FİLM VE VİDEO YAPIMI - Deneme Sınavı - 15

Geliştirim senaryosunda kişiler özellikleriyle tanıtılır, kişiler ve onların ortaya koyduğu olaylar irdelenir. Eğer çok gerekli ise konuşma örgüsünün (diyalog) en önemlileri yazılır. Ele alınan öykünün özetteki gibi yalnızca ana hatları değil, ikincil derecedeki gelişmeleri de belli olur. Her anlatım, her cümle, filmdeki görüntülere uygun olacak biçimde yazılır. Edebi süslemelere gerek yoktur. Bu aşmada yapımcı için önemli olan tahmini bütçe ortaya çıkartılır. Yapımcı geliştirim senaryosu ile aldığı bilgilerle ekibi ve teknik malzemeleri hazırlamaya başlar. Senaryo yazarı bu aşmayı da bitirdikten sonra senaryonun yazımına geçer.

Çekim Senaryosu senaryo çalışmasının son evresidir. Senaryo yazarı ile yönetmen ya da yalnızca yönetmen çekim senaryosunu oluşturmaya başlar. Filme dönüşecek metnin çekilmesine temel olacak tüm bilgiler bu aşamada, çekim senaryosunda yer alır. Çekim senaryosu, senaryonun film yapım tekniğine göre düzenlenmesidir. Bu metinde ayrımlar (sekans), sahne ve çekimlere bölünerek verilir. Çekim senaryosunda görüntülerin içeriği, oyuncuların hareketleri, konuşmaların ve diğer seslerin yazılmasıdır. Bunlar arasında da kamera devinim ve çekim ölçeklerinin yer alması gerekir. Senaryo sayfasında yer alan görsel bildirimler, yönetmeni ilgilendiren tüm bilgileri kapsar. Bu bilgiler aynı zamanda çekimde görevli olanların, çekim anında yapacakları her şeyi içerir. Herhangi bir çekim senaryosuna bakıldığında, önce kimi yatay çizgiler dikkati çeker. Bu çizgilerin üstünde sırayla bir rakam, bazı yer adları yer alır. Senaryoda görülen her yatay çizginin üstünde yer alan rakamlar ve yazılar, ilgili olduğu çekimlerle ilgili derli toplu ve özet bilgileri verir.

Çalışma tablosunda genel olarak şunlar bulunur:
Filmin adı, yönetmeni, tarih (Filmin çekilmesine başlandığı günden bitimine kadar ki bütün günler çizelge halinde yer alır. Çalışılmayan günler, çekim günlerinden dikey sütunlar boyunca eğik çizgilerle ayrılır.)
Çekimin niteliği (nerede, hangi saatte, hangi düzlükte çalışılacağı) • Çekim (Dekorların sırası, her dekor içinde geçen sahneler, her dekordaki çekimde yer alan çekim sayısı, her çekim gününün tahmin edilen çekim süresi)
Oyuncular (Başrol oyuncuları, ikinci derecedeki oyuncular, figüranların hangi gün çalışacakları) Çalışma tablosunda ayrıca önemli sahne donatımı, çeşitli teknik açıklamalarla ilgili sütunlar da bulunabilir.

Tiyatro için oyuncunun, sinema için yönetmenin, televizyon için ise yapımcının aracı denir. Gerçekte bu üç araç da bir ekip çalışmasını gerektirir. Her birinde de ürünün ortaya çıkmasına çok sayıda farklı, beceri ve uzmanlık sahibi insan ortaklaş katkıda bulunur. Ekip elemanlarından her hangi birinin hatası ürüne yansır. Ne var ki, tiyatroda oyuncu, sinemada yönetmen, televizyonda ise yapımcı oyun, film ya da program mesajının izler kitleye ulaşmasını sağlayan özsel rolleri üstlenmişlerdir. Bir televizyon programının yapımında bir çok insan görev alırken, çoğu ekip elemanı programa ancak uzmanlık ve becerilerine gerek duyulduğunda katılırlar, görevlerini yaparlar ve katkıları bittiğinde programı terk ederler. Sadece yapımcı ve yapımcıya yardımcı olan bazı elemanlar programın daha kuluçka döneminden yayınına ve dağıtımına kadar işlerini sürdürürler. Yapımcı programa bir süreklilik ve birlik duygusu verecek olan kişidir; çünkü programın birbirinden farklı tüm parçalarının sonunda birbirleriyle nasıl uyumlandırılacağını düşünen, tasarlayan ve bilen sadece odur. Yönetmenin bir televizyon programındaki görevi yapımcının program kavramını bir televizyon programına dönüştürmektir. Dolayısıyla, televizyon yönetmeninin çalışması film yönetmeninin çalışmasına benzemekle birlikte ikisi arasında önemli bir fark vardır: sinemada yönetmen filmin yaratıcısıdır, sahibidir, bir sanatçıdır; buna karşılık televizyonda yönetmen, sadece yapımcının programdaki hedeflerini, amaçlarını gerçekleş- tiren bir zanaatçıdır.

Kamera ekibi şu şekilde sıralanır:
Görüntü yönetmeni
Kamera operatörü
Kamera yardımcıları
Işık şefi
Grip ekibi
Fotoğrafçı

Teknik olarak kurgu, çekimleri bir öykü oluşturacak şekilde sıralar, öyküyü gereksiz malzemelerden ayıklayarak belli bir zaman dilimine sığdırır, bir dil sürçmesini düzeltir ya da etkili olmayan bir bel çekimi yerine yakın bir çekim koyar. Bir filmi tamamlayabilmek için yönetmenin kurguya hakim olması ve kurgunun işlevlerini bilmesi gerekmektedir. Kurgunun işlevlerini bütün dünyada da kabul edildiği gibi sıralanabilir: Birleştirme, kırpma, düzeltme, kurma.

Görüntü yönetmeni kavramı Türkiye’de son yıllarda çekilen sinema filmi ve televizyon dizilerinin sayısının artmasıyla daha anlaşılır olmuştur ve sektör tarafından da kabul edilir hale gelmiştir. Yıllar boyunca Türkiye’de kameraman kavram ile basitçe nitelendirilen pozisyonun gerçekte ne büyük bir önem taşıdığı dünyada, sinemanın ilk zamanlarından beri kabul görmüştür. Ancak Türk sinemasının yaşadığı uzun ve şanssız bir dönemde sadece teknisyenliğe dayalı çalışmalar yapılması nedeniyle bu konum hak ettiği saygıyı görememiştir. Görüntü yönetmeni yaratıcı bir kişidir. Teknisyenliği ile sanatçı kişiliğini destekleyerek filmin görsel çatısını kurar. Görüntü yönetmeni, yönetmen ve sanat yönetmeni ile birlikte filmin yaratım sürecinden sorumludur. Senaryo yazar tarafından bir hayalden kağıda dökülenler bu üç kişi tarafından incelenip, şekillendirilip sonuçta izleyiciye sunulur.

Görüntü yönetmeni bu ön hazırlık sorasında öncelikle çalışacağı ekibi belirler. Proje için uygun ve uyumlu çalışabildiği isimleri yapım ekibine bildirir. Projenin büyüklüğüne göre bazen onlarca kişiden oluşan teknik ekip onun kontrolünde belirlenir. Kamera, set, ışık, dolly ve gerekirse özel efekt ekibi ona bağlı olarak çalışacaktır. Ekipler belirlenince, ekip liderleriyle toplantılar yaparak projeyi tartışırlar. Ekiplerin de senaryoyu okuyup kendi çalışma alanlar ile düşüncelerini onunla paylaşmaların ister. Ön hazırlıklar sorasında yapım ekibi tarafından bulunan kapalı veya açık mekânlar ekip liderleri ve reji ekibi ile dolaşır. Bu geziler sırasında yönetmen mekânda çekmek istediği sahneleri anlatır. Görüntü yönetmeni, ekip liderlerine bu bilgiler doğrultusunda isteklerini sıralar. Bu geziler sadece teknik ekip için değil, yapım, yönetim (reji) ve sanat ekibi için de önemlidir. Her ekip kendi sorumluluğu anlar ve yapması gerekenleri değerlendirir.

Oyuncuları belirlemek, yönetmen ve yapımcının sorumluğundadır.

Kamera, objektif ve negatif film testleri yapım öncesinin en önemli sinematografik çalışmasıdır.

Görüntü yönetmeni için hassas konulardan biri de çalışacağı ekibi seçmektir. Her sorumluluk isteyen pozisyon gibi görüntü yönetmenliği liderlik ve vizyon sahibi olmak veya otorite kurabilmek gibi detaylar kapsar. Bu yüzden seçeceği ekibi teknik yönlerinin yanında, çalışma prensiplerini de uyum sağladığı insanlar arasından seçmelidir. Ekibin her yönden birbirine uyumlu olabilmesi proje için çok önemlidir. Görüntü yönetmeninin en yakın destekçileri kamera operatörü, 1.kamera asistan,ışık şefi ve grip şefidir.

Kamera operatörü, görüntü yönetmeninin tasarladığı görsel dünyayı sette kurarken onu, ışık şefi ile birlikte en çok desteleyen yardımcısıdır. Kamera ekibinde görüntü yönetmeninden sonra gelen sorumlu kişi odur. Temelde görevi kamerayı kullanmaktır ama gerçekte görüntü yönetmeni ve yönetmen tarafından belirlenen çerçeveleri yapan ve öneriler getiren de odur. Büyük projeler kamera operatörü olmadan çekilemez. Bazen birden fazla kamera kullandığında, kamera sayısı kadar operatör gerekir.

2.kamera asistan veya dünyada kullanıldığı adıyla “clapper -loader (klaketçi – film yükleyicisi) kamera ekibinin vazgeçilmez bir üyesidir. En temel görevi ses senkronu için klaketi kullanmak ve magazinlere film doldurmaktır. Film kameralar ses kaydı yapamazlar bu yüzden klaket sesli çekimler başladığı ilk dönemden beri ses ve görüntünün eş zamanlı akabilmesini sağlamak için kullanılır. 2.kamera asistan bu önemli sorumluluklarının yanında 1.kamera asistanına set öncesi ve sonrası da olmak üzere yardım etmekle yükümlüdür. Günümüzde kamera malzemeleri yaklaşık 20 metal çanta ile taşınır. Bütün bunların içinde ne olduğunu bilmek ve sette düzenli bir şekilde kullanma hazırlamak da onun görevleri arasındadır.

Film ekipleri el becerileri yanında organizasyon yeteneği de gelişmiş insanlardan kurulur. Bunun en iyi örneği 1.kamera asistanıdır. Onu basitçe kamera asistan olarak isimlendirmek haksızlık olur. İngilizceden tercüme ile asıl ya da en önemli görevi netlik çekmek (focus=netlik, puller=çekici) olarak açıklanabilir ama bunun yanında kameranın bütün teknik donanımından anlayan, görüntü yönetmeninin talepleri doğrultusunda malzemeyi ve ekibini organize eden, malzemenin ve negatif filmin testlerini yapıp görüntü yönetmenine ve yapım ekibine rapor veren kişidir. Buna göre o da proje için çalışmaya çekimden önce başlar. Görüntü yönetmeninin istediği malzemenin sete eksiksiz ve iyi durumda gelmesi onun görevidir. Ekibi ile bir dizi testten geçirdiği malzeme çekime hazırsa o da sete hazır demektir.

Grip ekibi özünde setteki dolly, crane, özel tasarımlı çekim arabalar ve uzaktan kumandalı kafaların hazırlanması ve kullanılmasından veya helikopter, yarış arabası gibi araçlara kameranın güvenli bir şekilde bağlanmasından sorumludur. Bu görevlerine ek olarak kameranın sette yer değiştirmesi sorasında kamera ekibine yardım etmek de görevleri arasındadır. Film ekibindeki her birim zaman zaman grip ekibinin yardımına ihtiyaç duyar. Bir mekanda tavana ışık asmak isteyen ışık ekibine boru kelepçe sistemi ile iskele hazırlamak, ağır dekor parçalarının taşınması veya montajda sanat grubuna yardım etmek, oyuncular makaralı sistemlerle uçurmak, harici çekimlerde oyuncular ve reji ekibi için çadır kurmak, yüksek bir bina ya da tepede çalışan kamera ekibinin ve kameranın güvenliğini sağlamak, ışık kesmek için büyük gölgelikler (butterşy) kurmak gibi geniş görev alanlar vardır.

Görüntü yönetmeni yaratıcı bir kişidir. Teknisyenliği ile sanatçı kişiliğini destekleyerek filmin görsel çatısını kurar. Görüntü yönetmeni, yönetmen ve sanat yönetmeni ile birlikte filmin yaratım sürecinden sorumludur. Senaryo yazarı tarafından bir hayalden kağıda dökülenler bu üç kişi tarafından incelenip, şekillendirilip sonuçta izleyiciye sunulur.

Objektifler test çekimlerinin dışında ayrıca “optik yönlendirici (collimator)” denilen cihazla test edilir. Bu test projenin en can alıcı testidir. Çünkü buna göre objektiflerin odak uzaklığı ve netlik bileziği kontrol edilmiş olur.

Görüntü yönetmeni, mekan gezilerinin sonunda sahneyi aydınlatma veya güneşin saatlere göre kullanımı gibi konularda kararlarını verir ve yönetmen yardımcısına sahnelerin çekime ne kadar sürede hazırlanacağını söyler. Bu çok önemlidir, çünkü reji ekibi bu bilgilere göre yapım planını hazırlar. Bu noktada görüntü yönetmeninin tecrübesi ve titizliği işlerin doğru yürümesini sağlayacaktır.

1. kamera asistanının en zor ve asli görevi değişen kamera ve oyuncu pozisyonlarına göre doğru netliği yakalamaktır. Bunu yaparken bakaçtan bakma şansı yoktur. Çünkü o anda vizörden kamera operatörü veya görüntü yönetmeni bakmaktadır. Bir yandan kameranın veya oyuncunun değişen yerini takip ederken bir yandan objektifin netlik bileziğini doğru yere getirir.

2.kamera asistanı veya dünyada kullanıldığı adıyla “clapper -loader (klaketçi - film yükleyicisi) kamera ekibinin vazgeçilmez bir üyesidir. En temel görevi ses senkronu için klaketi kullanmak ve magazinlere film doldurmaktır. Film kameraları ses kaydı yapamazlar bu yüzden klaket sesli çekimler başladığı ilk dönemden beri ses ve görüntünün eş zamanlı akabilmesini sağlamak için kullanılır. Sette alınan seslerin özellikle oyuncuların konuşmalarının görüntüleriyle eşlenmesi ancak klaket yardımı ile mümkündür. Bu nedenle en sıkışık zamanda bile her tekrarda klaket kullanılır.