FİLM VE VİDEO YAPIMI

Bu tip bir aydınlatmanın en uç noktası tümüyle gölgesiz bir aydınlatma olan “notan” aydınlatmadır.

“Üstten aydınlatma”nın nesneleri ve figürleri yumuşatıcı bir etkisi vardır; nesnelere ruhani bir anlam verir, heybetli bir bakış ya da gençliğin ve tazeliğin havasını verir.

Visconti’nin “La Terra Trama”sı (1948) bu tip bir biçemci aydınlatmanın ilk örneğidir.

Bir film çekiminde en aydınlık alanla en karanlık alan arasındaki fark yedi diyaframdan fazla olamaz.

“Alttan aydınlatma”, dengesizlik, huzursuzluk ve endişe hissini uyandırırken, nesnelerin ve figürlerin özelliklerini bozar, şeytansı ve doğa üstü görünümleri de verir.

Bir nesne üzerindeki ışığın meydana getirdiği aydınlık, karanlık ve gölge o nesnenin zihinde oluşmasını sağlar. Nesnenin ya da figürün mekân içerisindeki hacmini, diğer nesne ve figürlerle olan ilişkisini ortaya çıkartan ışık değil, gölgedir. Gölgeyi tanımak ve onu yaratıcı bir biçimde kullanmak tüm görsel sanatlar için önemli olmuştur.

Işıklandırma yapmadan önce görüntü yönetmeni bazı soruların cevaplarını vermek zorundadır:
1. Mekânın büyüklüğüne, kullanılacak objektiflere, filmin hızına ve renk ısısına, çekim senaryosundaki çekimlerin özelliklerine (çekim ölçeği ve açısı, kamera hareketi gibi) göre ne kadar ışığa ihtiyacı vardır?
2. Işıkların yoğunluğu ve sertlik (sert ışık, yumuşak ışık) dereceleri ne olacaktır?
3. Işıkların kombinasyonu nasıl olacaktır?

Görüntü yönetmeni gerçek dünyanın üç boyutlu taklidini yaratmak için temelde üç farklı ışığı kullanmak durumundadır: Anahtar ışık, dolgu ışık ve arka ışık. İlk ikisi gerçek yaşamdaki ışık algısının doğrudan karşılığı iken üçüncüsü (arka ışık) perde ya da televizyon ekranı gibi iki boyutlu bir yüzeyde üçüncü boyut algısını kuvvetlendirmek için gerekli bir koşuldur.

Anahtar ışık için sert ışık kullanılıyorsa ışıklandırılacak nesnenin doku ve şekli ortaya çıkarken keskin ve derin gölgeler yaratacaktır. Bu aydınlatılan nesnenin kaba şeklini ortaya çıkaracağı gibi izleyicinin algısını bozan gölgelere de neden olabilir. Ayrıca özellikle parlak yüzeylerde ışık patlamalarına da neden olabilir ve çözülmesi güç problemler de doğurur. Eğer anahtar ışık olarak yumuşak ışık kullanılıyorsa ışıklandırılacak nesnenin doku ve hatlarını vurgulamadığı gibi dikkat dağıtıcı gölgeler yaratmaz. Yarım tonlar ve ton basamakları oluşturacağı için gözü rahatsız etmeyecek bir görüntü oluşabilir.

Dolgu ışık için “ana ışığın yarası ya da üçte biri kadar güçte” denilse de bu yaratılmak istenilen kontrastlık derecesine bağlıdır. Dolayısıyla kullanılacak dolgu ışık yoğunluğu için kesin bir kural yoktur. Ancak anahtar ışığı aşmamalıdır. Zaten yüksek yoğunlukta kullanılması da yeni istenmeyen gölgeler yaratma ihtimalini ortaya çıkarır. Bu gibi durumlarda yüksek dolgu ışığı üç boyutluluk etkisinin azalmasına da neden olabilir. Ayrıca dağınık olması sınırlandırılması ve kontrol edilmesini de zorlaştırır.

Film ya da video çekerken ışıklandırma oranları için bilinmesi gereken çok önemli bir nokta vardır. O da film ve videodaki maksimum “ışıklandırma toleransı”dır. Bir film çekiminde en aydınlık alanla en karanlık alan arasındaki fark yedi diyaframdan fazla olamaz. Bu da sinema perdesinde ulaşılabilecek en yüksek ışıklandırma oranının 128:1 olduğunu gösterir. Bu oranın üzerine çıkılması durumunda en parlak alanda tüm ayrıntılar kaybolup parlak bir beyaz olurken, en karanlık alanda da hiçbir şey görünmeyecek ve simsiyah olacaktır.

Işığın kullanımı dört ana boyut içerisinde düzenlenebilir: parlaklık, kontrastlık, doku ve yön.

Düşük kontrast, yumuşak ışığın yarattığı hafif gölgeli bir aydınlatmadır. Kontrastlık azaldığında alanlardaki farklılaşma da azalır. Bunlar birbirinin içinde eriyor gibi görünür. Dolayısıyla bu da üç boyutluluğun mekânsal bilgisi ile derinlik ve doku işaretlerini azaltır. Ama aynı zamanda düşük kontrastlık sakinleştirici ve melankoliktir.

Temelde iki ana aydınlatma stratejisi kullanılır; gerçekçilik ve resimsellik. Gerçekçi ışık tasarımında yönetmen, mevcut aydınlatmayı ve ışık kaynaklarını kullanır, özellikle de dış gün ışığı çekimlerinde. Bununla beraber birçok görüntü yönetmeni dış çekimlerde hem doğal ışığı büyütme hem de güneş ışığının yarattığı sert kontrastlıkları yumuşatmak için bazı aydınlata araçları ve yansıtıcılar kullanır.

Yeni Dalga’nın en önemli görüntü yönetmeni Raoul Coutard, İtalyan Yeni Gerçekçiliği’nin tavanlı doğal dekorlarla çalışma ilkesini izleyerek, tavana dolaylı ışıklar yerleştirip oyuncuyu ve kamerayı özgürleştirdi. Coutard’ın geliştirdiği bu teknikle oyuncular üzerine yansıyan yaygın bir ışık düşüyor ve belirleyici gölgelerin sonu geliyordu. Böylece oyuncu hareketi mekân içinde sınırsız bir hareket kazanırken, kamera da yönetmenin istediği gibi hareket edebilme avantajına da sahip oluyordu. Bu teknik birçok Yeni Dalga yönetmeninin mizansen düzenlemesini ve biçemci tavırlarını etkiledi.

Doğru yanıt, ışıkların kombinasyonu nasıl olacaktır yani B şıkkı olmalıdır. Diğerleri çeldirici olarak görev yapmaktadır.

A, B, D ve E seçeneklerindeki ifadeler doğru değildir. Nitekim, diğerleri de anahtar ve dolgu ışık şeklindedir.

Seçenekler arasında sadece sert ışık, anahtar ışık açısından doğrudur.

E seçeneğindeki dolgu ışık dışındakiler çeldiricidir.

Doğru yanıt ışıklandırma oranıdır.