FİNANSAL EKONOMİ

Faaliyetle ilgili belirsizlikler; işgücü, girdi arz ve üretim belirsizliklerini kapsar. Kalifiye işgücü ve diğer girdilerdeki belirsizlik sektörden çok işletmeye özeldir. İşgücü huzursuzlukları ve grevlerden dolayı işçi verimliliğindeki değişimleri kapsar. Hammadde yetersizliği, girdilerin kalitesinde meydan gelebilecek değişmeler ve yedek parça temininde zorluklar girdi arz kategorindeki işletme faaliyet belirsizliklerine örnektir. İşletmenin belirli girdilerini sadece bir veya birkaç satıcıdan sağlaması halinde belirsizlik daha da büyüktür. Makine bozulmaları veya üretim sürecindeki kazalardan oluşan üretim belirsizlikleri, üretimi miktar ve kalite açısından olumsuz yönde etkileyebilir.

Kredi belirsizlikleri; alacakların tahsili ile ilgili problemleri kapsar. İşletmenin alacaklarının tahsil edememesi, nakit akımlarında olumsuz değişimlere sebep
olacaktır.

Sosyal (moral) risk kaynakları kişinin davranışları ile ilgilidir. Kişinin ahlak, karakter, yetişme tarzı ve alışkanlıklarından, değer yargılarına, yeteneklerine, sakarlıklarına kadar düşünülebilecek birçok soyut olayla bağlantılıdır. Çalma, saldırı, eşya tahribatı, kundaklama, sabotaj ve vandalizm sosyal riskler kapsamına alınmaktadır. Hırsızlık özellikle sosyal uyumsuzlukların yaşandığı toplumlarda önemli bir risk kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmede çalışanların yaptıkları hırsızlıklara karşı bazı tedbirler alınabilmesine rağmen, bu riskin tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir. Kundaklama sonucu meydana gelen yangın ve üretim kayıpları sonucu işletmeler, önemli tutarlara ulaşan zararlara maruz kalmaktadırlar.

Objektif (nesnel) risk, gerçek kaybın olası kayıptan farkı olarak tanımlanmaktadır. Örneğin sigorta şirketinin tarihsel verilerden hareketle ortaya çıkması beklenen riskin, bu hesapların etrafında ne ölçüde dalgalanacağı hususu olarak ele alınabilir. Bir bankanın kredi verme esnasında hesapladığı risk ile işlemin gerçekleşmesinden sonra ortaya çıkan riskin farkını yansıtmaktadır.

Maliyet Riskleri: Girdi meydana gelen artışlar, doğal afetler, tedarik koşullarındaki zorluklar ve ithalat rejimi gibi işletme dışı unsurlardaki gelişme ve belirsizlikler maliyet artışına neden olabilecek risklerdir. 2008 Global Krizi öncesinde petrol ve emtia fiyatlarının yükselmesi, ithalatın zorlaştırılması ve siyasi krizler nedeni ile sevkiyat sorunları yaşanması bu tip risklere örneklerdir.

Finansal Riskler: İşletmenin yükümlülüklerini yerine getirememesi veya gecikmeli getirmesi, kârlılık sorunları ve kredi kaynaklarına ulaşamaması vb. nedenlerden kaynaklanan risklerdir.

Riski paylaşma: Aynı risk ile karşı karşıya olanların aralarında birleşmesiyle riskin gündeme gelmesi halinde kaybın en aza indirilebilmesi için önlemler alınması sağlanabilecektir. Büyük sayılar kanunundan hareket eden bu yaklaşım sayesinde aynı risk ile karşı karşıya olanlar riskleri paylaşabilmektedir. Bu yaklaşım sigorta literatüründe sigortalanabilir risklerin temel özelliklerinden birisidir.

Portföy çeşitli menkul kıymetlerden meydana gelen, ağırlıklı olarak hisse senedi, tahvil gibi menkul kıymetler ve türev ürünlerinden oluşan, belirli bir kişi veya grubun elinde bulunan finansal nitelikteki kıymetlerdir. Bilindiği gibi, menkul kıymetlere yatırım belirli amaçları gerçekleştirmek için yapılmaktadır. Her ne kadar portföy belirli menkul kıymetlerden oluşsa da menkul kıymetler arasında bir ilişki olduğundan, portföy, kendine öz, ölçülebilir nitelikleri olan bir varlıktır. Bu nedenle portföy, içerdiği menkul kıymetlerin basit bir toplamı değildir.

Çeşitlendirilerek azaltılabilen sistematik olmayan riskler genel olarak şu nedenlerden ortaya çıkabilir:
• İşletme ile ilgili yasal problemler,
• Başarılı ya da başarısız pazarlama kampanyaları,
• Önemli ihaleleri almak veya kaybetmek,
• Yönetim değişiklikleri,
• İşletmenin geliştirdiği teknolojilerin başarısı,
• İşletmeye özel diğer konular.

Çeşitlendirme ile azaltılamayan sistematik risklerin de başlıca nedenleri şunlardır:
• Faiz oranlarındaki değişmeler,
• Enflasyon oranındaki değişmeler,
• Devalüasyon,
• Savaş hali,
• Ekonomik durgunluk,
• Politik olaylar,
• Genel ekonomiyi ilgilendiren diğer olaylar.