FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 19

Verilen maddelerin tamamı teoride yer alan getiri türlerinden olup artan getiri vade ile doğru orantılı; azalan getiri eğrisi vade ile ters orantılı; yatay getiri eğrisi vade ile ilişkisiz; dalgalı getiri eğrisi ise vadeye bağlı olarak volatilite gösteren getiriyi ifade etmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Beklentiler Teorisi'ne göre getiri eğrisinin şekli fon arz edenler ile fon talep edenlerin gelecekteki faiz oranı beklentilerine göre belirlenmektedir. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Keynes, Likidite Tercihi Teorisi'ni ortaya atarken analizi basitleştirmek amacıyla kişilerin ellerinde yalnızca para ve tahvil tuttuklarını varsaymıştır. Bu nedenle doğru yanıt A seçeneği olmalıdır.

Klasik Teori 'de faiz oranları yatırım ve tasarruflar tarafından, Likidite tercihi teorisinde ise para arzı ve para talebi tarafından belirlenir.

Piyasa ekonomilerinde reel sektörün işleyişi mal, hizmet ve parasal akımların birlikte gerçekleşmesini gerektirmektedir. Bu üç aşamalı olarak gerçekleşir. Birinci aşama" Mal ve hizmet akımıdır" bu akımın başlanğıç noktasını hanehalkı ve işletmeler oluşturur. İkinci aşama devletin yer aldığı, verğiler ile mal ve hizmetlerin oluşturdugu bir süreçtir. Üçüncü aşamada ise dış alem ilişkileri yer almaktadır.

Hanehalkı üretim için gerekli üretim faktörlerini(Sermaye, Emek) firmalara sağlamaktadır. Firmalar ise hanehalkı için tüketim malları sağlamakta, hanehalkı ise bu malları satın almaktadır. Mal ve hizmet akımı hiç durmadan devam ederken ters yönlü bir akımda aynı şekilde devam etmektedir. Bu akım para ve harcama akımıdır. Emek ve sermaye karşılığında ücret ve faiz hanehalkına gelmekte ve bu hanehalkı gelirlerini oluşturmaktadır. Buna gelir akımıda denilebilir. Firmalar ürettikleri mal ve hizmetleri hanehalklarının satınalması sonucu tüketim akımına ters yönlü bir para akımı daha oluşturur ki buda harcama akımıdır.

Devlet günümüzde sosyal devlet anlayışı içerisinde bir takım hizmetleri yerine getirmekte ve bunlar kamu hizmeti olarak adlandırılmaktadır. Devlet bu hizmetleri yerine getirebilmek için vergi toplayarak gelir elde etmektedir. Vergiler dolaylı vergi ve dolaysız vergi olarak sınıflandırılmaktadır. Dolaysız vergi; doğrudan mükelleflerin vergi dairelerine giderek ödedikleri vergiler iken, dolaylı vergiler malı satın alınması esnasında malın fiyatı içerisinde farkında olmadan ödenilen yanı; ürün fiyatlarına karışmış olan ürün satınalındığında  ödenen vergilerdir.

Finansal sistemde istikrarı sağlamak, güven oluşturmak ve çeşitli finansal olumsuzlukların önüne geçebilmek için tüm dünyada finansal sistemin yasal ve kurumsal düzenlemeler ile denetime tabi tutulması söz konusudur. Türkiye'de sermaye piyasalarında; Sermaye piyasası kanunu ve Sermaye Piyasası üst Kurulu(SPK)  Bankacılık sektöründe ise Bankacılık kanunu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme üst Kurulu(BDDK) yasal ve kurumsal düzenlemelere örnek teşkil etmektedir.

Finansal sistemin fonksiyonları; Tasarruf hacmini arttırmak, ödemelerde kolaylık sağlamak, likidite sağlamak, kredi kullandırma, servet birikimi, politika oluşturma, risk yönetimi ve kontrolü ile enformasyondur. Asimetrik bilgi enformasyonu ise finansal piyasalarda etkin çalışmayı önleyen ve ortadan kaldırılması gereken bir durumdur. Asimetrik enformasyon eksik bilgilendirmedir. Yatırımcıların ters seçim ve kötü niyet sorunları ile karşı karşıya kalabilecekleri bir durum yaratır. Ters seçim işlem öncesi oluşan, ahlaki tehlike ise işlem( fon değişimi) sonrası karşılaşılabilen asimetrik bilgi sorunlarındandır.  Asimetrik enformasyonun varlığı bu piyasalarda etkinliği azaltır ve bu sebeple ortadan kaldırılması ve piyasalarda her iki tarafın en doğru şekilde bilgilendirilmesi ile enformasyon sağlanmalıdır.

Finansal sistemin işleyişi ve gelişimi tasarrufların yatırımlara dönüşmesi ve ülke kalkınması açısından oldukça önemlidir. Fon arz edenler ile fon talep edenlerin birbirlerini bulmaları sağlanarak fon değişimleri gerçekleştirilir. Bu aynı zamanda fon transferidir. Doğrudan finansmanda; aracı kullanılmaz ve daha çok sermaye piyasalarında kullanılır. En önemli avantajı transfer masraflarından avantaj sağlamasıdır. En önemli dez avantajı ise, fon transferinin zamanında gerçekleşmemesi ve istenilen büyüklüklere ulaşılamamasıdır. ( Tahvil, Hazine bonosu, Finansman bonosu, Hisse senedi vb.. ) Dolaylı finansman ise; Aracı kullanılarak gerçekleştirilir. Taraflar genellikle birbirlerini görmezler. Fon sunanlar ellerindeki fonları bir finansal kuruluşa verir ve fon ihtiyacı olan kesimlere dağılımı, finansal kuruluşun değerlendirmelerine bağlı olarak gerçekleşir. (Banka kredileri vb..)

Finansal piyasalar para ve sermaye piyasaları  olarak ayrılabileceği gibi organize olmuş(Örgütlenmiş) ya da organize olmamış(Örğütlenmemiş) piyasalar olarak da ayrıma tabi tutulabilir. Organize olmuş finansal piyasalar; Alıcı ve satıcıların resmi olarak belirlenmiş fiziksel bir alanda buluştugu işlemlerin oluşması için belli kurum ve kuruluşların denetimi ve gözetimine tabi olan işleyişine ilişkin kendine özgü kuralları olan piyasalardır. Organize olmamış yani, örğütlenmemiş piyasalar ise; tezgah üstü piyasalar olarak da adlandırılan yasal ve idari olarak belirlenmiş kuralları olmayan, resmi ve fiziki olarak belirlenmiş bir mekanı bulunmayan ilgili kuruluş ve denetim ile gözetimden uzak olan piyasalardır.

Finansal piyasalar sağlanan fonların süreleri açısından para ve sermaye piyasaları olarak ikiye ayrılır. Para piyasaları; Kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı piyasalardır. Sermaye piyasaları ise; Orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılandığı piyasalardır. Genellikli hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerlerin alım satımını içermektedir.

Birincil piyasalar; İlk kez dolaşıma çıkan finansal araçların işlem gördüğü piyasalardır. Bu piyasalarda işletmeler hisse senedi ve tahvil ihraç ederek fon fazlası olanlardan fon toplamaktadır. Tasarrufların yatırımlara kanalize edildiği piyasalardır. İkincil piyasalar; Daha önceden ihraç edilmiş menkul kıymetlerin el değiştirdiği, yatırımcılar tarafından tekrar tekrar alınıp satıldığı piyasalardır. menkul kıymetlerin likiditesi ve pazarlanabilme imkanını arttırarak birincil piyasalara talep yaratarak gelişmesini sağlarlar. Birincil piyasaların sağlıklı işlemesi etkin ve verimli çalışması ikincil piyasaların varlığına bağlıdır.

Finansal piyasalar para ve sermaye piyasası olarak iki alt piyasadan oluşur. bunlardan kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalara para piyasaları adı verilir.(Vade bir yılı aşmamaktadır) Orta ve uzun vadeli fonlardan oluşan piyasa ise sermaye piyasalarıdır.(Vade bir yıldan uzundur)

Para piyasası araçları: Hazine bonosu, mevduat sertifikaları, finansman bonosu, repo, ticari senetler, çek ve bonodur. Gelir ortaklığı senetleri sermaye piyasası araçlarından birisidir.

Para piyasaları kendi içlerinde örgütlenmiş ve örgütlenmemiş para piyasaları olarak ayrılmaktadır. Örgütlenmiş para piyasaları ticari bankalardır. Örgütlenmemiş para piyasalarında belirli kurallar ve fiziki  bir yer  bulunmamaktadır. Banka sisteminin dışında kalan piyasalardır. bunlara tezgahüstü piyasalar da denilmektedir.

Hazine tarafından çıkartılan bir yıldan daha kısa vadeli  borçlanma  belgeleri hazine bonosu iken, Bankalara yatırılan ve vadeli mevduat karşılığında mevduat sahibine yatırdığı para miktarını ve vadesini gösteren belgeler mevduat sertigikası olarak adlandırılır.Finansman bonosu ise; Güçlü ve piyasadaki kredibilitesi yüksek  firmaların teminatsız olarak çıkardıkları kısa vadeli bir borçlanma senedidir. Bir menkul kıymetin belirli bir vade sonunda geri alınmak  şartıyla  satılma işlemi repo, alım satım işlemlerinde nakit yerine kullanılan ödeme emri ise çektir.

Poliçede poliçeyi düzenleyerek ödeme emrini veren taraf keşideci, poliçeyi ödeyecek olan taraf gerçik kişi muhatap ve poliçede belirtilen miktarı tahsil edecek taraf lehdardır. Bono da ise; Borçlu(muhatap) lehdar(Alacaklı)iken, Çek de; Çeki düzenleyen taraf keşideci çeki ödeyecek banka şubesi muhatap çeki elinde bulunduran ise hamildir.

Çek alım satım işlemlerinde nakit yerine kullanılan ödeme emridir. Bir kredi aracı değildir. Çekin üzerine "Karşılığı vardır" veya "Görülmüştür" kaydının keşideci tarafından düşülmesi halinde teyitli çek çekin üzerinde ödenecek miktar kısmının doldurulmadan boş bırakıldığı ve çeki tahsil edecek hamilin daha sonra bu bölüme istediği rakamı yazdığı çekler adi(açık) çek adı verilir. Çizgili çekte ise; lehdar çek üzerinde yazan miktarı doğrudan nakit olarak tahsil edemez. Söz konusu tutar bir banka hesabına yatar ve lehdar parasını bu hesaptan çekerek tahsil edebilir. Çekin ön yüzüne birbirine paralel iki çizgi çekerek düzenlenir. Çekin karşılığı tutarın keşidecinin hesabının bulunduğu banka şubesinde sorğulama işlemi ise provizyon olarak adlandırılır.

Hisse senetlerinin nitelik ve kullanımına ilişkin seri1, No: 5 tebliğine göre; hisse senetlerinde bulunması zorunlu bilgiler; Firmanın ünvanı, esas sermaye miktarı, şirketin tescil tarihi, senedir türü(Nama, hamiline vb..) senedin itibari değeridir. İsteğe bağlı bilgiler ise; senedin ihraç tarihi, senedin ihtiva ettiği pay adedi, kuponlarla ilgili bazı bilgiler ve senetlerin grup, tertip ve serisidir.