Mevduat Bankaları

Belli bir süre sonunda veya istenildiğinde çekilmek üzere bankalara faizle yatırılan para.

Dâhildeki senetlerin satın alınarak kırılması, yani senedin vadesine kadar olan faiz ve gider vergisi düşülerek bedelinin ödenmesi ve iskonto borçlusu, başka bir şehirde olan senetlerin bankaca satın alınmasıdır.

Değeri başka bir finansal varlığın veya malın değerine doğrudan bağlı olan finansal araçlardır. Vadeli işlem (futures), opsiyon, forward ve swap sözleşmeleri türev araçlar arasındadır.

Borç alınan paranın faizini ödemek için daha yüksek faiz ile borçlanma.

Bugüne kadar çeşitli şekillerde ayrıma tabi tutulmuş olan mevduat bankacılığının fonksiyonlarını genel olarak; finansal aracılık, kaynaklara akıcılık sağlama, kaynak kullanımının iyileştirilmesi, kaydi paranın yaratımı, ulusal ve uluslararası ticaretin geliştirilmesi ve iktisat politikalarının uygulanmasında kolaylık sağlama gibi başlıklar altında sıralamak mümkündür.

Bankaların bünyesini güçlendirmek, firmanın sürekliliğini ve gelişmesini ve pay sahipleriyle alacaklıların haklarının korunmasını sağlamak ve faaliyet sonunda öz kaynaklarda doğabilecek azalışları karşılamak amacıyla dağıtılmayarak net kârdan ayrılan, firmada tutulan kısımlardır.

İhraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, varlığa dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre oluşturulan malvarlığıdır.

• Ticari Senetlerin Tahsili: Ticari bankalar müşterilerinin alacak senetlerini küçük bir komisyon karşılığında borçlularından tahsil ederler. • Fatura Tahsili ve Ödenmesi: Bazı bankalar, isteyen müşterisinin faturasının tahsilini üzerine aldığı gibi, alışveriş ya da elektrik, su, doğalgaz ve telefon faturalarının ödenmesi hizmetlerini de üstlenirler. • Teminat ve Kefalet Mektupları: Bankalar bir işin yapılmasını, bir malın teslimini ya da bir borcun ödenmesini üstlenen kişilerin edimlerini, alacaklıya karşı teminat altına almak amacıyla, komisyon karşılığında teminat ve kefalet mektubu verir. • Hediye Çekleri: Sünnet, doğum, evlenme, yaş günü gibi özellik arz eden durumlar için hazırlanan bu çekler, isme yazılı olarak düzenlenir. • Kiralık Kasa Hizmeti: Kiralık kasa daireleri ve servisleri bulunan banka şubeleri, bu kiralık kasalarını ücret karşılığında müşterilerine tahsis ederler. Kiralık kasalara, para, mücevherat, menkul kıymet gibi maddi ve manevi değeri olan taşınırlar konur. • Havale İşlemi: Bir kimse, bir banka vasıtasıyla, başka bir şehirde veya aynı şehrin başka bir mahallinde oturan diğer bir kişiye veya başka bir şehirdeki kendi adresine, o bankadan para yatırmak veya hesabından nakletmek suretiyle para gönderebilir. • Seyahat Çekleri: Bankalar, belli bir komisyon karşılığında, gerek yurt içi gerek yurt dışı seyahatlerde para gibi kullanılabilen ve ancak sahibinin imzası ve kimliği ile geçerlik kazanan seyahat çekleri çıkarabilir. • Keşide Çeki: Bankacılıkta bir yerden bir yere para havalesi, keşide çeki uygulamasıyla da mümkündür. Burada havale işleminden farklı iki unsur görüyoruz: Havale işleminde, havale emri müşteriye verilmeyerek muhatap şubeye gönderilir. Keşide çekinde ise, çek müşteriye teslim edilir. Havale işleminde lehdarın parayı tahsil edebilmesi için havale emrinin karşı şubeye ulaşması zorunludur. Keşide çeki işlemlerinde ise, keşide çekinin muhatap şubeye ibrazı, paranın tahsili için yeterlidir. • Menkul Kıymetlerin Vadesi Gelen Kuponlarının ve Anaparalarının Tahsili: Hisse senedi ve tahvil sahibi kişiler bunların vadesi gelen kuponlarının ve anaparalarının tahsil görevini bir bankaya verebilirler. • Sigorta İşlemlerine Aracılık: Bankalar çeşitli sigorta şirketlerinin acenteliğini alarak, isteyenlerin her türlü sigorta işlemlerini yaparlar. • Mali ve Ticari Bilgi Toplama: Bankalar istihbarat servisleri aracılığıyla, bir sorumluluk altına girmeden, müşterilerinin istekleri üzerine, çeşitli firma ve kişiler hakkında mali ve ticari konularda bilgi toplayabilirler. Bunlar dışında bankalar, yatırım fonu kurmak, kambiyo işlemleri yapmak, dış ticaret finansmanına katkıda bulunmak ve factoring, forfaiting işlemleri yapmak yoluyla, kendilerinden beklenen bazı temel mali işlemleri de yerine getirirler.

Mevduat bankalarının en temel işlevi aracılıktır. Bu bankalar, ellerinde fon fazlası olan kişi ve kuruluşlarla, faaliyetlerini yürütebilmek için ek kaynaklara gereksinme duyan kişi ve kuruluşlar arasında aracılık yaparlar. Diğer bir deyişle, fon fazlası olan kişi ve kuruluşlarla, fon isteminde bulunanlar arasında köprü görevi görürler. Bu yönüyle bankalar, finansal sistemin en temel aracı kurumu olarak ekonomide önemli bir işlevi yerine getirmektedirler.

Mevduat bankacılığı sistemi, ulusal ve hatta uluslararası düzeyde kaynaklara akıcılık sağlar. Daha açık bir deyişle bankalar, fon fazlası olan yörelerden, fon açığı olan yörelere kaynak aktarmak yoluyla bu fonksiyonlarını yerine getirmektedirler. Halkın finansal ve reel aktiflerinden oluşan varlıklarının kullanım biçimi üzerinde, bankacılık kesiminin oluşturduğu faiz seçenekleri, gelir olanakları, vade farkları ve likidite kolaylıklarının önemli rolü vardır. Bankalar bu konularda halkın aydınlatılması yanında, ekonomideki likidite akımının daha sağlıklı dolaşımını da sağlarlar.

Banka parası da denilen kaydi para, hiçbir fiziksel yapıya sahip olmayan, sadece bankaların hesaplarında alacak ve borç kaydı düşülmek suretiyle yaratılan bir değişim aracıdır. Bankalar, tasarruf sahiplerinin yatırdıkları vadesiz mevduatın bir kısmını karşılık olarak tutar, geri kalanını ise kredi olarak verirlerse, krediler mevduat yaratır ilkesine bağlı olarak, bu süreç içinde geri dönüş oranı kapsamında belirli bir kaydi para yaratmaktadırlar. Bankacılık sistemi içinde, yatırılan belirli bir tutardaki vadesiz mevduatın yaratacağı kaydi para miktarı, karşılık oranı ve açılan kredilerin bankacılık sistemine olan geri dönüş oranı gibi faktörlere bağlıdır.

Son yıllarda, ücret ve maaşların bankamatikler aracılığı ile ödenmesi, bankalar için dalgalı fonlar adını verebileceğimiz ve hemen hemen maliyetsiz bir fon kaynağını ortaya çıkarmıştır. Gerçekten de zaman zaman kişilerin hesabındaki para tutarı, bankamatiğin para çekiş limitlerinin altında kalmakta ve hesaba tekrar para yatırılana kadar çekilememektedir. Bu kalan paralar banka için bir fon kaynağıdır.

Nakdi krediler ve gayri nakdi krediler olarak ikiye ayrılır. Nakdi krediler; faiz ya da faiz ve komisyon karşılığında ödünç para verilmesi biçiminde kullandırılan kredilerdir. Bu tür krediler; iskonto, iştira, avans ve borçlu cari hesaplar olarak kullanılırlar. Gayrinakdi krediler; bir işin yapılması, bir borcun ödenmesi ya da bir yükümlülüğün yerine getirilmesi konusunda bankanın, alacağı bir ücret ya da komisyon karşılığında yükümlü adına taahhütte bulunması, ona kefil olması biçiminde kullandırılan kredilerdir. Gayrinakdi krediler, teminat mektubu kredisi, sair kefalet kredisi, ithal garantisi, tahvil garantisi, kabul kredisi, aval kredisi gibi türlere ayrılmaktadırlar.

Yatırım, donatım (teçhizat) ve işletme kredileri olarak üçe ayrılır. Yatırım kredileri; işletmelere, bina ve tesislerinin yapımı için açılan kredilerdir. Bu tür krediler sabit değerlerin finansmanı amacıyla açıldığından, orta ya da uzun vadelidirler. Donatım (teçhizat) kredileri; işletmelere ait bina ve tesislerin genişletilmesi, yenilenmesi, modernleştirilmesi, makine ve teçhizat sağlanması için açılan kredilerdir. İşletme kredileri; işletmelerin üretim faaliyetlerini finanse etmek, döner sermaye gereksinimlerini karşılamak üzere açılan kredilerdir. Kısa ya da orta vadeli olabilen bu tür krediler, daha çok döner değerlerin yani kısa vadeli işletme gereksinimlerinin finansmanında kullanılır.

Kredi kartları ve elektronik bankacılık uygulamaları.

Mevduat bankaları ellerindeki fonların bir bölümünü çeşitli menkul kıymet yatırımlarında değerlendirebilirler. Bu bazen piyasa koşullarının yönlendirmesine bağlı olarak gönüllü bir davranış sonucu olurken, bazen de düzenleyici otoritenin isteğine bağlı olarak, zorunlu bir uygulama olabilmektedir. Gönüllü olarak bankalar, kredi talebinin düşük olması ya da menkul kıymet getirilerinin yüksek olması gibi nedenlerle menkul kıymet yatırımlarında bulunabilmektedir. Zorunlu uygulamada ise, bankalar bankacılık sisteminin düzenleyici otoritesinin belirlediği limitlerde, menkul kıymet yatırımlarını zorunlu olarak gerçekleştirmektedir.

Bir bankanın öz kaynakları, sermaye sahibi olan kişi ve kurumların koyduğu kaynaklar (ödenmiş sermaye) ile yedek akçeler ve YDAF (yeniden değerleme artış fonu) toplamından oluşmaktadır.

Memleket Sandıkları

Emniyet Sandığı

1924