FİNANSAL EKONOMİ

FİNANSAL VARLIK TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Varlık, değer muhafaza etme özelliği taşıyan mülkiyet unsurlarıdır. Arazi, konut, çiftlik, makineler, değerli tablolar ve mücevherat gibi reel varlıklar (ya da sabit varlıklar) olabileceği gibi; tahvil, hisse senedi, hazine bonosu gibi finansal varlıklarda olabilir. Sahip olunan servetin bu ve benzeri varlıklar arasında nasıl dağıtılacağına, diğer bir deyişle hangisine yatırım yapılacağına karar verilmesi gerekir. İlgili süreçte sahip olunan kaynakların sınırlı olması nedeniyle, varlıklar arasında seçim yapmak ve birini diğerine tercih etmek durumunda kalınabilir. Bu kapsamda varlıklar arasında seçim yapma sürecini etkileyen faktörler söz konusudur ve aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Servet
• Beklenen Getiri
• Risk
• Likidite
• Bilgi edinme maliyeti
Söz konusu faktörler daha ayrıntılı incelenerek, finansal varlık talebi üzerindeki etkileri ortaya konabilir.

Servet
Bir bireyin sahip olduğu tüm kaynaklar (varlıklar da dahil olmak üzere) servet olarak adlandırılır. Servetin değeri yükseldiğinde, varlık elde edebilmek için kullanılabilecek kaynak miktarı artmış olacağı için, satın alınmak istenen miktar artar. Bu çerçevede; sahip olunan servetle varlık talebi arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusudur. Servette meydana gelen değişikliğin varlık talebini ne ölçüde etkileyeceği, varlık talebinin servet esnekliği ile ölçülmektedir. Varlık talebinin servet esnekliği, talebin gelir esnekliğine benzeyen bir kavramdır.

Beklenen Getiri
Bir varlığın getirisi, bu varlığın elde tutulması ile elde edilen kazancı ifade etmektedir. Finansal varlıkları talep eden yatırımcılar, bu varlıkların türüne göre getiri beklemektedir. Getiriler faiz geliri, kâr payı ve finansal varlığın fiyatındaki artışın neden olacağı değerlerdir. Ancak söz konusu getiriler, bazen negatife dönebilir ve sonuç zarar da olabilir. Bir varlık satın alındığında, ilerideki değerinin ne olacağını tam olarak bilmek mümkün değildir ve kararımızı etkileyen unsur o varlıktan beklenen getiri düzeyidir. Bu bağlamda beklenen getiri, finansal varlıkların talebini etkileyen önemli unsurlardan biridir ve beklenen getiri ile varlık talebi arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusudur.

Likidite
Bir varlığın ciddi bir maliyet yüklenilmeksizin bir ödeme aracına dönüştürülme
olanağı, diğer bir deyişle varlıkların istenildiği anda, gerçek değerinde paraya dönüşme özelliği likiditedir. Bir varlığın alınıp satıldığı piyasada ne kadar çok sayıda alıcı ve satıcı varsa bu varlığın likiditesi o ölçüde yüksek olur. Bir varlığın likiditesi ne kadar yüksek olursa, diğer koşullar sabitken, talep miktarı da o ölçüde yüksek olur. Kısa vadeli atıl nakitlerin yatırıldığı araçların likiditesi yüksek olmalıdır. Çünkü paraya ihtiyaç duyulduğunda, bu varlıklar en kısa zamanda nakde dönüştürülebilmelidir.

Bilgi Edinme Maliyeti
Bilgi edinme maliyeti; bir varlığı ihraç eden tarafın kredibilitesi ve faaliyetlerinin izlenmesi konularında harcanan kaynak ve zamandır. Bazı varlıklar açısından (örneğin; nakit, devlet tahvili, hazine bonosu gibi) söz konusu bilgiler çok düşük bir maliyetle kamuoyu tarafından elde edilebilir durumdadır. Benzer şekilde ismi bili¬nen veya daha önce varlık ihraç etmiş işletmeler hakkında da farklı bilgi kaynakları kullanılabilir. Ancak, yeni kurulmuş bir işletme finansal varlık satmak istediğinde, karar verme durumunda olan tasarruf sahiplerinin o işletmeyle ilgili bilgi toplamak ve incelemek için zaman ve kaynak ayırmaları gerekmektedir. Bu kapsamda, tasarruf sahipleri bilgilenme maliyeti düşük olan varlıkları satın almak istemektedirler.

Nominal değer;

Tahvilin üzerinde yazılı değer olup ülkedeki yasal düzenlemelere göre buna sınır getirilebilmektedir. Birincil piyasaya çıkarılan her tür tahvilin bir nominal değeri vardır ve bu nominal değer üzerinden hesaplanacak belirli bir faiz ödeme taahhüdü tahvilin karakteristik özelliklerinden birisini oluşturmaktadır. Nominal değer üzerinden dönemsel faiz tutarının hesaplanmasında kullanılan faiz oranı, tahvil çıkaran anonim şirketlerin veya kamu kurumunun borçlanma karşılığında ödemeye razı olduğu maliyetin oransal ifadesi olmakta ve bu orana da nominal faiz oranı veya kupon faiz oranı denilmektedir.

İhraç değeri; yatırımcının tahvil alırken ödediği değer olup Türkiye’de tahviller
iskontolu, primli ve/veya kupon ödemeli olarak satılabilir. Piyasaya sunulan
tahvil, çıkaran şirket tarafından nominal değerin altında, nominal değerle ve ya
üzerinde bir fiyatla yatırımcılara teklif edilebilir ve satılabilir.

Piyasa değeri; tahvilin ikinci piyasadaki değeridir. Piyasa değeri nominal değerin
altında veya üzerinde olabilmektedir. Bunu belirleyen piyasadaki faiz oranları
olmaktadır.

Kuponlu tahviller yatırımcısına (tahvili satın alan), vadesi sona erinceye kadar
her yıl sabit bir faiz geliri sağlar. Bu ödemeler kupon adıyla bilinir. Genelde bir
tahvilin üzerinde kaç kere faiz ödemesi var ise o sayıda kuponun olması söz konusudur.

Her bir faiz ödemesinden sonra ilgili kupon geçersiz hale gelmektedir. Bu
kupon faizleri yılda bir ya da 6 ayda bir kez ödenebilmektedir. Tahviller genellikle
sabit faizli olmakla beraber, değişken faizli de olabilirler. Tahviller ihracın ardından ikincil piyasada işlem görmeye başlar ve günün koşullarına göre piyasa değeri değişebilmektedir.

TAHVİLDE DERECELENDİRME
Bir özel işletme tahvilin kupon faizi oranı ile aynı özellikteki bir devlet tahvilinin
kupon faizi arasındaki fark ödenmeme riski olarak adlandırılmaktadır. Bu durum
piyasa faiz oranındaki değişmelere bağlı olarak işletme tahvilinin ve devlet
tahvilinin getirilerine de yansımaktadır. İşletmenin sorunla karşılaşma ihtimali
ne kadar yüksekse, yatırımcılarla talep edilen ödenmeme riski de o kadar yüksek
olmaktadır.

Tahvilin piyasa değerinin piyasa faiz oranındaki dalgalanmalardan etkilenmesinin temelinde vade esası yatmaktadır.

Arazi, konut, çiftlik, makineler, değerli tablolar ve mücevherat gibi reel varlıklardır; tahvil, hisse senedi, hazine bonosu ise finansal varlıklardır.

Arazi, konut, çiftlik, makineler, değerli tablolar ve mücevherat gibi reel varlıklardır; tahvil, hisse senedi, hazine bonosu ise finansal varlıklardır.

Bir bireyin sahip olduğu tüm kaynaklar (varlıklar da dahil olmak üzere) servet olarak adlandırılır.

Talebin Servet Esnekliği=0,42/0,14=3

Talebin Servet Esnekliği=0,18/0,72=0,25

Risk ve bilgi edinme maliyeti ile ile varlık talebi arasında ters yönlü bir ilişki; servet, beklenen getiri ve likidite ile varlık talebi arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusudur.

Risk ve bilgi edinme maliyeti ile ile varlık talebi arasında ters yönlü bir ilişki; servet, beklenen getiri ve likidite ile varlık talebi arasında doğru yönlü bir ilişki söz konusudur.

Risk, bir varlığın getirisi ile ilgili belirsizliktir.

Gerçek değer; işletmenin varlıkları, kârlılık durumu, dağıtılan kâr payı ve sermaye yapısı gibi faktörlere göre belirlenen hisse senedi değeridir.

Gerçek değer=45₺/0,10=450₺