilir:
1) Gelir ve refahı artırır: Bu piyasalar, kaynakların etkin dağılımı ve verimli
yatırım alanlarında kullanılmasını sağlar.
2) Vade ayarlaması yapar: Fonların farklı vadelerde kullanılmalarını ve farklı
vadeli finansal araçların alınmasını sağlayarak vade ayarlamasını gerçekleştirirler.
3) Miktar ayarlaması yapar. Dağınık durumdaki küçük tasarrufların, güven
sağlayan geniş tabanlı bir finans havuzunda bir araya getirilip biriktirilmesini
sağlar. Böylece, tek başlarına yatırım yapmaya yeterli olmayacak tutardaki
fonları birleştirerek büyük yatırımlara dönüştürebilirler.
4) Risk ayarlaması yapar: Bu piyasalar, riski farklı birçok finansal araç sunarlar.
Böylece yatırımcılar risk tercihlerine göre finansal araç seçebilirler.
5) Büyük ölçekli firmaların kurulmasını sağlar: Bu piyasalardaki fonların bir
kısmı sanayi ve hizmet sektöründeki firmalara kanalize olarak, şirketlerin
büyümesine olanak sağlar.

Finansal piyasaları çok farklı biçimde sınıflandırmak mümkündür. Yaygın sınıflamaya
göre finansal piyasalar;
• Borçlanma piyasası /Özkaynak piyasası
• Birincil ve ikincil pazarlar
• Borsalar ve tezgâhüstü piyasalar
• Para ve sermaye piyasası olarak sınıflandırılabilir.
Borçlanma piyasası /Özkaynak Piyasası: Finansal piyasalardan kaynak sağlamanın
bir yolu borçlanma araçlarını kullanmaktır. Burada en yaygın kullanılan
araç ise tahvillerdir. Borçlanma araçları, vadelerine, çıkarıcısına ve güvencelerine
vb. göre farklı isimler alabilirler. Kısa dönemli borçlanma araçları hazine bonosu,
finansman bonosu vb. iken, uzun süreli borçlanmalarda tahvil kullanılır.
Özkaynak sağlamanın yolu hisse senedi ihraç etmektir. Hisse senetleri de oy
hakkının kullanımına göre adi ve oydan yoksun olarak çıkarılabilirler.
Birincil ve İkincil Pazarlar: Birincil piyasalar, fon arz ve talebinin ilk kez karşılaştıkları
piyasalardır. Fon ihtiyacı olan birimler, tahvil, hisse senedi gibi finansal
araçları ilk kez halka satarak karşılığında fon sağlarlar. Daha sonra bu finansal
araçlar, örgütlenmiş/örgütlenmemiş piyasalarda işlem görmeye devam ederler.
İşte bu piyasalara ikincil piyasalar denmektedir.
Para ve sermaye piyasası: Piyasaların bu ayrımında fonların el değiştirdiği
süre dikkate alınır. Para piyasası bir yıl veya daha kısa süreli fon arz ve talebinin
karşılaştığı pazarlardır. Kısa vadeli fon ihtiyacının karşılanmasında hazine
bonosu, finansman bonosu, ticari senetler vb. finansal araçlar kullanılmaktadır.
Sermaye piyasası ise uzun dönemli fon değişiminin yapıldığı piyasalardır ve bu
piyasaların temel araçları hisse senedi ve tahvillerdir. Tahvillerin vadesi en az 1
yıl iken hisse senetlerinde vade yoktur.

Hisse senedi, satın alanla ihraç eden kuruluş arasında ortaklık bağı oluşturan
ve satın alana kârdan pay alma, ihraç edene tasfiye anına kadar fonları kullanma
hakkı sağlayan bir finansal araçtır. Hisse senedi, sahibine ortaklığın sağladığı tüm
hakları sunmaktadır. Yani, şirket kârından pay alma, şirket yönetimine katılma,
oy kullanma, rüçhan hakkından yararlanma ve tasfiyeden pay alma hakkı sunmaktadır.
Hisse senetlerinin, adi hisse senedi ve oydan yoksun hisse senedi olmak
üzere iki türü vardır. Adi hisse senedi, yukarıda sayılan tüm haklara sahipken,
oydan yoksun hisse senetlerinin oy hakkı bulunmamaktadır.

Varlık Dönüşüm (Transformasyon) Fonksiyonu: Finansal kurumlar bireylerin
tasarruflarını çekebilmek için finansal araç çıkarırlar. Bireyler, daha düşük izleme
maliyeti, likidite maliyeti ve fiyat riski nedeniyle, bu finansal araçları şirketlerin çıkarmış
olduğu finansal araçlara tercih ederler. Finansal kurumlar, şirketlere ait birincil
finansal araçları satın alırlar, bunların finansmanı içinse kendi finansal araçlarını
çıkarırlar (mevduat, mevduat sertifikası, sigorta poliçesi vb). Böylece şirketlere
ait finansal araçlar, finansal kurumların çıkardığı finansal araçlara dönüştürülmüş
olmaktadır.

Sermaye Piyasası Kurulu, 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile
kurulmuştur.

Varlık Yönetim Şirketi
Bu şirketler, mali kurumlara ait alacakların ve varlıkların alınması, tahsili ve yeniden
yapılandırılması ve satılması amacına uygun olarak faaliyet gösterirler.

Finansal kurumları, para yaratan finansal kurumlar ve para yaratmayan finansal kurumlar olarak gruplamak daha yaygındır.

Para yaratan finansal kurumlar, satınalma gücü yaratırlar.

Para yaratan finansal kurumlar, fon arz ve talebinin büyük bir kısmını karşılaştıran ve satın alma gücü yaratan finansal kurumlardır. Merkez bankaları ve mevduat bankaları ve katılım bankaları para yaratan finansal kurumlardır. Bu kurumlar ayrıca kayıtsal para yaratarak ekonomideki yatırılabilir fonları artırırlar. Gerçekten mevcut satın alma gücünün bir kısmı devlet darphanesinin baskı makineleriyle diğer bir kısmı ise mevduat bankalarının defterlerine düşülen kayıtlarla yaratılır.

Merkez Bankası dolaşıma banknot çıkardığında, yeni satın alma gücünün bir kısmı, efektif para dolaşım devresinde kalır, bir kısmı da bankalara mevduat olarak yatırılır. Mevduat bankaları, efektif para dolaşım devresinden ve merkez bankasındaki işlemlerden sağladıkları likidite girişlerini kullanarak yeni satın alma gücü yaratırlar.

Para yaratan finansal kurumlar, fon arz ve talebinin büyük bir kısmını karşılaştıran ve satın alma gücü yaratan finansal kurumlardır. Bu kurumlar Merkez Bankaları, Ticari Bankalar, Katılım Bankaları (Faizsiz Bankalar, İslam Bankaları).

Para yaratmayan finansal kurumlar, kendileri satın alma gücü yaratmaksızın, topladıkları fonları ödünç veren kurumlardır. Yatırım ve kalkınma bankaları, sigorta kurumları, yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları, faktoring şirketleri, finansal kiralama şirketleri, finansman şirketleri, varlık yönetim şirketleri, risk sermayesi şirketleri ve aracı kurumlar bu tür finansal kurumlardır.

Sermaye Piyasası Kurulu
Sermaye Piyasası Kurulu, 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile
kurulmuştur. Yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan,
idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici bir kamu kurumudur. 6362 Sayılı Sermaye
Piyasası Kanunu’nun 6/12/2012 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanması ile
birlikte 2499 sayılı SPK yürülükten kaldırılmıştır.
Sermaye Piyasası Kurul’unun Temel Amaçları: Sermaye piyasalarının işleyiş kurallarını
belirlemek, Piyasadan fon kullanan şirketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi
şekilde yararlanmalarını sağlamak, Sermaye piyasasına yatırım yapan tasarruf sahiplerinin
hak ve yararlarını korumak, Piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamaktır.

Denetçiler finansal sistemin temel unsurları arasında yer almaz. Diğer seçeneklerde yer alan unsurlar temel unsurlardır.

Miktar ayarlaması,

Piyasalar vadesine göre para piyasaları ve sermaye piyasaları olmak üzere iki sınıfta ele alınırlar. Para piyasaları vadesi 1 yıldan kısa; sermaye piyasaları vadesi 1 yıldan uzun olan finansal araçların işlem gördüğü piyasalardır. 

Pay senedinin vadesi bir yıldan daha uzundur ve bu nedenle alınıp satıldığı piyasalara sermaye piyasaları denilir.

Sermaye piyasalarının fon kaynakları devamlılık gösteren tasarruflardır.

Türev finansal araçlar, risk yönetimi genel amacıyla kullanılırlar. Tahvil ise uzun vadeli bir borç senedidir.

Tahvil birincil finansal araçtır. Borçlu konumundaki şirketlerin pasifinde yer alır. Fakat finansal kurumların aktiflerini oluşturur.

Ödeme hizmetleri finansal kurumların ikincil, veya diğer uzmanlık alanları içinde sayılabilir. Temel kuruluş nedenleri arasında değildir.

Kredilerde kısa vadeli kredilerin vadesi en fazla bir yıldır.

Para yaratan finansal kurumlar, fon arz ve talebinin büyük bir kısmını karşılaştıran ve satın alma gücü yaratan finansal kurumlardır. Merkez bankaları, mevduat bankaları, katılım bankaları; para yaratan finansal kurumlardır. Bu kurumlar ayrıca kaydi para yaratarak ekonomideki yatırılabilir fonları artırırlar.

Sağlıklı işleyen bir finansal sistemin ekonomiye birçok yararları olacaktır. Bu yararlar şu şekilde sıralanabilir:

1) Gelir ve refahı artırır: Bu piyasalar, kaynakların etkin dağılımı ve verimli yatırım alanlarında kullanılmasını sağlar.

2) Vade ayarlaması yapar: Fonların farklı vadelerde kullanılmalarını ve farklı vadeli finansal araçların alınmasını sağlayarak vade ayarlamasını gerçekleştirirler.

3) Miktar ayarlaması yapar. Dağınık durumdaki küçük tasarrufların, güven sağlayan geniş tabanlı bir finans havuzunda bir araya getirilip biriktirilmesini sağlar. Böylece, tek başlarına yatırım yapmaya yeterli olmayacak tutardaki fonları birleştirerek büyük yatırımlara dönüştürebilirler.

4) Risk ayarlaması yapar: Bu piyasalar, riski farklı birçok finansal araç sunarlar. Böylece yatırımcılar risk tercihlerine göre finansal araç seçebilirler.

5) Büyük ölçekli firmaların kurulmasını sağlar: Bu piyasalardaki fonların bir kısmı sanayi ve hizmet sektöründeki firmalara kanalize olarak, şirketlerin büyümesine olanak sağlar.

6) Rekabet artışını sağlar: Finansal piyasaların gelişmesi, bu piyasalardaki kurumlar ve araçlar arasındaki rekabeti artırır.

7) Mülkiyetin tabana yayılmasını sağlar: Mülkiyetin geniş halk topluluklarına yayılmasıyla daha dengeli bir gelir dağılımı mümkün olmaktadır.