FİNANSAL EKONOMİ

Bir para biriminin başka bir para birimi cinsinden fiyatı (değeri) olarak da tanımlayabileceğimiz döviz kuru; iki farklı bicimde açıklanabilir. Eğer döviz kuru, bir birim yabancı para ile değiştirilebilen yerli para miktarı olarak tanımlanıyorsa (1$ = 2 TL gibi) buna direkt kotasyon yöntemi diyoruz.

Döviz talebi eğrisinin negatif eğimi, döviz kurlarıyla ithal edilmek istenen mal ve hizmet miktarının ters orantılı bir ilişki içerisinde olmasıyla açıklanabilir. Çünkü kur yükseldikçe (yerli para değer kaybettikçe) yabancı mallar pahalılaşır böylece talep edilen yabancı mal miktarı ve dolayısıyla döviz talebi azalırken kurun düşmesi durumunda bu etkilerin tam tersi ortaya çıkar.

Diğer taraftan normal koşullarda döviz kuru ile mal ve hizmet ihracı arasında pozitif bir ilişki bulunduğu varsayılır. Çünkü kurun yükselmesi ile ihraç ettiğimiz mallar, yabancılar için ucuzlayacağından ihracatımız artacak ve böylece döviz arzı artacaktır.

Bu yaklaşıma göre, bir ülkenin döviz kurlarını ve ulusal parasının değerini belirleyen en temel etken, o ülkenin dış ticaret dengesi, yani mal ihracatı ve ithalatıdır. Dış ticaret bilançosunun fazla verdiği ya da ihracatın ithalattan fazla olduğu bir durumda ulusal paranın değeri artarken, dış ticaret bilançosunun açık verdiği ya da ithalatın ihracatı aştığı bir durumda kur yükselirken ulusal para değer kaybına uğramaktadır.

Satın alma gücü paritesi teorisi tek fiyat kanunu ilkesine dayandırılmaktadır. Bu kanun, dış ticarete konu olan tamimiyle özdeş malların, taşıma giderleri ve dış ticaret kısıtlamaları olmaması durumunda, bütün dünyada fiyatının aynı olacağını ifade etmektedir Tek fiyat kanununun döviz piyasalarına uygulanması satın alma gücü paritesi olarak bilinmektedir.

Faiz paritesi koşulunu veren eşitliğe göre eğer, yerli faiz oranı, yabancı faiz oranından yüksekse yerli paranın değer kaybetmesi bekleniyor demektir. Örneğin TL cinsi varlıkların faiz oranı %20, dolar cinsi varlıkların faiz oranı %8 ise, TL'nin dolar karşısında %12 oranında değer kaybetmesi bekleniyor demektir.

Buna göre i^TL =%2  + %3 =%5

Döviz kurlarının belirlenmesine yönelik olarak uygulanan sistemlere döviz kuru sistemleri denilmektedir.

Sürünen pariteler kur sisteminde döviz kuru periyodik olarak belirli istatistiki göstergelere (örneğin TÜFE) göre ayarlanmaktadır.

Sürdürme teminatı, başlangıç teminatının düşebileceği minimum tutarı gösterir ve genellikle başlangıç teminatının %75’i oranındadır.

Kur riskinden korunmak isteyen bir ekonomik birim vadeli işlem piyasasında temel olarak iki tip strateji kullanır: uzun ve kısa pozisyon. Futures döviz sözleşmesinin alıcısı, borsa tarafından önceden belirlenmiş standart sözleşme şartlarına uygun olarak standart miktardaki bir dövizi önceden belirlenmiş kur üzerinden gelecekte önceden belirlenmiş bir tarihte alma (uzun pozisyon), satıcısı ise satma (kısa pozisyon) yükümlülüğü altına girer. Bir vadeli işlem sözleşmesinde uzun veya kısa pozisyonda olan kişi acık pozisyondadır.

 İthalatçı firma üç ay sonra 100.000 ABD doları tutarında ödeme yapacaktır. Firma aradaki üç ay içerisinde dolar fiyatının yükselmesinden endişe duymaktadır. Bu nedenle, firma kur riskinden korunmak için vadeli piyasada uzun pozisyon alacaktır.

Opsiyon sözleşmesi, iki taraf arasında yapılan ve alıcısına gelecekte belirli bir tarihte veya tarihe kadar, sözleşmenin yapıldığı gün belirlenen bir fiyat üzerinden, belirli bir miktardaki bir varlığı satın alma veya satma hakkı tanıyan sözleşmedir.

Swap sözleşmeleri ve forward sözleşmeler tezgah üstü veya örgütlenmemiş piyasalarda işlem gören finansal türevlerdir. Bu nedenle bu sözleşmeler, borsalar dışında yapılan ve sözleşme miktarı, teslim tarihi, fiyat gibi koşulların tarafların ihtiyaçlarına göre belirlendiği ürünlerdir. Vadeli İşlem (Futures) Sözleşmeleri ise organize borsalarda yapılmaktadır.

Döviz kuru; bir para birimi ile başka bir para birimi arasındaki değişim oranıdır.

Dış ticaret akımları yaklaşımına göre, bir ülkenin döviz kurlarını ve ulusal parasının değerini belirleyen en temel etken, o ülkenin dış ticaret dengesidir.

Satın alma gücü paritesi yaklaşımına göre döviz kuru, yurtiçi fiyatlar genel düzeyi ile yurtdışı fiyatlar genel düzeyi arasındaki orana eşit olacaktır.

Faiz Paritesi Yaklaşımına göre; yurt içi ve yurt dışı finansal varlıklar arasında tam ikame söz konusu olduğunda çeşitli finansal varlıkların getiri oranları eşitlenmektedir. Bu eşitlik faiz paritesi koşulu olarak ifade edilmektedir.

Sürünen bantlar içindeki kurlar; ülke parasının değerinin merkezi bir kur etrafında belirli dalgalanma marjları içinde sürdürülür.

Döviz kuru riski; ülke parasının, yabancı ülke paraları karşısındaki değerinde meydana gelebilecek değişmeler sebebiyle karşılaşılan risktir.

Spot Piyasalar; belirli miktardaki bir kıymetin ve bunların karşılığı olan paranın, işlemin ardından çok kısa süre içerisinde el değiştirdiği piyasalardır.

Vadeli işlem sözleşmeleri aslında, standart hale getirilmiş future sözleşmelerdir

Opsiyon; İki taraf arasında yapılan ve alıcısına gelecekte belirli bir tarihte veya tarihe kadar, sözleşmenin yapıldığı gün belirlenen bir fiyat üzerinden, belirli bir miktardaki bir varlığı satın alma veya satma hakkı tanıyan sözleşmedir.

Swap; Piyasalar arasında arbitraj fırsatları oluşturan ve önceden belirlenen koşullara göre iki taraf arasında belirli bir zaman dilimi içerisinde, faiz veya anapara ödemelerinin değiştirilmesi konusunda yapılan sözleşmedir