FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 12

Döviz arz eğrisi sabit iken Türk halkının ABD mallarına olan talebindeki artış(Türkiye'nin ithal talebindeki artış) döviz talebini arttırır ve döviz talep eğrisi sağa kayar. Bunun sonucu olarak döviz kuru yükselecek ve Türkiye'nin milli parası(₺) dolar karşısında değer kaybedecektir.

Dış ticaret akımları ve satın alma gücü paritesi teorileri geleneksel döviz kuramı yaklaşımlarından dır. Faiz oranları paritesi ülkeler arası faiz oranlarındaki farklılıklara dayanarak döviz kurlarını açıklar. Ülkeler arasındaki denge döviz kurlarında meydana gelen değişmelerin temel sebepleri: ülkeler arası faiz oranları farklılıkları, ülkeler arası farklı beklentiler, ithalat ve ihracat talebi ve merkez Bankası müdahaleleri olup tek fiyat kanunu ilkesini esas alan ve tek fiyat kanununun döviz piyasalarında uygulanması, satın alma gücü paritesi olarak bilinmektedir ve tek fiyat yasasının bütün mallar için geçerli olduğu kabul edilir.

Döviz kurlarının belirlenmesine yönelik olarak uygulanan sistemlere döviz kuru sistemleri denilmektedir. Döviz kuru sistemleri sabit ve esnek kur sistemi olarak iki başlık altında toplanmaktadır. Yerli paranın diğer yabancı para cinsinden değerinin resmi otorite tarafından belirlendiği ve merkez Bankasının döviz alıp satmak yolu ile piyasaya müdahale ettiği sistem Sabit döviz kuru sistemidir.

Türkiye'de 1999 yılı sonunda vadeli işlem ve obsiyon borsası'nın(VOB)temelleri atılmış ve 2005 yılında vadeli işlemler piyasası açılarak fiilen faaliyete geçmiştir. VOB de hisse senedi, döviz, faiz ve emtia olmak üzere dört ayrı piyasada vadeli işlem sözleşmelerinin alım satımına öncelik verilmiştir.

Belirli bir miktardaki malın veya finansal aracın gelecekteki bir tarihte, önceden belirlenmiş fiyat ve miktardan satın alma/satma yükümlülüğü içeren sözleşmelerdir. borsada değil Tezgah üstü piyasalarda işlem gördüğünden karşılıklı güven gerektirir, standart değildir ve kredi riski yani anlaşmaya uymama riski mevcuttur.

Türev piyasalar, ileriki bir tarihte, teslimatı veya nakdi anlaşması yapılmak üzere her hangi bir kıymetin, bu günden alım satımının yapıldığı piyasalardır. Türev piyasa işlemleri kavram olarak forward, swap,futures ve opsiyon işlemlerinin tamamını kapsamaktadır.

Piyasalar arasında arbitraj fırsatları oluşturan ve önceden belirlenen koşullara göre iki taraf arasında belirli bir zaman dilimi içerisinde, faiz veye ana para ödemelerinin değiştirilmesi konusunda yapılan sözleşmeler swap(takas) ya da değiştirme sözleşmeleridir. Bu sözleşmeler üç aşamada yürütülür. Birinci aşama;  Ana paraların anlaşmaya varılan kur üzerinden takas edilmesi İkinci aşama; Faiz ödemelerinin takas edilmesi ve üçüncü aşama;  tarafların ana paralarını vade sonunda birbirlerine iade etmesidir. Swap işlemleri her iki tarafında riskten korunmasını sağlar. Bu sözleşmeler borsalar dışında bankalar ile müşterileri arasında yapılan ve sözleşme miktarı, teslim tarihi, fiyat gibi koşulların tarafların ihtiyaçlarına göre belirlendiği ürünlerdir.

Planların başarısız olma olasılığı, hatalı karar alma tehlikesi, zarar etme veya kar etmeme gibi durumları genel olarak risk olarak adlandırmak mümkündür. Alınacak kararların, yapılan yatırımların ve yürütülen faaliyetlerin gelecekte hangi sonuçları yaratacağının kesin olarak bilinmesi hali belirlilik ortamı olduğundan bu durum hiçbir risk olmadığı anlamına gelir.Risk, belirsizlik ortamının getirdiği olumlu ya da olumsuz durumları ifade edeceğinden belirlilik ortamı için risk kavramı söz konusu değildir.

Genel çevresel belirsizlikler; Politik belirsizlikler,  hükümet politikası belirsizlikleri, makro ekonomik belirsizlikler, sosyal ve doğal belirsizliklerdir. Kredi belirsizlikleri ve yasal sorumluluk belirsizlikleri işletmeye özel belirsizlikler olup rekabet ve ürün piyasası belirsizlikleri sektöre ilişkin belirsizliklerden dir.

Kazanç ihtimalinin olmadığı sadece zarar söz konusu olduğu risk yalın(Salt) risktir. Gerektiğinde bir bölgeyi ya da ülkenin bütününü etkileyen büyük yıkıntılı risk katastrofik risktir. Kişinin davranışları ile ilgili, ahlak, karakter vb.. bir çok soyut olay ile bağlantılı risk sosyal(Moral) risktir. Geniş kitleleri etkileyen riskler genel risklerdir. Daha kolay kontrol edilebilen kişilerin karşılaştığı kazalar, hırsızlık vb..riskler ise özel risk olarak ifade edilir.

Üst yönetim ülke, sektör ve şirket ölçeğine uygun gerekli bilgi düzeyi, nitelik ve tecrübeye sahip olmaması neticesinde karşılaşılan risk yönetim riskidir. İşletmenin organizasyonel yapısında  bilgi akışı, yetki sınırları, görev tanımlamalarındaki belirsizlikten kaynaklanan risk organizasyonel risktir. Mevcut işletmenin veya planlanan bir yatırımın bütününü etkileyen riskler yatırım riskleri olup faaliyet gösterilen sektörde ekonomik, sosyal ve konjonktürün tetiklediği unsurlardaki gelişmelerden kaynaklanan riskler piyasa riskleridir. Sektördeki teknolojik gelişme düzeyi üretimde sabit maliyete karşın değişken maliyet derecesi ve bunların sonucu ortaya çıkan faaliyet hacmindeki dalgalanmalar faaliyet riskidir.

Sermaye yeterlilik oranı: Bankaların bir birimlik sermaye ile kaç birimlik risk aldığını ifade eden sayısal bir orandır. Mevduat karşılık oranı; Bankaların topladıkları mevduatlardan Merkez Bankasının belirlediği oranda ayırdıkları karşılıklar olup bankacılıkta risk yönetiminin üç temel olgusu; Alınan risk, tahsis edilen sermaye ve beklenen getiridir.

Finansal fiyatlar ve oranlardaki hareket ve değişikliklerden kaynaklanan risklerdir.Likidite riski ; Kısa vadeli nakdi mal varlığının değerinin kısa vadeli borçları karşılayamaması durumunda ortaya çıkan riski ifade eder. Finansal işlemlerde bulunan kişi veya kuruluşlardan birisinin karşı tarafa olan yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan potansiyel kayıp kredi riskidir. İşlem süreçlerindeki veya yönetim sistemlerindeki düzensizlikler nedeniyle meydana gelebilecek finansal kayıplar operasyonel risktir. Mali risk ise, ülke riski içerisinde yer alır.

Büyük bir şok ile ya da makro bir şok ile ifade edilir. Bir birimde başlar ve zincirleme olarak yayılır. Zincirleme reaksiyonlara neden olurlar.Bir şekilde başlayan olayın sistemin tek bir kurumuna değil tamamına yayılması finansal sisteme ve devamında ekonomik yapıya zarar vererek ani ve beklenmedik olay sistematik risktir.

Risk kontrol araçları; Riski azaltma, zarardan korunma, zararların azaltılması, bilgi yönetimi, riskin transferi, riskin dağıtılması, riski paylaşma ve riskten kaçınmadır. Bunlar içerisinde riskten kaçınma olumlu bir yöntem özelliği göstermez.

Yatırımlar genel olarak ikiye ayrılır. Reel yatırımlar ve finansal yatırımlar. Reel yatırımlar; Arsa ve gayrimenkul gibi fiziksel malları kapsarken, finansal yatırımlar; fiziksel olmayan ve gelecekle ilgili alacak ya da ortaklık hakkı veren senetlerdir. Finansal yatırımlar finansal araçlara (varlıklar, menkul kıymetler) yapılmaktadır.

Kovaryans; iki değişkenin zaman içerisinde hareketliliğinin aynı andaki uyumunun bir ölçütüdür. Korelasyon katsayısı; iki rastsal değişken arasındaki doğrusal ilişkinin istatistiksel olarak yönünü ve gücünü belirler. Portföy standart sapması ise; olasılık dağılımının sıklığını gösterir ve portföy yönetiminde risk ölçüsü olarak kullanılmaktadır.