FİNANSAL EKONOMİ

Katılım bankaları, mali sektörde bir yenilik olarak, faiz endişesi nedeniyle klasik bankalara gitmeyen fonları ekonomiye kazandırmak ve tasarruf sahiplerinin fonlarını güvenle saklamalarına ve değerlendirmelerine yardımcı olmak amacıyla kurulmuştur. Bu temel prensipler çerçevesinde faizsiz finansal kuruluşların fon toplama yöntemlerinden birisi özel cari hesaplardır. Özel cari hesaplar; istenildiğinde kısmen veya tamamen çekilebilme özelliği taşıyan, karşılığında hesap sahibine herhangi bir getiri ödenmeyen fonların oluşturduğu ve faizsiz bankaların vadesiz hesabı olarak tanımlanabilecek hesaplardır. Bir diğer fon toplama yöntemi ise katılma hesaplarıdır. Katılma hesabı; katılım bankalarına yatırılan fonların bu kurumlarca kullandırılmasından doğacak kâr veya zarara katılma sonucunu veren, karşılığında hesap sahibine önceden belirlenmiş herhangi bir getiri ödenmeyen ve anaparanın aynen geri ödenmesi garanti edilmeyen fonların oluşturduğu ve faizsiz bankaların vadeli hesabı olarak tanımlayabileceğimiz hesaplardır. Katılım banklarının geliştirdikleri başlıca kredi/fon kullandırma yöntemleri ise murahaba, mudaraba, muşaraka, icara ve salam gibi isimler altında toplanmaktadır. Bunlardan murabaha, peşin alım taksitle karlı satım işlemidir; mudaraba, temel olarak bir yatırım ortaklığı; muşaraka, bir kar-zarar paylaşımı; icara, geleneksel bankacılıktaki finansal kiralama işleminin karşılığı; salam ise, tarafların belirli bir malın anlaşma anında belirlenen ve tamamen ödenen bir fiyattan gelecekteki bir tarihte alım-satımı konusunda anlaştığı yöntemdir.

Doğru cevap Leasing yani finansal kiralama seçeneğidir. Leasing ya da finansal kiralama; Bir malın kira bedeli karşılığında her türlü kullanım hakkının kiracıya devredilmesini ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden sözleşme süresi sonunda malın mülkiyetinin leasing firmasından kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Diğer bir deyişle, finansal kiralama, bir malın yatırımcı tarafından satın alınması yerine, bir finansal kiralama şirketi tarafından yatırımcıya kiralanması ve kira süresi bitiminde malın mülkiyetinin sembolik bir bedel karşılığında kiracıya geçmesidir.

Doğru seçenek olan Yatırım Fonları; tasarruf sahiplerinden katılma belgeleri karşılığında topladıkları paralarla, belge sahipleri hesabına, hazine bonosu, hisse senedi, tahvil gibi menkul kıymetlerden ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır. Her bir yatırımcı fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma belgesini alarak fona ortak olmaktadır

Menkul kıymet yatırım ortaklıkları; sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır. Yatırım ortaklıkları- nın temel fonksiyonu küçük tasarruf sahiplerinin birikimlerini bir havuzda toplayarak değişik menkul kıymetlerden oluşacak bir portföye yatırmak ve bu yolla elde ettikleri kazancı ortaklarına payları oranında dağıtmaktır. Bu ortaklıklar portföyü kendi adlarına işletir ve katılımcılarına kâr payı dağıtırlar. Yatırım ortaklıklarının diğer ortaklıklardan farkı, faaliyet alanlarının sadece sermaye piyasası araçları ile altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan bir portföyün işletilmesi şeklinde sınırlandırılmış bulunmasıdır.

1990'lı yıllar boyunca ve öncesinde Hazine ve Merkez Bankası’nın denetimi ve gözetimi altında bulunan bankacılık sektörünün, düzenleme ve denetimin etkinliğinin artırılması ve bağımsız bir karar alma mekanizmasının oluşturulması amacıyla 1999 yılında tek bir bağımsız denetleyici ve düzenleyici kuruma tabi olması kararlaştırmıştır. Bu gelişmelerin sonucu olarak, 4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999’da Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu kurumu olarak kurulmuş ve Kurum Ağustos 2000’de faaliyetlerine başlamıştır.

Ülkenin altın ve döviz rezervlerini yönetmek ve açık piyasa işlemlerini yürütmek Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının temel görevleri arasında yer almaktadır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) görevleri arasında finansal sistemde istikrarı sağlamak, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak yer almakla birlikte temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olarak belirlenmiştir.

Sermaye Piyasası Kurulu, sermaye piyasasını düzenleyen ve denetleyen kamu kurumudur. Kurulun temel görevleri; piyasanın işleyiş kurallarını belirlemek, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamak, ilgili kurumların belli kurallar çerçevesinde faaliyet göstermesini sağlamak ve yatırımcıların haklarını korumaktır. Kurul bu görevlerini, yönetmelik ve tebliğlerle düzenlemeler yaparak, piyasaların gözetim ve denetimini sağlayarak yerine getirmeye çalışmaktadır. SPK kendi gözetimi altındaki piyasalardaki işlemlerle ilgili olarak;

Daha önceki bir sorumuzda açıkladığımız üzere; leasing ya da finansal kiralama; Bir malın kira bedeli karşılığında her türlü kullanım hakkının kiracıya devredilmesini ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden sözleşme süresi sonunda malın mülkiyetinin leasing firmasından kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Diğer bir deyişle, finansal kiralama, bir malın yatırımcı tarafından satın alınması yerine, bir finansal kiralama şirketi tarafından yatırımcıya kiralanması ve kira süresi bitiminde malın mülkiyetinin sembolik bir bedel karşılığında kiracıya geçmesidir.

Bu yöntem, firmaların yatırım mallarını satın almak yerine kiralamasını sağlayarak, işletme sermayelerini diğer ihtiyaçların karşılanmasında kullanmalarına ve bu sayede verimlilik ve karlılıklarını arttırmalarında önemli rol oynar. Tıbbi cihazlar, inşaat makineleri, vinçler, iş makineleri, gayrimenkuller gibi taşınır ve taşınmaz mallar leasing sözleşmesine konu olabilirken, Patent, fikri ve sınaî haklar, bilgisayar yazılımı gibi maddi olmayan ürünler için leasing yapılamamaktadır.

Mevduat bankalarına yatırılan mevduatın kredi olarak kullandırılması bir aracı kuruluş (banka) vasıtasıyla gerçekleştirilen bir finansman türüdür. Bir aracı vasıtasıyla gerçekleştirilen bu tür finansmanlara dolaylı finansman adı verilir.

Katılım bankaları nezdinde açtırılan gerçek veya tüzel kişilere ait özel cari hesap ve katılma hesaplarında yer alan paraların bütününe katılım fonu adı verilir.

Kalkınma ve yatırım bankaları kredi kullandırma esaslı, bireysel mevduat kabul etmeyen ve ülkenin gelişimi için orta ve uzun vadeli krediler konusunda ihtisaslaşmış bir finansal aracı türüdür. Bu nedenle doğru yanıt C seçeneği olmalıdır.

Factoring şirketleri, mal satan ya da hizmet arz eden işletmelerin kredili satışlarından kaynaklanan kısa vadeli senede bağlı alacaklarını satın alarak bu işletmelere finansman sağlarlar. Yani vadesi gelmemiş senetlerin nakde çevrilmesini sağlayarak işletmelerin nakit ihtiyacını gidermelerini sağlarlar.

Borçlunun borçtan doğan yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda borçlunun borcu bir sorunlu varlık olarak adlandırılmaya başlar. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneği olmalıdır.

Tasarruf sahiplerinden katılma belgesi karşılığında alınan fonlarla kurulan portföy ya da mal varlığı yatırım fonu olarak adlandırılır. Yatırım fonları katılım belgesi sahipleri adına yatırım faaliyetinde bulunulmasına olanak tanır.

"Tasarruf sahiplerinin haklarını korumak ve kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması için gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamak" şeklindeki görev 5411 sayılı kanunda BDDK nın ilk görevi olarak sayılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu şeklinde olmalıdır.

Yerli ve yabancı şirketlerin menkul kıymetletinin ülkemizde halka arz edilebilmesi için gereken izin ve kayıt ile Sermaye Piyasası Kurulu ilgilenmekte ve ilgili regülasyonları bu kurul gözetmektedir.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın kanunen belirli görevleri arasında "kambiyo rejimine ilişkin faaliyetleri düzenlemek, uygulamak, uygulama- nın izlenmesi ve geliştirilmesine ilişkin esasları tespit etmek." maddesi de bulunmaktadır. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Açık piyasa işlemleri para arzının hızlı ve basit bir şekilde kontrolü için kullanılır ve para arzının belirleyicisi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'dır. Bu nedenle doğru yanıt A seçeneğidir.

Finansal sistemde  fonların tasarrufçulardan yatırımcılara aktarılmasını sağlayan finansal piyasalardır. Fonların fon fazlası olan tasarrufçulardan fon açığı olan yatırımcılara aktarılması şeklinde gerçekleşen fon transferi ya doğrudan ya da finansal aracı kurmları vasıtasıyla gerçekleşmektedir.