FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 22

Doğru seçenek olan Yatırım Fonları; tasarruf sahiplerinden katılma belgeleri karşılığında topladıkları paralarla, belge sahipleri hesabına, hazine bonosu, hisse senedi, tahvil gibi menkul kıymetlerden ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır. Her bir yatırımcı fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma belgesini alarak fona ortak olmaktadır

Menkul kıymet yatırım ortaklıkları; sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır. Yatırım ortaklıkları- nın temel fonksiyonu küçük tasarruf sahiplerinin birikimlerini bir havuzda toplayarak değişik menkul kıymetlerden oluşacak bir portföye yatırmak ve bu yolla elde ettikleri kazancı ortaklarına payları oranında dağıtmaktır. Bu ortaklıklar portföyü kendi adlarına işletir ve katılımcılarına kâr payı dağıtırlar. Yatırım ortaklıklarının diğer ortaklıklardan farkı, faaliyet alanlarının sadece sermaye piyasası araçları ile altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan bir portföyün işletilmesi şeklinde sınırlandırılmış bulunmasıdır.

1990'lı yıllar boyunca ve öncesinde Hazine ve Merkez Bankası’nın denetimi ve gözetimi altında bulunan bankacılık sektörünün, düzenleme ve denetimin etkinliğinin artırılması ve bağımsız bir karar alma mekanizmasının oluşturulması amacıyla 1999 yılında tek bir bağımsız denetleyici ve düzenleyici kuruma tabi olması kararlaştırmıştır. Bu gelişmelerin sonucu olarak, 4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999’da Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu kurumu olarak kurulmuş ve Kurum Ağustos 2000’de faaliyetlerine başlamıştır.

Ülkenin altın ve döviz rezervlerini yönetmek ve açık piyasa işlemlerini yürütmek Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının temel görevleri arasında yer almaktadır.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) görevleri arasında finansal sistemde istikrarı sağlamak, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak yer almakla birlikte temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olarak belirlenmiştir.

Sermaye Piyasası Kurulu, sermaye piyasasını düzenleyen ve denetleyen kamu kurumudur. Kurulun temel görevleri; piyasanın işleyiş kurallarını belirlemek, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamak, ilgili kurumların belli kurallar çerçevesinde faaliyet göstermesini sağlamak ve yatırımcıların haklarını korumaktır. Kurul bu görevlerini, yönetmelik ve tebliğlerle düzenlemeler yaparak, piyasaların gözetim ve denetimini sağlayarak yerine getirmeye çalışmaktadır. SPK kendi gözetimi altındaki piyasalardaki işlemlerle ilgili olarak;

Daha önceki bir sorumuzda açıkladığımız üzere; leasing ya da finansal kiralama; Bir malın kira bedeli karşılığında her türlü kullanım hakkının kiracıya devredilmesini ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden sözleşme süresi sonunda malın mülkiyetinin leasing firmasından kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Diğer bir deyişle, finansal kiralama, bir malın yatırımcı tarafından satın alınması yerine, bir finansal kiralama şirketi tarafından yatırımcıya kiralanması ve kira süresi bitiminde malın mülkiyetinin sembolik bir bedel karşılığında kiracıya geçmesidir.

Bu yöntem, firmaların yatırım mallarını satın almak yerine kiralamasını sağlayarak, işletme sermayelerini diğer ihtiyaçların karşılanmasında kullanmalarına ve bu sayede verimlilik ve karlılıklarını arttırmalarında önemli rol oynar. Tıbbi cihazlar, inşaat makineleri, vinçler, iş makineleri, gayrimenkuller gibi taşınır ve taşınmaz mallar leasing sözleşmesine konu olabilirken, Patent, fikri ve sınaî haklar, bilgisayar yazılımı gibi maddi olmayan ürünler için leasing yapılamamaktadır.

Faiz oranı, ödenen faizin anaparaya oransal olarak ifadesidir. Faiz oranı, kullanılan ya da borçlanılan meblağın yüzdesi olarak ifade edilen, borçlanma maliyetidir. Başka bir ifade ile borçlanma sonucu karşılaşılan ek ödemenin borçlanılan tutara oranlaması ile bulunur.

Buna göre 750 / 5000= 0.15

Faiz oranı yüzde 15 olarak bulunur.

Nominal faizin enflasyonla ilişkilendirilmiş şeklidir. Yani beklenen enflasyona göre düzeltilmiş faiz oranıdır. Reel faiz, fiyat artışlarının nominal faizde yarattığı erozyonu ortaya koyduğu için, gerçek getirinin ifadesi olarak daha anlamlı sonuçlar üretmektedir.

Piyasada ifade edilen nominal faiz reel faiz ve beklenen enflasyonun toplamından oluşmaktadır. Fisher eşitliği yaklaşımına göre, bunu aşağıdaki gibi formüle edebiliriz:

i = re + EP

Buradaki sembollerin açılımı aşağıdaki gibidir:

i = Nominal faiz oranı

re = Reel faiz oranı

EP = Beklenen enflasyon oranı

Buradan hareketle reel faiz oranını; “re = i - EP” olarak ifade edebiliriz.

0.10=reel faiz oranı+0.04

re= 0.10-0.04

re=0.06

Bir yılın sonunda elde edeceğimiz reel getiri yüzde 6 olur.

Klasik teoride faiz oranı “reel” bir değişkendir ve faiz düzeyini belirleyen faktörler, tasarruf arzı ve talebi (yani yatırım talebi)dir.

Likidite tercihi teorisi Keynesyen faiz teorisi olarak da bilinmektedir. Keynesyen teoride para arzı eksojen (dışşal) dir, yani Merkez Bankası tarafından belirlenir.

Keynes likidite tercihi kuramını geliştirirken, analizi basitleştirebilmek amacıyla ekonomik birimlerin portföylerinde sadece para ve tahvil bulunduracakları varsayımını kabul etmiştir. Buna göre, ekonomik birimler mevcut servetlerini söz konusu iki varlık (para ve tahvil) arasında dağıtmakta ve toplam varlık talebi bu ikisinin toplamından oluşmaktadır.

ÖVFT ile ÖVFA’nın eşitlendiği noktada oluşan faiz oranı denge faiz oranıdır. Cari faiz oranı, denge faiz oranının altında veya üstünde olursa ekonomideki bu durum fazla uzun sürmez ve denge faiz oranına geri gelinir.

Cari faiz oranı denge faiz oranının altında, oluşursa, ekonomide fon talep fazlalığı oluşacaktır. Faizler düşük olduğu için herkes kredi kullanmak isteyecektir. Bu bağlamda fon talep edenler arasındaki rekabet bir süre sonra faiz oranlarının artmasına neden olacak ve faiz oranları ÖVFA’nın ÖVFT’ne eşit olduğu denge faiz oranına kadar yükselecektir.

Faiz oranlarının risk yapısı; aynı vadeye sahip ancak geri ödeme kabiliyeti, likidite ve vergileri açısından farklı özelliklere sahip finansal varlıkların faiz oranları arasındaki farklılıkları açıklar.

Geri ödememe riski, finansal varlığı ihraç eden ekonomik birimin yükümlülüklerini (faiz ve anapara geri ödemesi gibi) zamanında ya da hiç yerine getirmemesi nedeniyle ortaya çıkmaktadır.

Uygulamada, devletin bir kurumu olan hazinenin çıkardığı bononun (hazine bonosu) sıfır geri ödeme riskine (ya da çok düşük risk) sahip olduğu kabul edilmektedir. Özel şirketlerin ise devletinkine benzer ödeme gücüne sahip olmaması, şirket bonolarının (finansman bonosu) geri ödeme riskinin nispi olarak daha yüksek olmasına neden olmaktadır.

Teoride dört farklı getiri eğrisi söz konusudur. Bunlar; artan getiri eğrisi, azalan getiri eğrisi, yatay getiri eğrisi ve dalgalı getiri eğrisi (tepe yapan)’dir.

 Artan getiri eğrisi, pozitif eğime sahiptir ve vade uzadıkça faiz oranlarının arttığını gösterir. Buna göre uzun vadeli faiz oranları, kısa vadeli faiz oranlarından büyüktür. Negatif eğime sahip olan azalan getiri eğrisi, kısa vadeli faizlerin uzun vadeli faizlere göre daha yüksek olduğunu, yani vade uzadıkça faizlerin düşeceğini ifade eder. Kısa vadeli faiz oranları ile uzun vadeli faiz oranlarının aynı olduğunu ifade eden eğri ise yatay (sabit) getiri eğrisidir. Dalgalı getiri eğrisi, faiz oranlarının başlangıçta vade uzadıkça artacağını ancak ilerleyen dönemlerde ise faiz oranlarının tekrar düşeceğini ifade etmektedir.

Beklentiler teorisine göre uzun vadeli faiz oranının değeri; piyasada mevcut (cari) kısa vadeli faiz oranı ile uzun vadeli varlığın vade süresi içinde piyasa katılımcılarının gerçekleşmesini bekledikleri kısa vadeli faiz oranlarının ortalamasına eşittir.

Örneğimizde beklentiler hipotezine göre, 2 yıl vadeli tahvilin bugünkü faizi, 1 yıllık tahvilin şimdiki getirisi (%8) ile gelecek döneme ilişkin beklenen getirisinin (%12) basit ortalaması,

i= (0.08 +0.12) / 2 = 0.10  olur.

“Bir üretim faktörü getirisi olarak değerlendirildiğinde,  faiz sermayenin üretimden aldığı paydır.

Vadeli mevduat faiz oranları ve sabit getirili finansal varlıkların (tahviller) o andaki geçerli olan fiyatlara göre ortaya konan getiri oranları, nominal faiz oranını ifade etmektedir

Klasik teoriye göre; faiz düzeyini belirleyenler, yatırım ve tasarruf değişkenleridir.