FİNANSAL EKONOMİ

 Bir finansal aracın vadesi, ihraç edildiği tarih ile yayınlayıcısı tarafından geri ödenecek olduğu tarihe kadar ya da tasarruf sahibinin o finansal aracı nakde çevirme talebinde bulunacağı tarih arasında geçen süredir. Alacağı temsil eden bono, mevduat cüzdanı veya tahvil gibi finansal araçların geri ödeme tarihleri üzerinde yazılıdır. Ancak, bazı finansal araçlar için bundan söz edilemez. Hisse senedi, kâr ve zarar ortaklığı gibi belgelerde vade, alım-satım tarihleri arasında geçen süredir.

 Paraya Dönüştürülebilirlik; likidite kavramına denk gelmektedir. Finansal araçların kolaylıkla paraya dönüştürülebilmesi yani likiditesinin yüksek olması tasarruf sahiplerinin ihtiyaç duyduğu ya da istediği anda elindeki finansal aracı nakde dönüştürebilmesi açısından olumlu bir özelliktir.

Para piyasası, kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Bu piyasada vade daha 1 yıldan az olmalıdır.

 Hazine tarafından çıkarılan bir yıldan kısa vadeli borçlanma belgeleri, Hazine bonosu adı altında işlem görmektedir.

Hazine bonosu, devlet garantisinde çıkarılan, likit ve sabit getirili iç borçlanma senetleridir.

Hazine bonoları devlet taahhüdü ile çıkarıldıklarından ödenmeme riski yok denecek kadar azdır. Hazine bonolarının dönemsel faiz ödemeleri olmadığı için kupürlü ihraç edilmezler.

Finansman bonoları teminatlarına göre aşağıdaki türlere ayrılırlar;

A Tipi; Garanti kaydı taşımayan finansman bonoları

B Tipi; İhraççıya karşı taahhüt edilmiş banka kredisi ile desteklenmiş finansman bonoları

C Tipi; Banka garantisi taşıyan finansman bonoları

E Tipi; Hazine garantisi taşıyan finansman bonoları

F Tipi; Bir anonim ortaklığın müşterek borçlu ve müteselsil kefil sıfatıyla ödeme vaadini ihtiva eden finansman bonoları

D Tipi finansman bonoları için SPK’nın ilgili tebliğinde bir düzenleme yapılmamıştır.

Repo, geçici bir süre fona ihtiyaç duyan kurumların (genellikle bankalar) kurumsal veya bireysel yatırımcıya sabit getirili menkul kıymeti (hazine bonosu, devlet tahvili vb.) satması ve bu menkul kıymeti gelecekte belli bir tarihte belli bir faiz oranı üzerinden tekrar satın alma taahhüdünü vermesidir.

Borçlar Kanun’una göre repo, kabaca bir satış anlaşması, Bankalar Kanununa göre mevduat ve fon toplama türü, tasarruf sahipleri açısından kısa vadeli bir yatırımdır.

Repo işleminde esas itibariyle iki taraftan söz edebiliriz. Bunlardan birincisi menkul kıymeti elinde tutan ve fon ihtiyacı olan taraf, diğeri ise, fon fazlası olan ve menkul kıymeti ödünç karşılığı alan taraftır.

Repo işlemleri SPK’dan yetki belgesi almış banka ve aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilir (Ülkemizde Bankalar ile bankalar, Bankalar ile aracı kurumlar, Bankalar ile TCMB veya Bankalar ve aracı kurumlarla diğer gerçek ve tüzel kişiler arasında repo işlemleri gerçekleştirilir.).

Repo bir menkul kıymete dayandığı için mevduat olarak kabul görmez ve mevduat sigortası kapsamına da alınmaz.

Ticari senetler kıymetli evrakın tüm özelliklerini taşır ve en yaygın kullanılan kıymetli evrak türüdür. Çek, bono ve poliçe gibi ticari senetler Türk Ticaret Kanun’unda belirtilen hükümlere tabidir.

Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasaya sermaye piyasası adı verilir. Firmalar para piyasalarına işletme sermaye ihtiyaçları için başvurur iken, uzun vadeli yatırım projeleri için fon bulmak ve sermayelerini artırmak için sermaye piyasalarına başvurmaktadırlar.

 Menkul kıymetler, ortaklık ve alacaklılık hakkı sağlar. Ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymete hisse senedini ve alacaklılık hakkı sağlayan menkul kıymete de tahvili örnek verebiliriz.

Gelir ortaklığı senetleri (GOS) çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına ait altyapı tesislerinin gelirlerine, gerçek ve tüzel kişilerin ortak olması için çıkartılan senetlerdir.

Köprü, baraj, elektrik santralı gibi altyapı yatırımlarına devlet bütçesi dışında gelir sağlamak amacıyla ihraç edilen gelir ortaklığı senetleri, üzerinde “ortaklık” ibaresi olmasına rağmen, değişken faizli bir tahvil özelliği taşımaktadır.