FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 8

Aracı kuruluşlar, SPK’ dan alınan yetki belgeleri çerçevesinde; alım-satım işlemlerine aracılık, halka arz işlemlerine aracılık, portföy yönetimi, yatırım danışmanlığı, repo/ters repo işlemleri, kredili menkul kıymet, açığa satış, menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme işlemleri, türev araçların alım-satımına aracılık faaliyetlerini yapabilmektedirler.

4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999’da Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu kurumu olarak kurulmuş ve Kurum Ağustos 2000’de faaliyetlerine başlamıştır. İdari ve mali özerklik Kuruma, düzenleme ve denetim, kurum içi yönetim ve mali kaynakların kullanımı olmak üzere üç temel alanda özerk hareket edebilme yetkisi vermektedir. Temel amacı, finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması ve malî sektörün geliştirilmesi olan BDDK, bu amaçları doğrultusunda finansal sektöre yönelik düzenleme, denetim ve uygulama fonksiyonunu yürütmektedir.

SPK, sermaye piyasasını düzenleyen ve denetleyen kamu kurumudur. Kurulun temel görevleri; piyasanın işleyiş kurallarını belirlemek, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamak, ilgili kurumların belli kurallar çerçevesinde faaliyet göstermesini sağlamak ve yatırımcıların haklarını korumaktır. Kurul bu görevlerini, yönetmelik ve tebliğlerle düzenlemeler yaparak, piyasaların gözetim ve denetimini sağlayarak yerine getirmeye çalışmaktadır.

Temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) görevleri arasında finansal sistemde istikrarı sağlamak, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak yer almaktadır. Günümüzde TCMB’nin doğrudan bankacılıkla ilgili gözetim ve denetime dayalı bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu görev özerk bir kuruluş olan BDDK tarafından yürütülmektedir. TCMB, rezerv ve likidite gereksiniminin usul ve koşullarını belirleme, katılım bankalarındaki katılım fonlarının türlerini ve mevduat bankalarındaki mevduatın türlerini ve vadelerini belirleme gibi yetkilere sahiptir. Bu bağlamda banka, finansal sistemin işleyişini etkilemekte ve finansal sistemin bir bütün olarak istikrarının sağlanmasında temel aktörlerden biri konumunda bulunmaktadır.

Tasarruf sahiplerinin haklarını korumak ve kendine devredilen bankaları ve varlıkları en uygun şekilde çözümlemek şeklinde özetlenebilecek iki temel fonksiyonu üstlenen TMSF, mali sistemin güven ve istikrarını sağlayan kurumlar arasında yer almaktadır.

10 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan "1" numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde (yedinci bölüm - madde 217) Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığının birçok görev ve yetkisi bulunmaktadır. Maliye ve ekonomi politikalarının hazırlanmasına yardımcı olmak ve bu politikaları uygulamak bu görev ve yetkilerin en başında gelmektedir.

Paraya Dönüştürülebilirlik; Bu aslında likidite kavramına denk gelmektedir.
Likitide finansal araçlara olan talebi belirleme açısından olukça önemlidir. Finansal araçların kolaylıkla paraya dönüştürülebilmesi yani likiditesinin yüksek olması tasarruf sahiplerinin ihtiyaç duyduğu ya da istediği anda elindeki finansal aracı nakde dönüştürebilmesi açısından olumlu bir özelliktir.

Finansal piyasalar altında para ve sermaye piyasası olmak üzere iki alt piyasa
bulunmaktadır. Bunlardan kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasa “para piyasası” denir. Bu piyasada vade 1 yılı aşmamaktadır. Orta ve uzun vadeli fonlardan oluşan piyasa ise, “sermaye piyasası” dır.

Hazine bonosunun getirisi aşağıdakidaki eşitlik yardımıyla hesaplanabilir;

Yt =(M-P / P) x (365/n)

• Yt =Yatırımın yıllık getirisi
• M =Hazine bonosu üzerinden yatırım yapan yatırımcıya vadesinde ödenecek
fiyat (nominal değer) ya da vadeden önce satılmışsa satış fiyatı
• P =Satın alma fiyatı
• n =Vadeye kadar gün sayısı ya da satılınncaya kadar gün sayısı

Yt =(M-P / P) x (365/n) ise

cevap 1,2 dir.

Finansman bonoları, SPK kaydına alınmak şartıyla ihraç edilerek satılan, emre
ve hamiline yazılı menkul kıymet niteliğinde kıymetli evraktır. Vadeleri 60 günden az 720 günden çok olmamak üzere ihraççı tarafından belirlenir.

Ters repo: Finansal kurumun hazine bonosu, devlet tahvili gibi sabit getirili bir menkul kıymeti hamilinden satın alması ve bu menkul kıymeti önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satmak üzere anlaşma yapmasıdır.

Repo işlemlerinde kullanılan değerler daha çok sabit getirili menkul kıymetlerdir.
Bu menkul kıymetler:
• Devlet tahvilleri,
• Hazine bonoları,
• Banka bonoları ve banka garantili bonolar,
• Kamu Ortaklığı idaresi, Toplu Konut idaresi’nce ihraç edilen borçlanma senetleri
ve mahalli idareler ve bunlarla ilgili idare, işletme ve kuruluşların kanun
uyarınca ihraç ettikleri borçlanma senetleri,
• Varlığa dayalı menkul kıymetler dahil olmak üzere menkul kıymetler borsaları
veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören veya borsada tescil
edilmiş olan borçlanma senetleri,
• Dövize endeksli olarak çıkarılan hazine bonoları ve devlet tahvilleri,
• Eurobond gibi yabancı tahviller, olarak sıralanmaktadır.

Aval, Ticari senetlerde ödemeden sorumlu olanların borcu ödememesi durumunda, üçüncü bir kişinin alacaklılara senet bedelini ödeyeceğine ilişkin verdiği güvencedir.

Piyasa değeri: Şirket tarafından piyasaya sürülmüş (ihraç edilmiş) olan hisse senetlerinin, sermaye piyasasında yatırımcılar arasında alınıp satıldığı fiyat  o hisse senedinin piyasa değeri olarak tanımlanır.

Tahviller: TTK’ya göre tahvilin tanımı,”anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleri” şeklindedir.

Katılma İntifa Senetleri:Piyasada itibarlı ve kârlı çalışan bir firmanın kârından pay almak isteyen, ancak uzun vadede firmaya ortalık hakkı istemeyen yatırımcılar açısından uygun yatırım araçlarıdır.

5411 sayılı kanuna göre mevduat bankaları, esas olarak kendi nam ve hesabına mevduat şeklinde fon toplayan ve bu fonları kredi şeklinde kullandıran kurumlar olarak tanımlanmıştır.

Kalkınma ve yatırım bankalarının temel işlevi orta ve uzun vadeli krediler vererek ülkenin gelişimine katkıda bulunacak yatırımlara finansman sağlamaktır.

Borçlunun borçtan kaynaklanan yükümlülüklerini zamanında yerine getiremediği tahvil, bono, kredi gibi borç araçlarına, sorunlu varlık adı verilir.

Finansman şirketleri kullandıracakları fonları, bankacılık sektöründen kredi sağlayarak, finansman bonosu ihraç ederek, bankalara, sigorta şirketlerine ve mali olmayan kurumlara uzun vadeli tahvil satarak sağlar.