RENGİN KONTROLÜ VE FİLTRE KULLANIMI

19. yy sonlarında İskoçyalı fizikçi Lord William Thomson Kelvin, penceredeki panjurlar arasından gelen ışığı basit bir cam prizma içinden geçirerek duvara yansıttı ve duvarda gökkuşağı şeklinde renkler oluştu. Oluşan her rengin üzerine standart cıvalı termometre yerleştirdi ve çıkan sonuçları not etti. Böylece ışığın renkleri arasındaki ilişkiyi yani rengin ısısını keşfetti.

Kelvin’in siyah gövde deneyinden hatırlanacağı gibi, gövde 3200 K ‘de ısıtıldığında beyaz ışık yayar. 3200 K standart beyaz ışık, yapay ışık kaynaklarının genel renk ısısı olarak kabul edilir. Gün ışığı ise, yapay ışık kaynaklarına göre daha fazla mavi içerir ve gün ışığında standart beyaz, 5600 K’de oluşur.

Renk ısısı, sinema ve televizyon yapımcıları için teknik ve estetik olmak üzere, iki nedenden dolayı önemlidir. Teknik açıdan; yapılmak istenen filmin istenen renk dengesini oluşturmak ve kullanılacak ışık kaynaklarını seçmek için önemlidir. Estetik açıdan; renklerin istenen duygusal ve psikolojik etkilerini görüntüde yaratmak ve bunlar› kontrol etmek için önemlidir.

Genel olarak filmler iki türde üretilirler: 5600 K gün ışığına dengelenmiş film (D film), 3200 K yapay ışığa dengelenmiş film (B film).

Film yapım sürecinde, gün ışığına veya gün ışığı renk ısısına dengelenmiş yapay ışık kaynakları kullanılabilir. Bu iki koşul altında da çalışılırken; doğru renkleri elde etmek ve filtrelerin yapıları gereği kaybettirdikleri ışık şiddetini kaybetmemek için, gün ışığına dengeli filmler tercih edilir. Gün ışığına dengeli filmler, gün ışığında mavi renk var olduğundan, kırmızı renge daha duyarlı üretilirler. Bu sayede gün ışığı altına çalışılırken, mavi duyarkatı gün ışığından doğru pozlanıp, gün ışığında az olan kırmızı rengi, kırmızı duyarkatından dengelemektir. Eğer gün ışığına dengelenmiş film, filtre kullanmadan yapay ışık (tungsten) kaynakları altında pozlanırsa, kırmızı renk baskın çıkacaktır.

Gün ışığına dengeli filmler de, etkilendikleri gün ışığının renk ısısı farklarına bağlı olarak iki türde üretilirler: D ve G filmler. D filmler 5500 K- 5600 K, G filmler 4000 K- 4400 K’e dengeli üretilmiş filmlerdir.

Yapay ışığa (tungsten) dengeli filmlerse, yapay ışık (tungsten) kaynaklarında kırmızı ve sarı baskın olduğundan, maviye duyarlı olarak üretilirler. Bu filmlerle, yapay ışık (tungsten) koşulları altında çalışılırken doğal renkler elde edilir. Yapay ışığa (tungsten) dengeli film, günışığı altında filtre kullanmadan pozlanırsa, görüntüde istenmeyen mavilikler oluşacaktır.

Yapay ışığa (tungsten) dengeli filmler de, yapay ışık kaynaklarındaki renk ısısı farklarından ötürü iki türde üretilirler: A ve B filmler. A filmler 3400 K, B filmler 3200 K’e dengeli üretilmiş filmlerdir.

Işığın rengini değiştirmenin üç temel nedeni vardır:

• Işığın rengini filmin tipine göre düzeltmek
• Farklı renk ısılarına sahip ışık kaynaklarının renk ısılarını dengelemek ve değiştirmek
• Efekt veya atmosfer yaratmak

Yapay ışığa (tungsten) dengeli filmi, gün ışığı (daylight) koşulları altında pozlamak için, Wratten 85B kod numarasıyla adlandırılan renk düzeltme filtresi kullanılır. 85B filtresi turuncu renkli filtredir ve gün ışığındaki fazla maviyi emer. Bu sayede doğru renkler, gün ışığı (daylight) altında da elde edilir. Her filtre kullanıldığında, pozlama yapılırken filtrenin yapısı gereği belli oranda ışık kaybı olacağı ise, unutulmaması gereken bir faktördür.

Mavi renk gün ışığında baskın olduğundan, gün ışığına (daylight) dengeli filmler üretilirken, kırmızı renge duyarlı üretilir. Bu filmleri yapay ışık (tungsten) koşulları altında pozlamak için Wratten 80A kod numaralı mavi renkli filtre kullanılır. 80A mavi filtre, yapay ışığın (tungsten) fazla kırmızısını emer. Böylece gün ışığına (daylight) dengeli filmi, yapay ışığa (tungsten) dengeler.

Video kameralardaki renk düzeltme filtreleri, yapay ışık (tungsten) veya gün ışığı (daylight) koşullarında çekim yapılırken, ortamdaki renk ısısına göre kamerayı dengelemek için kullanılırlar.

Renk düzeltme filtrelerinin numaraları gövde üzerinde bir tabloyla gösterilir. Bunlar;

• 3200 K
• 5600+ 1/4 ND
• 5600 K
• 5600+1/16 ND şeklinde belirtilir.

Beyaz dengesi ayarı yapmak için, çalışılan ortamdaki renk ısısına uygun elektronik renk düzeltme filtresinin seçilmesi gerekir. Uygun filtre seçildikten sonra kamera, parlak olmayan beyaz bir yüzeyi çerçeveleyerek, diyafram otomatik konuma getirilir. Beyaz denge çubuğuna basılarak ekrandan tamam komutu gelene kadar beklenir. İşlem gerçekleştiğinde, kamera ortamdaki renk ısısına dengelenmiş olur.

Filtreler; objektiflerin önüne, arkasına ve ışık kaynaklarının önüne takılarak, renk ısısının düzeltilmesine, renk kontrolüne, ışık kontrolüne ve özel etki yaratmaya yarayan cam, jelatin veya özel malzemelerden üretilen materyallerdir.

Renk düzeltme filtreleri, gün ışığına dengeli filmle, yapay ışık veya yapay ışığa dengeli filmle, gün ışığı koşulları altında çalışabilmek için kullanılır. Renk düzeltme filtreleri aynı zamanda ışık kaynaklarının renk ısılarını düzeltmek için de kullanılırlar.

ND-Nötr yoğunluk filtreleri, ışığın şiddetini ve alan derinliğini azaltmak için diyaframı açmak ya da görüntünün en iyi pozlandığı diyafram aralığına ulaşmak için kullanılır.

Efekt filtrelerini; görüntüde sert hatları yumuşatmak; kontrast ranlarını düşürmek, yansımaları kesmek, sisli bir ortam yaratmak ve puslu havada keskin görüntü elde etmek gibi etkiler yaratmak için kullanılır.

Yumuşatma filtreleri genellikle, sert hatları yumuşatmada, yakın çekimlerde yüzlerdeki kusurları azaltmada ve pastel tonlarda görüntü çekmek için kullanılır. Görüntüde düşsel bir etki oluştururlar.

Düşük kontrast filtreleri, görüntüdeki kontrast oranlarını düşürmek için kullanılır. Bu filtreler, görüntünün parlak kısımlarındaki ışığı azaltarak, karanlık kesimler arasında dengeleme sağlar.

Polarize filtreler, yüzeyler üzerindeki parlamaları ve yansımaları yok ederler. Polarize filtreler, ortamdaki renk doygunluğunu artır ve gökyüzünün mavisini koyulaştırıp, bulutların daha belirgin görünmesini sağlar. Polarize filtreler, güneşli bir gün ve karlı zeminde doğru pozlama ve renklerin doygun olmasını da sağlar.

Sis filtreleri, sisin olmadığı durumlarda, sis altında çekim yapılmış gibi bir etki oluşturmak için kullanılır.

Morötesi filtreler, gözün görmediği morötesi ışınları emerler ve keskin görüntü elde etmek için kullanılırlar.

Geliştirme filtreleri, görüntünün bir bölümünü koyulaştırmak veya renklendirmek için kullanılır.

Filtreler, objektife gelen ışığın belli miktarını geçirmez, emer. Bu miktarın ölçümüne filtre faktörü denir. Her filtrenin emdiği ışık miktarı genellikle kataloglarda veya filtrenin üzerinde belirtilir. Bir filtrenin, filtre faktörü iki ise, bir f/değeri ışık emer yani diyafram bir f/değeri açılmalıdır. Filtre faktörü dört ise, iki f/değeri diyafram açılır. Birden fazla filtre kullanılıyorsa, iki filtrenin ışık emme miktarı, filtre faktörlerinin çarpımıyla hesaplanır.