FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 27

Ekonominin işleyişi içinde finansal sistemin en önemli fonksiyonu, borç alma ve borç verme işlemlerinin etkin bir şekilde gerçekleşmesi amacıyla fon arz ve talep edenleri bir araya getirmektir.

Finansal aracılar önemli işlevlere sahiptir. Finansal aracılar, fon akışı esnasında muhtemel gecikmeleri önlemek ve fon akışını çabuklaştırmak gibi çeşitli fonksiyonları yerine getirirken, fon talep edenler ile arz edenler arasında bir nevi köprü görevi görmektedirler. Bu bağlamda finansal aracılar, uzmanlık gerektiren işlerde aracılık ederek ve ölçek ekonomisini kullanarak finansal sistemde işlem maliyetlerini asgariye indirirler. Finansal aracılar, finansal piyasalarda ortaya çıkan asimetrik bilgi sorununun çözümünde de önemli görevler üstlenmektedir. Bütün bunların dışında finansal aracıların yerine getirdikleri ilave bir takım fonksiyonları daha bulunmaktadır. Bunlar vade ayarlama, miktar ayarlama, risk azaltma ve finansal danışmanlık gibi fonksiyonlardır.

Hemen her ekonomide finansal sistemlerin yerine getirdikleri ve genel fonksiyonlar olarak isimlendirilen işlevleri bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

Finansal yatırımlarda her zaman için bir kaybetme olasılığı yani risk söz konusudur. Risklerin varlığı onlardan korunmayı gerektirir. Ancak finansal anlamda risklerin tamamen sıfırlanması söz konusu değildir. Bu durumda da karşımıza risklerin yönetimi ve kontrol edilmesi konusu çıkmaktadır. Finansal sistemin bu konuda üstlendiği fonksiyon riskin yönetim ve kontrol edilmesine olanak sağlamasıdır.

Finansal sistemde çeşitli sorunlara yol açan asimetrik enformasyon, taraflar arasındaki bilgi eşitsizliğine işaret eder. Asimetrik enformasyon (eksik bilgilenme), yatırımcıların ters seçim ve kötü niyet sorunları ile karşı karşıya kalabilecekleri anlamına gelir.

Dolaylı finansman yöntemi, fonların bir aracı kuruluş yardımıyla arz edenlerden talep edenlere doğru aktarımını ifade eder.

Organize piyasaları ülkemiz açısından örneklemek gerekirse, organize para ve organize sermaye piyasaları altında bu piyasaları sınıflandırabiliriz. Bu anlamda; Interbank Para Piyasası, TCMB bankalararası döviz piyasası, BIST Tahvil ve Bono Piyasası, BIST Hisse Senetleri Piyasası, BIST Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası ve İstanbul Altın Borsası örgütlenmiş (organize) finansal piyasalara örnek oluşturan finansal piyasalar olarak karşımıza çıkmaktadır.

 Organize Olmayan Finansal Piyasalar: Bu piyasalar tezgâh üstü piyasalar (Over-The Counter Markets) olarak da bilinmektedir. Ülkemiz açısından organize olmayan piyasalar için örnekleme yapmak gerekirse; Bankalararası T Piyasası, Bankalararası Repo Piyasası, Serbest Döviz Piyasası, Bankalararası Altın Piyasası gibi piyasaların örnek olarak verilebilir.

Sermaye Piyasaları: Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalara sermaye piyasaları adı verilir. Genel olarak sermaye piyasası işlemleri hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerlerin alım satımını içermektedir. A, B,C ve D seçeneklerinde yer alan özellikler para piyasasının özellikleridir.

Para Piyasaları: Kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. Bu piyasanın tipik özelliği kısa vadeli (genellikle bir yıldan kısa vadeli) fonlardan oluşan bir piyasa olmasıdır. Bu piyasalarda kambiyo senetleri, hazine bonosu, mevduat sertifikası, varlığa dayalı menkul kıymetler, banka kabulü gibi araçlar işlem görmektedir.

Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalara sermaye piyasaları adı verilir. Genel olarak sermaye piyasası işlemleri hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerlerin alım satımını içermektedir.

Bir işletmenin, doğrudan ya da bir aracı kurum aracılığıyla, menkul kıymet ihraç edip bunu yatırımcılara satması birincil piyasa işlemidir. Bu menkul kıymetleri satın alan bir yatırımcının daha sonra bunları diğer yatırımcılara satması ise bir ikincil piyasa işlemidir.

Daha önceden ihraç edilmiş menkul kıymetlerin el değiştirdiği, yatırımcılar tarafından tekrar tekrar alınıp satıldığı piyasalara ikincil piyasalar denir. İkincil piyasaları tanımlamada kullanılabilecek en iyi örnek menkul kıymet borsalarıdır. Menkul kıymet borsaları, fiziksel olarak belli bir mekânda yer alan ve borsa üyelerinin katılımıyla, önceden belirlenmiş kurallar çerçevesinde menkul kıymetlerin alım-satımının yapıldığı yerlerdir.

 Organize Finansal Piyasalar: Alıcı ve satıcıları resmi olarak belirlenmiş fiziksel alanlarda buluşturan, işlemlerin oluşması için belli kurum ve kuruluşların denetimi ve gözetimine tabi olan ve işleyişe ilişkin kendine özgü kuralları olan piyasalar olarak tanımlanır. Bu piyasalarda alım satım koşulları, işlem yapacak olanların nitelikleri, işlem zamanı ve yeri gibi çeşitli özellikler belli standartlara bağlanmıştır.