FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 26

Fon Arz Edenler,

Fon Talep Edenler,

Finansal Aracılar

Finansal Araçlar

Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler

İstihdam politikaların ise finansal sistemin temel unsurları arasında yeri yoktur. Bu sebeple doğru cevap C'dir.

Sistem içinde fonların arz edenlerden talep edenlere doğru aktarılması sürecinde çeşitli finansal aracılar (finansal kurumlar) işlev görmektedir. Finansal kurum ve finansal aracı kavramlarının her ikisi de aynı şeyi ifade etmektedir. Sadece bazı kaynaklarda finansal aracılar, “finansal kurumlar” olarak da isimlendirilmektedir.

Bu kurumlar genellikle, sundukları ürün ve hizmetlerin bağlı olduğu sektörün kapsadığı alana göre sınıflandırılmaktadır. Bu bağlamda finansal aracılar, faaliyet gösterdikleri piyasalara göre para ve sermaye piyasası aracıları olarak iki gruba ayrılmaktadır. Ancak teoride para ve sermaye piyasaları kurumları olarak sınıflandı-rılan finansal aracıları, uygulamada bu kadar kesin sınırlar içinde ayırmak zordur. Çünkü bazı finansal aracıların işlev gördükleri piyasalar ayrı iken, bazı finansal aracılar her iki piyasada da işlev görebilmektedir.

Fonların, arz edenlerden fon ihtiyacı olanlara (talep edenlere) aktarılması sırasında, sahiplik ve el değiştirme olgusunu kanıtlayacak çeşitli belgelere ihtiyaç duyulmaktadır. Finansal sistemde fon sunanlar, devrettikleri fonların karşılığında, fon talep edenlerden çeşitli belgeler istemektedirler. Bu belgelere finansal araç denilmektedir.

Para Piyasaları: Kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. Bu piyasanın tipik özelliği kısa vadeli (genellikle bir yıldan kısa vadeli) fonlardan oluşan bir piyasa olmasıdır. Para piyasalarından sağlanan fonlar kredi olarak işletmelerin döner varlıklarının finansmanında kullanılır. Piyasanın  kaynaklarını tasarruf sahiplerinin birikimleri ve genellikle bankalardaki çeşitli mevduatlar oluşturur. Bu piyasalarda kambiyo senetleri, hazine bonosu, mevduat sertifikası, varlığa dayalı menkul kıymetler, banka kabulü gibi araçlar işlem görmektedir.

Görüldüğü gibi mal ve hizmet üretimi temel olarak reel piyasalarla ilgilidir ve finansal sistemin işlevleri arasında yer almaz?

Bu konuda ülkemiz açısından örnekleme yapmak gerekirse; Bankalararası TL Piyasası, Bankalararası Repo Piyasası, Serbest Döviz Piyasası, Bankalararası Altın Piyasası gibi piyasaların birer örgütlenmemiş finansal piyasa türü olduğu görülecektir.

Doğru Cevap A'dır.

• Faizin birinci fonksiyonu, tasarrufun ulusal gelirden alacağı payı belirlemektir. Bilindiği gibi tasarruf, ekonomik büyüme ve gelişmenin temelini oluşturan yatırımların kaynağını oluşturmaktadır. Faiz tasarruf yatırım eşitliğini sağlayan bir değişken olarak, ulusal gelirden tasarruflara ayrılacak payın belirlenmesinde önemli bir işlev görmektedir.

• Piyasa ekonomilerinde faizin yerine getirdiği ikinci fonksiyon, kaynakların etkin dağılımı bağlamında sermayenin etkin dağılımı ve kullanımını sağlamaktır. Faiz oranlarının yönlendirmesine bağlı olarak sermaye, ekonomide en etkin kullanım alanlarına aktarılmakta ve ekonomide daha verimli bir üretim yapısı oluşturulabilmektedir.

• Faizin fonksiyonlarından bir diğeri ise tasarruf sahiplerine gelir sağlama işlevidir. Tasarruf yapanlar yaptıkları tasarruflar karşılığında, tüketimden vazgeçmenin bedeli olarak faiz geliri elde ederler. Bu da onların servet birikimleri üzerinde olumlu etki yaratmaktadır. Doğru cevap E.

 Bir finansal aracın vadesi, ihraç edildiği tarih ile yayınlayıcısı tarafından geri ödenecek olduğu tarihe kadar ya da tasarruf sahibinin o finansal aracı nakde çevirme talebinde bulunacağı tarih arasında geçen süredir. Alacağı temsil eden bono, mevduat cüzdanı veya tahvil gibi finansal araçların geri ödeme tarihleri üzerinde yazılıdır. Ancak, bazı finansal araçlar için bundan söz edilemez. Hisse senedi, kâr ve zarar ortaklığı gibi belgelerde vade, alım-satım tarihleri arasında geçen süredir.

 Paraya Dönüştürülebilirlik; likidite kavramına denk gelmektedir. Finansal araçların kolaylıkla paraya dönüştürülebilmesi yani likiditesinin yüksek olması tasarruf sahiplerinin ihtiyaç duyduğu ya da istediği anda elindeki finansal aracı nakde dönüştürebilmesi açısından olumlu bir özelliktir.

Para piyasası, kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Bu piyasada vade daha 1 yıldan az olmalıdır.

 Hazine tarafından çıkarılan bir yıldan kısa vadeli borçlanma belgeleri, Hazine bonosu adı altında işlem görmektedir.

Hazine bonosu, devlet garantisinde çıkarılan, likit ve sabit getirili iç borçlanma senetleridir.

Hazine bonoları devlet taahhüdü ile çıkarıldıklarından ödenmeme riski yok denecek kadar azdır. Hazine bonolarının dönemsel faiz ödemeleri olmadığı için kupürlü ihraç edilmezler.

Finansman bonoları teminatlarına göre aşağıdaki türlere ayrılırlar;

A Tipi; Garanti kaydı taşımayan finansman bonoları

B Tipi; İhraççıya karşı taahhüt edilmiş banka kredisi ile desteklenmiş finansman bonoları

C Tipi; Banka garantisi taşıyan finansman bonoları

E Tipi; Hazine garantisi taşıyan finansman bonoları

F Tipi; Bir anonim ortaklığın müşterek borçlu ve müteselsil kefil sıfatıyla ödeme vaadini ihtiva eden finansman bonoları

D Tipi finansman bonoları için SPK’nın ilgili tebliğinde bir düzenleme yapılmamıştır.

Repo, geçici bir süre fona ihtiyaç duyan kurumların (genellikle bankalar) kurumsal veya bireysel yatırımcıya sabit getirili menkul kıymeti (hazine bonosu, devlet tahvili vb.) satması ve bu menkul kıymeti gelecekte belli bir tarihte belli bir faiz oranı üzerinden tekrar satın alma taahhüdünü vermesidir.

Borçlar Kanun’una göre repo, kabaca bir satış anlaşması, Bankalar Kanununa göre mevduat ve fon toplama türü, tasarruf sahipleri açısından kısa vadeli bir yatırımdır.

Repo işleminde esas itibariyle iki taraftan söz edebiliriz. Bunlardan birincisi menkul kıymeti elinde tutan ve fon ihtiyacı olan taraf, diğeri ise, fon fazlası olan ve menkul kıymeti ödünç karşılığı alan taraftır.

Repo işlemleri SPK’dan yetki belgesi almış banka ve aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilir (Ülkemizde Bankalar ile bankalar, Bankalar ile aracı kurumlar, Bankalar ile TCMB veya Bankalar ve aracı kurumlarla diğer gerçek ve tüzel kişiler arasında repo işlemleri gerçekleştirilir.).

Repo bir menkul kıymete dayandığı için mevduat olarak kabul görmez ve mevduat sigortası kapsamına da alınmaz.

Ticari senetler kıymetli evrakın tüm özelliklerini taşır ve en yaygın kullanılan kıymetli evrak türüdür. Çek, bono ve poliçe gibi ticari senetler Türk Ticaret Kanun’unda belirtilen hükümlere tabidir.

Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasaya sermaye piyasası adı verilir. Firmalar para piyasalarına işletme sermaye ihtiyaçları için başvurur iken, uzun vadeli yatırım projeleri için fon bulmak ve sermayelerini artırmak için sermaye piyasalarına başvurmaktadırlar.

 Menkul kıymetler, ortaklık ve alacaklılık hakkı sağlar. Ortaklık hakkı sağlayan menkul kıymete hisse senedini ve alacaklılık hakkı sağlayan menkul kıymete de tahvili örnek verebiliriz.