FİNANSAL EKONOMİ - Deneme Sınavı - 18

Sahibinin adı soyadı, tüzel kişi ise ticaret ünvanının yazıldığı tahviller nama yazılı tahvillerdir. Firmanın faiz ya da ana parayı ödeyemez hale gelmesi riskine karşılık tahvil sahiplerine güvence olarak firmanın varlıklarının bir kısmı ya da tamamının teminat gösterilmesi karşılığı çıkan tahviller teminatlı tahvillerdir. hamiline yazılı tahviller ise, alacaklısı belli değildir. Hakları taşıyan kişiye aittir. tahvillerin satışını teşvik etmek için  faiz, erken satım priminden başka para, altın vb. ikramiyeler verilebilir. Bütün tahvil sahipleri için geçerli olmayıp belirli sürelerde yapılacak çekilişler sonucu numarası kazanan tahvil sahipleri faydalanır. İndeksli tahvillerde ise, Enflasyonun hızlandığı döneme özğü tahviller olup bu tahviller ile anaparayı korumak için döviz ya da altına indeksli tahvillerdir.

Sermaye piyasası araçlarından olan banka bonolarını yalnızca kalkınma ve yatırım bankaları çıkartabilmektedir. Hisse senetleri üretim araçları ve işletmelerin sahipliğini geniş halk kitlelerine dağıtarak küçük tasarrufların sahiplerinin ellerindeki tasarrufları büyük firma içinde toplayarak hızlı bir kalkınmaya ortam hazırlayarak sermaye birikimini sağlar. Tahvil, Anonim şirketlerin ödünç para bulmak için itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir. Gelir ortaklığı senetleri, Çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına ait alt yapı tesislerinin gelirlerine gerçek ve tüzel kişilerin ortak olması için çıkartılan senetlerdir. Varlığı dayşalı menkul kıymetler, menkul kıymetleştirme uyğulamasının alacaklara dayalı bir versiyonudur. Bu yolla bir şirket alacak senetleri ve diğer bazı alacakları karşılığında menkul kıymet çıkartabilir ve bu alacaklar likidite hale gelebilir.

Türkiye'de varlığa dayalı menkul kıymet ihraç edebilevek kurumlar; Bankalar, Leasing şirketleri, genel finans ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve finansman şirketleridir.

Finansal sistemde  fonların tasarrufçulardan yatırımcılara aktarılmasını sağlayan finansal piyasalardır. Fonların fon fazlası olan tasarrufçulardan fon açığı olan yatırımcılara aktarılması şeklinde gerçekleşen fon transferi ya doğrudan ya da finansal aracı kurmları vasıtasıyla gerçekleşmektedir.

Katılım bankaları 5411 sayılı kanuna göre özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve kredi kullandırmak esas olmak üzere 1983 yılında izin verilmiştir. 2005 yılında  özel finans kurumlarının tüm farklılıkları giderilmiş ve 2011 itibariyle 3'ü yabancı 1' i yerli 4 adet katılım bankası faaliyet göstermektedir.

Bireysel emeklilik şirketleri 2001 yılında oluşturulan bireysel emeklilik sistemi ile ortaya çıkmış ve 2003 tarihinde faaliyete başlamıştır. Gönüllülük sistemine dayalı ek emeklilik oluşturulmuştur. Leasing ya da finansal kiralama, bir malın kira bedeli karşılığında her türlü kullanım hakkının kiracıya devredilmesini ve sözleşmede belirtilen değer üzerinden sözleşme süresi sonunda malın mülkiyetinin leasing firmasından kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Factoring, mal satan ve hizmet arz eden ticari işletmelerin yurtiçi ve dışı kredili satışlardan kaynaklanan kısa vadeli senede bağlı alacaklarının factor şirketi adı verilen finansal kuruluşlar tarafından satın alınmasıdır. Arbitraj, kısa vadeli fonların piyasalarda meydene gelen fiyat farklılıklarından yarar sağlamak amacıyla yapılan alım satım işlemidir. Siğorta edilmiş riskin belli bir kısmının ya da tamamının yeniden siğorta edilmesi Reasürans olarak adlandırılır.

Leasing, bir malın kira bedeli karşılığında her türlü kullanım hakkının kiracıya devredilmesini ve sözleşmede belirtilen değer üzerinden sözleşme süresi sonunda malın mülkiyetinin leasing şirketinden kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. Tıbbi cihazlar, inşaat makineleri, vinçler, iş makineleri, gayrimenkiller gibi taşınır ve taşınmaz mallar leasing sözleşmelerine konu olurken fikri ve sınai haklar, bilgisayar yazılımları gibi maddi olmayan ürünler için leasing yapılamamaktadır.

Yurt içi bir factoring işleminde satıcı, factoring şirketi ve alıcı olmak üzere üç taraf bulunurken yurt dışı bir factoring işleminde bunlara ilave olarak muhabir factoring şirketi ilave edilir.

Türk finans sektörünün düzenleyici kuruluşları; bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, T.C Merkez Bankası, T.C Hazine ve Maliye Bakanlığı, Tasarruf Mevduatı Siğorta Fonu(TMSF), Tasarruf Mevduatı ve Katılım Fonu Siğortası, Meslek Birlikleri dir. Ticari Bankalar finans sektörü içerisinde yer alır ancak düzenleme ve denetleme kuruluşlarından birisi değildir.

1990 lı yıllarda Türk bankacılık bektöründe ortaya çıkan gelişmeler ve 1994 krizi Türk lirasının büyük ölçüde değer kaybetmesi sonucu bankacılık sektörünün düzenlenmesi ve denetiminden sorumlu olan Hazine müsteşarlığı ve merkez Bankası sorumlu iken düzenleme ve denetimin etkinliğinin artırılması  ve bağımsız bir karar alma mekanızmasının oluşturulması amacıyla 1999 yılında tek  bir bağımsız denetleyici ve düzenleyici kuruma tabi olması kararlaştırılmış ve 4389 sayılı Bankacılık Kanunu ile Haziran 1999 da BDDK kurulmuş ve Ağustos 2000 de faaliyetine başlamıştır.

BDDK nın gözetimi ve denetimine bağlı kurumlar; Mevduat bankaları, Katılım bankaları, Factoring şirketleri ve Yatırım bankalarıdır. Aracı kurumlar BDDK nın gözetim ve denetimine tabi değildir. (Yatırım, Borsa ve Siğorta Şirketleri)

Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği  Sermaye piyasası Kanunu ile 11 Şubat 2001 de kurulmuş ve Nisan 2001 tarihinde faaliyete geçmiştir.

T.C Merkez Bankasının doğrudan bankacılık ile ilgili  gözetim ve denetime dayalı bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Bu görev özerk bir kuruluş olan BDDK tarafından yürütülmektedir. Türkiye Bankalar Birliği(TBB)  mevduat, kalkınma ve yatırım bankaları, tüzel kişiliğe haiz ve kamu kurumu niteliğinde öz düzenleyici bir meslek kuruluşudur. Finansal kurumlar Birliği ise leasing  ve factoring  ile ilgili kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur. Türkiye Siğorta Birliği ise, siğorta mesleği ve hizmetlerinin geliştirilmesi ve yayğınlaştırılması hedeflerine yönelik faaliyet gösteren tüzel kişiliğe haiz kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur.

Faiz finansal sektör ile reel sektör arasında bir kanal oluşturarak hem finansal piyasaları hem de reel piyasaları etkileyen makro bir değişkendir. Tüketim, yatırım ve tasarruf kararlarını etkilediği gibi Merkez bankalarının para politikasını yürütmesinde  önemli bir rol oynar. Faizin ekonomide üstlendiği üç temel fonksiyon vardır. Bunlar; Tasarrufun ulusal gelirde alacağı payı belirler, kaynakların etkin dağılımı bağlamında sermayenin etkin kullanımı ve dağılımını sağlar ve son olarak da tasarruf sahiplerine gelir sağlar.

Faiz oranı, ödenen faiz tutarının ana paraya olan oranıdır. Kullanılan ya da borçlanılan meblağın  yüzdesi olarak ifade edilir. Borçlanma maliyetidir. Buna göre; 500/5000= 0,1 olup cevap; %10 dur.

Faiz oranları çok çeşitlidir.(Nominal, reel, brüt, basit, bileşik, sabit, değişken vs...) uyğulamada değişik faiz oranları tanımlamaları olmakla birlikte bunların içerisinde en önemlisi nominal ve reel faiz oranı kavramlarıdır. Nominal faiz oranı; Piyasada faiz düzeyinin oluşmasını sağlayan faktörlere bağlı olarak (Fon arzı ve talebi) cari yani anlık parasal birimlerle ifade edilen faiz oranıdır. Reel faiz oranı ise; Nominal faizin enflasyon ile ilişkilendirilmiş hali olup beklenen enflasyona göre düzeltilmiş faiz oranıdır. Fiyat ile ilişkilendirildiği için gerçek getirinin ifadesi olarak daha anlamlı sonuçlar ortaya koyar.

Faiz oranlarının belirlenmesine yönelik çok çeşitli görüşler vardır. Bazı iktisatçılar, bu oranların tasarruf arz ve talebi tarafından belirleneceğini ileri sürerken, bazı iktisatçılar ise para arz ve talebinin faiz oranlarının temel belirleyicisi olduğunu ortaya atmışlardır. Piyasa denge faiz oranının belirlenmesinde genel kabul gören üç önemli teori bulunmaktadır. Bunlar; Klasik Faiz Teorisi, Ödünç verilebilir Fonlat Teorisi va Likidite Tercih Teorisidir.

Klasik faiz teorisine göre faiz reel bir değişkendir ve faiz düzeyini belirleyen faktörler tasarruf ve yatırımlardır. Ya da başka bir ifade ile tasarruf arzı ve talebi(yani yatırım talebi) aynı zamanda tasarruf arzının fiyatı olarak da düşünülmektedir. Bu teoriye göre faiz oranları, ekonomide tasarruf ile yatırımları birbirine eşitleyen düzenleyici bir işlev görmektedir. Piyasa denge faiz oranlarının belirleyicisi tasarruf ve yatırım büyüklükleridir. Denge faiz oranı, yatırımları tasarruflara eşitlendiği faiz oranı olarak belirlenmektedir.

Faiz oranlarını açıklamada kullanılan teoriler içerisinde yer alan klasik faiz teorisi, faiz oranlarını reel bir değişken kabul eder ve faiz oranlarının yatırım ve tasarruf tarafından belirlendiğini söyler. Faiz oranlarının reel bir değişken olarak değilde parasal faktörler ile açıklayan keynesyen faiz teorisi ya da diğer adıyla likidite tercih teorisidir. Keynese göre faiz tasarrufun getirisi değil, parayı likit olarak elde tutmaktan vazgeçmenin bir bedelidir. Yani; Likiditeden vazgeçmenin maliyetidir. Bu nedenle Keynesyen faiz teorisi Faizi parasal faktörler ile açıklar.

Likidite tercih teorisine göre denge faiz oranı para arzı ve talebi tarafından belirlenmektedir. Para arzı merkez Bankası tarafından belirlenir. Merkez Bankasının para arzında yaratacagı bir artiş sonucu para talebinin değişmediği varsayıldığında para arzı sağa doğru kayacak ve denge faiz oranı düşecektir.