FİLM VE VİDEO YAPIMI

B seçeneği dışındaki ifadeler çeldirici olarak kullanılmıştır.

C seçeneği dışındakiler, ışığın karakteri, yönü ve yoğunluğunun kontrolü ile, yönetmenin yaptığı bazı işlemleri ifade etmektedir.

Tümü yüksek ışıkla aydınlatılmış ve gölgesiz bir sahneyi tanımlayan ışık türü, yüksek anahtar ışıktır.

Işıklandırma, film ya da elektronik görüntü için, her şeyden önce sahneyi görünür kılmak ve pozlamak için teknik bir gerekliliktir. Görüntü yönetmeni öncelikle film ya da video için yeterli pozlamayı sağlayacak ışık miktarını belirlemek ve sahne üzerinde dağılımını gerçekleştirmek zorundadır. Bunu sağlamanın yolu da soruda verilmiş olan unsurların çekim sürecine dahil edilmesi ile gerçekleşir.

Görüntü yönetmeni film ya da video için yeterli pozlamayı sağlayacak ışık miktarını belirler ve sahne üzerinde dağılımını gerçekleştirir. Görüntü yönetmeni ya doğal ışık kaynağı olan güneşi ya da yapay ışık kaynaklarını taklit eder ya da bu her iki ışık kaynağının kombinasyonunu kullanır.

Genellikle günlük hayatta ana ışık kaynaklarının çeşitli yüzeylerden yansımalarını taklit etmek için kullanılan dolgu ışık yumuşak ve dağınık bir ışıktır. Yüksek yoğunlukta kullanılması istenmeyen gölgeler yaratma ihtimalini ortaya çıkarır.

Dolgu ışığın yoğunluğu ayarlanırken anahtar ışığı aşmamasına dikkat edilmelidir. Yüksek yoğunlukta kullanılması yeni istenmeyen gölgeler yaratma ihtimalini ortaya çıkarır. Bu gibi durumlarda yüksek dolgu ışığı üç boyutluluk etkisinin azalmasına neden olabilir.

Bir film çekiminde en aydınlık alanla en karanlık alan arasındaki fark yedi diyaframdan fazla olamaz. Bu da sinema perdesinde ulaşılabilecek en yüksek ışıklandırma oranının 128:1 olduğunu gösterir. Bu oranın üzerine çıkılması durumunda en parlak alanda tüm ayrıntılar kaybolup parlak bir beyaz olurken, en karanlık alanda da hiç bir şey görünmeyecek ve simsiyah olacaktır. Dolayısıyla sahne aydınlatması yapılırken bu maksimum oran içinde kalmak önemlidir.

Televizyonda haber sunumlarında kullanılan bu aydınlatma tümüyle yorumdan uzaktır. İzleyici dramatik etkiden tümüyle uzaklaştırılarak tanımsız bir dünyaya sokulur. Gerçek hayatta olmayan bir karşılığı vardır. Nesneler ve figürler sanki yüzüyor gibidir. Etkisi basık ve iki boyutludur. Doku, hatlar ve şekil çok zayıfladığı, zaman zaman da ortadan kalktığı için, dikkat tonsal ve renksel ilişkiler üzerinde yoğunlaşır.

Düşük anahtar ışık çerçevenin büyük bölümünün karanlık içinde kalması ve az sayıda farklı ışık havuzlarının olmasıdır. Orta griden siyaha kadar tonların hâkim olduğu görüntüde az ve küçük aydınlık alanlar izleyicinin gözünün buralara yönlenmesine yol açarken karanlık alanlar tedirginliğe ve bilinmezliğe yol açar. Görüntü kuvvetli şekilde dramatiktir. Bu ışıklandırma biçiminin en etkili kullanıldığı biçemsel yaklaşım “chiaroscuro” (ışık-gölge) aydınlatmadır. Üç boyutluluk etkisinin kuvvetli olarak görüldüğü bu aydınlatmada kuvvetli tonsal basamaklar ve ayrımlar vardır. Aşırı derecede derin karanlık alanlar ve ön plana çıkan aydınlık alanlar vardır. Dolayısıyla da kontrastlık yüksektir.

Gerçekçi ışık tasarımında yönetmen, mevcut aydınlatmayı ve ışık kaynaklarını kullanır. Gerçekçi üslubu benimseyen yönetmenler stüdyolardan sokaklara çıkmış ve doğal aydınlatmayı tercih etmişlerdir. İç mekânlarda ise doğala en yakın aydınlatmayı oluşturmaya çalışmışlardır.

Işığın yönü, anlamın oluşmasında önemli bir özelliktir. Işığın üzerine düştüğü konuya ve nesneye hangi açıyla geldiği konunun ve nesnenin görünümünü etkilediği gibi anlamı da değiştirir. Önden aydınlatma yanlışları bulanıklaştırır, görüntüyü donuklaştırır, yüzü güzelleştirir fakat karakteri uzaklaştırır. Üstten aydınlatılmış bir yüz genç bir insan izlenimi yaratır. Arkadan aydınlatma ise figürün sadece kenar çizgilerini aydınlatır. Aynı zamanda arkadan aydınlatma, nesneyi ya da figürü arka plandan ayırarak görüntüye derinlik ekler.

Bir nesne üzerindeki ışığın meydana getirdiği aydınlık, karanlık ve gölge o nesnenin zihinde oluşmasını sağlar. Nesnenin ya da figürün mekân içerisindeki hacmini, diğer nesne ve figürlerle olan ilişkisini ortaya çıkartan ışık değil, gölgedir. Gölgeyi tanımak ve onu yaratıcı bir biçimde kullanmak tüm görsel sanatlar için önemli olmuştur.

Işıklandırma yapmadan önce görüntü yönetmeni bazı soruların cevaplarını vermek zorundadır: 1. Mekânın büyüklüğüne, kullanılacak objektiflere, filmin hızına ve renk ısısına, çekim senaryosundaki çekimlerin özelliklerine (çekim ölçeği ve açısı, kamera hareketi gibi) göre ne kadar ışığa ihtiyacı vardır? 2. Işıkların yoğunluğu ve sertlik (sert ışık, yumuşak ışık) dereceleri ne olacaktır? 3. Işıkların kombinasyonu nasıl olacaktır?

Görüntü yönetmeni gerçek dünyanın üç boyutlu taklidini yaratmak için temelde üç farklı ışığı kullanmak durumundadır: Anahtar ışık, dolgu ışık ve arka ışık. İlk ikisi gerçek yaşamdaki ışık algısının doğrudan karşılığı iken üçüncüsü (arka ışık) perde ya da televizyon ekranı gibi iki boyutlu bir yüzeyde üçüncü boyut algısını kuvvetlendirmek için gerekli bir koşuldur.

Anahtar ışık için sert ışık kullanılıyorsa ışıklandırılacak nesnenin doku ve şekli ortaya çıkarken keskin ve derin gölgeler yaratacaktır. Bu aydınlatılan nesnenin kaba şeklini ortaya çıkaracağı gibi izleyicinin algısını bozan gölgelere de neden olabilir. Ayrıca özellikle parlak yüzeylerde ışık patlamalarına da neden olabilir ve çözülmesi güç problemler de doğurur. Eğer anahtar ışık olarak yumuşak ışık kullanılıyorsa ışıklandırılacak nesnenin doku ve hatlarını vurgulamadığı gibi dikkat dağıtıcı gölgeler yaratmaz. Yarım tonlar ve ton basamakları oluşturacağı için gözü rahatsız etmeyecek bir görüntü oluşabilir.

Dolgu ışık için “ana ışığın yarası ya da üçte biri kadar güçte” denilse de bu yaratılmak istenilen kontrastlık derecesine bağlıdır. Dolayısıyla kullanılacak dolgu ışık yoğunluğu için kesin bir kural yoktur. Ancak anahtar ışığı aşmamalıdır. Zaten yüksek yoğunlukta kullanılması da yeni istenmeyen gölgeler yaratma ihtimalini ortaya çıkarır. Bu gibi durumlarda yüksek dolgu ışığı üç boyutluluk etkisinin azalmasına da neden olabilir. Ayrıca dağınık olması sınırlandırılması ve kontrol edilmesini de zorlaştırır.

Film ya da video çekerken ışıklandırma oranları için bilinmesi gereken çok önemli bir nokta vardır. O da film ve videodaki maksimum “ışıklandırma toleransı”dır. Bir film çekiminde en aydınlık alanla en karanlık alan arasındaki fark yedi diyaframdan fazla olamaz. Bu da sinema perdesinde ulaşılabilecek en yüksek ışıklandırma oranının 128:1 olduğunu gösterir. Bu oranın üzerine çıkılması durumunda en parlak alanda tüm ayrıntılar kaybolup parlak bir beyaz olurken, en karanlık alanda da hiçbir şey görünmeyecek ve simsiyah olacaktır.

Işığın kullanımı dört ana boyut içerisinde düzenlenebilir: parlaklık, kontrastlık, doku ve yön.

Düşük kontrast, yumuşak ışığın yarattığı hafif gölgeli bir aydınlatmadır. Kontrastlık azaldığında alanlardaki farklılaşma da azalır. Bunlar birbirinin içinde eriyor gibi görünür. Dolayısıyla bu da üç boyutluluğun mekânsal bilgisi ile derinlik ve doku işaretlerini azaltır. Ama aynı zamanda düşük kontrastlık sakinleştirici ve melankoliktir.