FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 3

Objektif (nesnel) risk, gerçek kaybın olası kayıptan farkı olarak tanımlanmaktadır. Örneğin sigorta şirketinin tarihsel verilerden hareketle ortaya çıkması beklenen riskin, bu hesapların etrafında ne ölçüde dalgalanacağı hususu olarak ele alınabilir.

Sosyal (moral) risk kaynakları kişinin davranışları ile ilgilidir. Kişinin ahlak, karakter, yetiştirme tarzı ve alışkanlıklarından, değer yargılarına, yeteneklerine, sakarlıklarına kadar düşünülebilecek birçok soyut olayla bağlantılıdır. Çalma, saldırı, eşya tahribat, kundaklama, sabotaj ve vandalizm sosyal riskler kapsamına alınmaktadır. Hırsızlık özellikle sosyal uyumsuzlukların yaftalandığı toplumlarda önemli bir risk kayna¤› olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmede çalışanların yaptıkları hırsızlıklarakarşı bazı tedbirler alınabilmesine rağmen, bu riskin tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir. Kundaklama sonucu meydana gelen yangın ve üretim kayıpları sonucu işletmeler, önemli tutarlara ulaşan zararlara maruz kalmaktadırlar.

Finansal kurumlarla ilgili temel riskler; kredi riski, likidite riski, piyasa riski, operasyonel risk, sistemik risk, ülke riski ve iş kabulu riskidir. Faaliyet riski bu risklerden biri değildir.

Sistemik risk bir birimde başlayan şokun, zincirleme bir şekilde diğer kurumlara yayılmasını ifade etmektedir. Piyasa katılımcılarından bazılarının, sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirememelerinin, diğer katılımcıların da yükümlülüklerini yerine getirememesine ve finansal sistemlerde büyük sorunlara yol açtığı zincirleme reaksiyonlardır.

Likidite riski genel olarak, ihtiyaç duyulan miktarda fonun ihtiyaç duyulduğu anda uygun bir maliyetle bulunmaması, elde tutulan finansal varlığın istenilen zamanda ve fiyatta elden çıkarılmaması veya transfer edilememesi sonucunda zarara uğrama olasılığı olarak tanımlanabilmektedir. Likidite riski kısaca, Kısa vadeli nakdi mal varlığının değerinin kısa vadeli borçları karşılayamaması durumudur.

Risk kontrol araçları, riskten kaçınma, riski azaltma, zarardan korunma, zararların azaltılması, bilgi yönetimi, riskin transferi, riskin dağıtılması ve riski paylaşmadır.

Portföyde birbirleri ile negatif korelasyonu olan senetleri bulmak gerçek hayatta oldukça zordur. Bu nedenle portföylerin tüm risklerini ortadan kaldırabilmek mümkün olamamaktadır. Menkul kıymetlerin toplam riski;
• Piyasa riski (Sistematik risk),
• Firma riski (Sistematik olmayan risk) gibi iki unsurdan oluşmaktadır.

Risk, beklenen değerlerin olasılık dağılımlarının kantitatif olarak ölçülebildiği, başka yatırım seçeneklerinin sonuçları ile mutlak veya nispi değerler itibariyle karşılaştırılabildiği durumları ifade eden kavram olarak tanımlanır.

Yatırımcının beklenti ve sezgileri ile bir dereceye kadar aydınlatılabilecek durumlara belirsizlik denmektedir.

Olasılık, bir şeyin olabilmesi, olabilirlik, ihtimal, bir olayın ortaya çıkmasının beklenilmesi ancak tam bir kesinliğin bulunmaması durumu şeklinde tanımlanır.

Makroekonomik belirsizlikler; enflasyon, nispi fiyat değişimleri, döviz kurları, faiz oranları, ticari şartlarda değişme ve benzerlerini kapsar. Enflasyon, materyal veya işgücü maliyetinde, finansal maliyet ve fiyat politikalarında belirsiz artışlara neden olur. Fiyat değişiklikleri, genel fiyat enflasyonu şeklinde veya tüketim malları veya girdilerin (hammadde ve işgücü gibi) fiyatlarının nispi değişmesi şeklinde olabilir. Döviz kurunda satınalma gücü paritesindeki sapmalar, ithalatçı ve ihracatçı işletmeler doğrudan, ihracatçı ve ithalatçı olmasa bile diğer işletmelerin rekabeti nedeniyle bütün işletmeleri dolaylı olarak etkiler. Faiz oranlarındaki değişmeler ise, finansman maliyetlerini ve yatırım gelirlerini etkilemektedir

Mamul (ürün) piyasası belirsizlikleri; müşteri zevklerinde değişme, ikame malların mevcudiyeti ve tamamlayıcı malların kıtlığı ile ilgilidir. Mamul piyasası
belirsizlikleri taleple ilgilidir ve bir endüstriye ait mamuller için talepte meydana gelebilecek değişmeleri ifade eder. Talepteki değişmeler ikame ürünlerin mevcudiyetinden veya müşteri zevklerindeki değişmelerden kaynaklanabilir. Örneğin; ithal otomobiller için yedek parça temininde belirsizlik varsa, bu durum o otomobile olan talebi olumsuz yönde etkiler.

Faaliyetle ilgili belirsizlikler; işgücü, girdi arz ve üretim belirsizliklerini kapsar. Kalifiye işgücü ve diğer girdilerdeki belirsizlik sektörden çok işletmeye özeldir. İşgücü huzursuzlukları ve grevlerden dolayı işçi verimliliğindeki değişimleri kapsar. Hammadde yetersizliği, girdilerin kalitesinde meydan gelebilecek değişmeler ve yedek parça temininde zorluklar girdi arz kategorindeki işletme faaliyet belirsizliklerine örnektir. İşletmenin belirli girdilerini sadece bir veya birkaç satıcıdan sağlaması halinde belirsizlik daha da büyüktür. Makine bozulmaları veya üretim sürecindeki kazalardan oluşan üretim belirsizlikleri, üretimi miktar ve kalite açısından olumsuz yönde etkileyebilir.

Kredi belirsizlikleri; alacakların tahsili ile ilgili problemleri kapsar. İşletmenin alacaklarının tahsil edememesi, nakit akımlarında olumsuz değişimlere sebep
olacaktır.

Sosyal (moral) risk kaynakları kişinin davranışları ile ilgilidir. Kişinin ahlak, karakter, yetişme tarzı ve alışkanlıklarından, değer yargılarına, yeteneklerine, sakarlıklarına kadar düşünülebilecek birçok soyut olayla bağlantılıdır. Çalma, saldırı, eşya tahribatı, kundaklama, sabotaj ve vandalizm sosyal riskler kapsamına alınmaktadır. Hırsızlık özellikle sosyal uyumsuzlukların yaşandığı toplumlarda önemli bir risk kaynağı olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmede çalışanların yaptıkları hırsızlıklara karşı bazı tedbirler alınabilmesine rağmen, bu riskin tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir. Kundaklama sonucu meydana gelen yangın ve üretim kayıpları sonucu işletmeler, önemli tutarlara ulaşan zararlara maruz kalmaktadırlar.

Objektif (nesnel) risk, gerçek kaybın olası kayıptan farkı olarak tanımlanmaktadır. Örneğin sigorta şirketinin tarihsel verilerden hareketle ortaya çıkması beklenen riskin, bu hesapların etrafında ne ölçüde dalgalanacağı hususu olarak ele alınabilir. Bir bankanın kredi verme esnasında hesapladığı risk ile işlemin gerçekleşmesinden sonra ortaya çıkan riskin farkını yansıtmaktadır.

Maliyet Riskleri: Girdi meydana gelen artışlar, doğal afetler, tedarik koşullarındaki zorluklar ve ithalat rejimi gibi işletme dışı unsurlardaki gelişme ve belirsizlikler maliyet artışına neden olabilecek risklerdir. 2008 Global Krizi öncesinde petrol ve emtia fiyatlarının yükselmesi, ithalatın zorlaştırılması ve siyasi krizler nedeni ile sevkiyat sorunları yaşanması bu tip risklere örneklerdir.

Finansal piyasaların temel fonksiyonu olan fon transferi sürecinde, fonların tasarrufçulardan yatırımcılara aktarımı doğrudan ve dolaylı finansman olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Dolaylı finansmanda, fon talep eden ve arz edenler arasındaki fon transferi bir finansal aracı kurum vasıtasıyla gerçekleşmektedir. Bu süreç dâhilinde, fon arz edenler (tasarrufçular) belirli bir getiri karşılığında ellerindeki fonları, bir mali aracı kuruluşa vermekte ve fonların ihtiyacı olan kesimlere (yatırım veya harcama yapanlar) dağılımı, aracı kuruluş un değerlendirmelerine dayalı olarak gerçekleşmektedir.

Finansal Kiralama (Leasing):Bir malın kira bedeli karşılığında her türlü kullanım hakkının kiracıya devredilmesini ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden, sözleşme süresi sonunda malın mülkiyetinin Leasing firmasından kiralayan  kiracıya geçmesini sağlayan finansman yöntemidir.

Finansal Riskler: İşletmenin yükümlülüklerini yerine getirememesi veya gecikmeli getirmesi, kârlılık sorunları ve kredi kaynaklarına ulaşamaması vb. nedenlerden kaynaklanan risklerdir.