FİNANSAL EKONOMİ

Türk finans sektöründe son beş yılda faaliyet gösteren finansal kiralama şirketlerinin sayısında intibak süreci ve finansal şartlara uyum sağlayamamaktan kaynaklanan azalmalar yaşanmaktadır.

Türk finansal sisteminin en önemli parçasını teşkil eden bankalar, 5411 sayılı bankacılık Kanununa göre; mevduat,
katılım, kalkınma ve yatırım bankaları şeklinde sınıflandırılmıştır.

Banka dışı mali aracılar; sigorta şirketleri, bireysel emeklilik şirketleri, finansal kiralama (leasing)
şirketleri, factoring şirketleri, finansman şirketleri, finansal holding şirketleri, varlık
yönetim şirketleri, aracı kuruluşlar, yatırım fonları, yatırım ortaklıkları ve portföy
yönetim şirketleri olarak sıralanabilir.

Factoring; mal satan veya hizmet arz eden ticari işletmelerin yurt içi veya yurt dışı kredili satışlarından kaynaklanan kısa vadeli senede bağlı alacak haklarının, factor veya factoring şirketi adı verilen finansal kuruluşlar tarafından satın alınması temeline dayanan, bir finansman yöntemidir.

Türkiye’de finansal piyasaları düzenleyen ve denetleyen kurumlar olarak: • Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası • Hazine Müsteşarlığı • Sermaye Piyasası Kurulu • Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu • Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu sayılabilir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)'nun temel amacı, finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması
ve malî sektörün geliştirilmesidir.

18.06.1999 tarih ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu ile Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun temsil ve idaresi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'na devredilmiştir.

Menkul kıymetlerle ilgili düzenlemeleri yapmak Merkez Bankası'nın değil, Sermaye Piyasası Kurulu'nun temel görevleri arasında yer alır.

1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun kabul edilmesiyle, Merkez Bankası'nın Hazine’ye ait olan sermaye payının yüzde 51'den az olamayacağı hükme bağlanmıştır.

Finansal piyasaların temel fonksiyonu olan fon transferi sürecinde, fonların tasarrufçulardan yatırımcılara aktarımı doğrudan ve dolaylı finansman olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Dolaylı finansmanda, fon talep eden ve arz edenler arasındaki fon transferi bir finansal aracı kurum vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Mevduat bankalarına yatırılan mevduatın, kredi olarak kullandırılması, dolaylı finansman için verebileceğimiz tipik bir örnektir. Bankacılık sektörünün finansal sektörün toplam aktiflerindeki payı %76,2 olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, Türk finans sektörünün bankacılık ağırlıklı bir yapıya sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren ve/veya özel kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getiren ihtisas bankalarıdır. Kalkınma ve yatırım bankaları, Mevduat kabul etmeyen bir banka türüdür.

Sigorta şirketleri banka dışı mali aracılar kapsamında sınıflandırılmaktadır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, Maliye Bakanlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ise finansal sistemin denetlenmesi ve düzenlenmesinden sorumlu kurumlardır.

Sigorta edilmiş bir riskin, belli bir kısmının yeniden veya tamamının yeniden sigorta edilmesine reasürans adı verilir.

Leasing ya da finansal kiralama; Bir malın kira bedeli karşılığında her türlü kullanım hakkının kiracıya devredilmesini ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden sözleşme süresi sonunda malın mülkiyetinin leasing firmasından kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, Maliye Bakanlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası finansal sistemin denetlenmesi ve düzenlenmesinden sorumlu kurumlardır. Bireysel Emeklilik Şirketleri, Leasing Şirketleri, Factoring Şirketleri ve Varlık Yönetim Şirketleri ise banka dışı mali aracılar kapsamında sınıflandırılmaktadır.

Yatırım fonları A tipi ve B tipi yatırım fonu olmak üzere iki tipte kurulabilir. A tipi yatırım fonlarının portföylerinin en az aylık ortalama bazda, yüzde 25’i Türk şirketlerinin hisse senetlerinden oluşması gerekir. B tipi yatırım fonlarında ise böyle bir sınırlama yoktur. Portföylerinde çok daha az miktarda hisse senedi tutabildikleri gibi, hiç hisse senedi taşımayabilirler.

Bankacılık denetleme ve düzenleme kurulunun temel görevleri şu şekilde sıralanabilir:

Yerli veya yabancı şirketlerin menkul kıymetleri ülkemizde halka arz edilecekse Kurul kaydına alınması zorunludur. Kayda alınması gereken diğer işlemler;

Temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) görevleri arasında finansal sistemde istikrarı sağlamak, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak yer almaktadır. Yukarıda saydığımız görevleri yerine getirebilmesi için bankaya, kanunla bir takım yetkiler verilmiştir. Bu bağlamda; Türkiye’de banknot ihracı imtiyazı tek elden Bankaya aittir. Banka, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla Kanunda belirtilen para politikası araçlarını kullanmaya, uygun bulacağı diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirlemeye ve uygulamaya yetkilidir.

Finansal piyasaların temel fonksiyonu olan fon transferi sürecinde, fonların tasarrufçulardan yatırımcılara aktarımı doğrudan ve dolaylı finansman olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Dolaylı finansmanda, fon talep eden ve arz edenler arasındaki fon transferi bir finansal aracı kurum vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Bu süreç dâhilinde, fon arz edenler (tasarrufçular) belirli bir getiri karşılığında ellerindeki fonları, bir mali aracı kuruluşa vermekte ve fonların ihtiyacı olan kesimlere (yatırım veya harcama yapanlar) dağılımı, aracı kuruluş un değerlendirmelerine dayalı olarak gerçekleşmektedir.