FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 21

Klasik faiz teorisine göre; faiz oranlar herhangi bir nedenle denge faiz oranın altında belirlenirse, bu durumda tasarruflar yatırımları karşılamayacak yani yatırım fazlalığı olacaktır.

Klasiklerin, faiz oranlarını reel faktörlerle açıklamasına karşılık Keynes, faizi parasal bir olgu olarak kabul ve analiz etmektedir.

Keynes’e göre faiz, tasarrufun getirisi değil, parayı likit olarak elde tutmaktan vazgeçmenin bir bedelidir.

Aynı risk, likidite ve vergi ayrıcalıklarına sahip ancak vadeleri farklı olan finansal varlıkların faiz farklılıkları faiz oranlarının vade yapısı ile açıklanmaktadır.

Herhangi bir vadedeki faizi oluşturan arz ve talep unsurlarında değişiklikler, diğer vadelerdeki arz ve talep koşullarını etkilemez.

Finansal piyasaların para ya da sermaye piyasaları olarak ayrılmasında kullanılan kriter, bu piyasalarda bulunan finansal varlıkların tabi olduğu vade süresidir. Vadenin 1 yıl ve daha kısa süreli olması durumunda piyasa "para piyasası"; 1 yıldan uzun olması durumunda ise "sermaye piyasası" olarak adlandırılmaktadır.

Bir finansal varlığın likit olması, bölünebilirliğinin fazla olması ve getirisinin fazla olması yatırımcı açısından arzulanan birer olgudur. Bu nedenle her üçünde de görülecek artışlar yatırımcı açısından olumlu olarak değerlendirilir ve bu tür varlıklara yönelik talep artar.

Bankaların hazine bonosunu tercih etme nedenleri faiz oranlarının göreli olarak yüksek olması, ikincil piyasalarının canlı olması, ihalelerde güvence olarak kullanılabilmesi, geri ödenmeme riskinin sıfıra yakın olması ve açık piyasa işlemlerine konu olmasıdır. Bu nedenle verilen maddelerin tamamı doğru ve geçerli bir neden olarak kabul edilmektedir.

Mevduat sertifikaları, bankalara yatırılan vadeli mevduatlar karşılığında mevduat sahibine, yatırdığı para miktarını ve vadesini göstermek üzere verilen belgelerdir. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Finansman bonolarını anonim ortaklıklar, mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüsleri, mahalli idareler ile bu idareler ile ilgili özel mevzuat gereği faaliyette bulunan kuruluş, idare ve işletmeler çıkarabilir.

Bir menkul kıymetin belirli bir vade sonunda belirli bir faiz oranı üzerinde geri alınmak üzere satılması işlemi repo olarak adlandırılır.

Hisse senetlerinin çıkarılması, borsa ya da borsa dışında dolaşımları işlemlerine ilişkin kurallar BDDK değil; SPK tarafından düzenlenmekte ve yine bu kurum tarafından denetlenmektedir.

Hisse senetlerinin çıkarılış (ihraç) aşamasında, birincil piyasada satışa sunulduğu fiyata ihraç ya da emisyon değeri (fiyatı) denir.

Enflasyonist ortamda sabit faiz oranı ile ihraç edilen bir tahvilin uzun dönemde faiz riski nedeniyle yatırımcıyı mağdur etmesi olasıdır. Bu riski ortadan kaldırmak için özellikle yüksek enflasyon ortamında değişken faiz oranlı tahviller kullanılarak ileriye dönük faiz riskinin minimize edilmesi hedeflenir.

VDMK ihracına konu olabilecek alacak çeşitleri konut kredileri, tüketici kredileri, finansal kiralama alacakları, ihracattan doğan alacaklar ve taksitli satış karşılığı senetli alacaklar olarak düzenlenmiştir. Yatırım ve kalkınma bankalarının borçlu sıfatıyla düzenleyip ihraç ettiği bonolar banka bonoları olup herhangi bir alacak olarak gösterilemediğinden VDMK ihracına konu olamazlar.

Faizin, ekonomide üstlendiği çeşitli fonksiyonları bulunmaktadır. Faizin temel işlevleri olarak da ifade edilen ekonomik yaşamdaki fonksiyonları, kısaca şu şekilde ortaya konulabilir;

Fonksiyonel anlamda ekonomideki işlevleri yukarıdaki gibi genelleştirilen faiz; tasarrufçu, yatırımcı, üretici ve tüketiciler başta olmak üzere ekonominin hem talep hem de arz boyutu üzerinde önemli bir belirleyici durumundadır.

Ancak, gelir dağılımda etkinliğin sağlanması faiz oranının bir ekonomide yerine getirdiği temel görevler arasında yer almaz.

Klasik teoride faiz oranı “reel” bir değişkendir ve faiz düzeyini belirleyen faktörler, tasarruf arzı ve talebi (yani yatırım talebi)dir. Aynı zamanda faiz, tasarruf arzının fiyatı olarak düşünülmektedir. Bu bağlamda faiz, tasarrufun yani bugünkü tüketimden vazgeçmenin karşılığıdır.

Klasik teoride faiz oranları, ekonomide tasarrufla yatırımları birbirine eşitleyen, düzenleyici bir işlev görmektedir. Tasarruf arzı ile yatırım talebi faiz oranlarını birlikte oluşturmaktadır. Yani piyasa denge faiz oranlarının belirleyicisi tasarruf ve yatırım büyüklükleridir. Denge faiz oranı, tasarrufları yatırımlara eşitleyen faiz oranı olarak belirlenmektedir.

Keynes teorisinde faiz oranlarını tasarruf ve yatırımlara bağlayan “klasik teoriye” karşı çıkmaktadır. Klasiklerin, faiz oranlarını reel faktörlerle açıklamasına karşılık Keynes, faizi parasal bir olgu olarak kabul ve analiz etmektedir.

“Likidite tercihi teorisi” olarak bilinen faiz teorisinde Keynes, faiz oranlarını reel faktörler yerine parasal faktörler ile açıklamaya çalışmıştır. Keynes’e göre faiz, tasarrufun getirisi değil, parayı likit olarak elde tutmaktan vazgeçmenin bir bedelidir. Bir başka ifade ile likiditeden vazgeçmenin maliyetidir.

 Finansal kurumlar ve finansal sistemden daha geniş bir makro model çerçevesinde ekonomik analizlerini gerçekleştiren iktisatçılar, faiz oranlarının belirlenmesinde daha çok “likidite tercihi” teorisini kullanmaktadırlar. Bu teoride faiz oranları, para arzı ve talebine göre belirlenmektedir.

Likidite tercihi teorisine göre, Merkez Bankasının para arzında yaratacağı bir değişiklik de denge faiz oranlarının değişmesine neden olmaktadır. Bu bağlamda Merkez Bankasının uygulayacağı para politikasına bağlı olarak (açık piyasa işlemleri, zorunlu karşılık oranları ve reeskont işlemleri gibi) para arzı artarsa, para talebi sabitken, para arzı doğrusu paralel olarak sağa kayar ve denge faiz oranı düşer. Merkez Bankası, para arzını azaltıcı bir politika izlerse, yine para talebi sabitken, para arzı doğrusu sola kayar ve denge faiz oranı yükselir.

Oysa uygulamaya baktığımızda ekonomide farklı faiz oranları ile karşılaşmaktayız. Bilindiği gibi piyasada farklı finansal işlem ve finansal varlıklar bulunmakta ve bunlar farklı faiz oranları- na sahip olmaktadır.

Faiz oranlarının farklılığı faiz oranlarının yapısı olarak analiz edilmektedir. Faiz oranlarının yapısı; finansal varlıkların sahip oldukları risk, vade, vergi ayrıcalıkları ve likidite gibi özelliklerinin faiz oranına nasıl yansıdığının incelenmesidir. Finansal varlıkların taşıdıkları özellikler farklı olduğu için denge faiz oranları birbirinden farklıdır. Risk, vade, vergi ayrıcalıkları ve likidite özellikleri aynı olan finansal varlıkların faiz oranları aynıdır. Finansal varlıkların bu özellikleri farklılaştıkça, faiz oranları da farklı olmaktadır.

Ünitemizin başında açıkladığımız gibi; Tasarruf yapanlar yaptıkları tasarruflar karşılığında, tüketimden vazgeçmenin bedeli olarak faiz geliri elde ederler. Bu da onların servet birikimleri üzerinde olumlu etki yaratmaktadır. Bir diğer ifadeyle getiri faiz oranın kavramının içerisinde yer almaktadır.