FİNANSAL EKONOMİ

Para piyasası araçları: Hazine bonosu, mevduat sertifikaları, finansman bonosu, repo, ticari senetler, çek ve bonodur. Gelir ortaklığı senetleri sermaye piyasası araçlarından birisidir.

Para piyasaları kendi içlerinde örgütlenmiş ve örgütlenmemiş para piyasaları olarak ayrılmaktadır. Örgütlenmiş para piyasaları ticari bankalardır. Örgütlenmemiş para piyasalarında belirli kurallar ve fiziki  bir yer  bulunmamaktadır. Banka sisteminin dışında kalan piyasalardır. bunlara tezgahüstü piyasalar da denilmektedir.

Hazine tarafından çıkartılan bir yıldan daha kısa vadeli  borçlanma  belgeleri hazine bonosu iken, Bankalara yatırılan ve vadeli mevduat karşılığında mevduat sahibine yatırdığı para miktarını ve vadesini gösteren belgeler mevduat sertigikası olarak adlandırılır.Finansman bonosu ise; Güçlü ve piyasadaki kredibilitesi yüksek  firmaların teminatsız olarak çıkardıkları kısa vadeli bir borçlanma senedidir. Bir menkul kıymetin belirli bir vade sonunda geri alınmak  şartıyla  satılma işlemi repo, alım satım işlemlerinde nakit yerine kullanılan ödeme emri ise çektir.

Poliçede poliçeyi düzenleyerek ödeme emrini veren taraf keşideci, poliçeyi ödeyecek olan taraf gerçik kişi muhatap ve poliçede belirtilen miktarı tahsil edecek taraf lehdardır. Bono da ise; Borçlu(muhatap) lehdar(Alacaklı)iken, Çek de; Çeki düzenleyen taraf keşideci çeki ödeyecek banka şubesi muhatap çeki elinde bulunduran ise hamildir.

Çek alım satım işlemlerinde nakit yerine kullanılan ödeme emridir. Bir kredi aracı değildir. Çekin üzerine "Karşılığı vardır" veya "Görülmüştür" kaydının keşideci tarafından düşülmesi halinde teyitli çek çekin üzerinde ödenecek miktar kısmının doldurulmadan boş bırakıldığı ve çeki tahsil edecek hamilin daha sonra bu bölüme istediği rakamı yazdığı çekler adi(açık) çek adı verilir. Çizgili çekte ise; lehdar çek üzerinde yazan miktarı doğrudan nakit olarak tahsil edemez. Söz konusu tutar bir banka hesabına yatar ve lehdar parasını bu hesaptan çekerek tahsil edebilir. Çekin ön yüzüne birbirine paralel iki çizgi çekerek düzenlenir. Çekin karşılığı tutarın keşidecinin hesabının bulunduğu banka şubesinde sorğulama işlemi ise provizyon olarak adlandırılır.

Hisse senetlerinin nitelik ve kullanımına ilişkin seri1, No: 5 tebliğine göre; hisse senetlerinde bulunması zorunlu bilgiler; Firmanın ünvanı, esas sermaye miktarı, şirketin tescil tarihi, senedir türü(Nama, hamiline vb..) senedin itibari değeridir. İsteğe bağlı bilgiler ise; senedin ihraç tarihi, senedin ihtiva ettiği pay adedi, kuponlarla ilgili bazı bilgiler ve senetlerin grup, tertip ve serisidir.

Sahibinin adı soyadı, tüzel kişi ise ticaret ünvanının yazıldığı tahviller nama yazılı tahvillerdir. Firmanın faiz ya da ana parayı ödeyemez hale gelmesi riskine karşılık tahvil sahiplerine güvence olarak firmanın varlıklarının bir kısmı ya da tamamının teminat gösterilmesi karşılığı çıkan tahviller teminatlı tahvillerdir. hamiline yazılı tahviller ise, alacaklısı belli değildir. Hakları taşıyan kişiye aittir. tahvillerin satışını teşvik etmek için  faiz, erken satım priminden başka para, altın vb. ikramiyeler verilebilir. Bütün tahvil sahipleri için geçerli olmayıp belirli sürelerde yapılacak çekilişler sonucu numarası kazanan tahvil sahipleri faydalanır. İndeksli tahvillerde ise, Enflasyonun hızlandığı döneme özğü tahviller olup bu tahviller ile anaparayı korumak için döviz ya da altına indeksli tahvillerdir.

Sermaye piyasası araçlarından olan banka bonolarını yalnızca kalkınma ve yatırım bankaları çıkartabilmektedir. Hisse senetleri üretim araçları ve işletmelerin sahipliğini geniş halk kitlelerine dağıtarak küçük tasarrufların sahiplerinin ellerindeki tasarrufları büyük firma içinde toplayarak hızlı bir kalkınmaya ortam hazırlayarak sermaye birikimini sağlar. Tahvil, Anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir. Gelir ortaklığı senetleri, Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına ait alt yapı tesislerinin gelirlerine gerçek ve tüzel kişilerin ortak olması için çıkartılan senetlerdir. Varlığı dayşalı menkul kıymetler, menkul kıymetleştirme uyğulamasının alacaklara dayalı bir versiyonudur. Bu yolla bir şirket alacak senetleri ve diğer bazı alacakları karşılığında menkul kıymet çıkartabilir ve bu alacaklar likidite hale gelebilir.

Türkiye'de varlığa dayalı menkul kıymet ihraç edebilevek kurumlar; Bankalar, Leasing şirketleri, genel finans ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve finansman şirketleridir.