FİLM VE VİDEO YAPIMI - Deneme Sınavı - 12

Görüntü yönetmeni film ya da video için yeterli pozlamayı sağlayacak ışık miktarını belirler ve sahne üzerinde dağılımını gerçekleştirir. Görüntü yönetmeni ya doğal ışık kaynağı olan güneşi ya da yapay ışık kaynaklarını taklit eder ya da bu her iki ışık kaynağının kombinasyonunu kullanır.

Aydınlatılacak nesnenin arkasından ve yukarıdan kullanılan “arka ışık” (kontur ışık) hem nesneyi arka fondan ayırmak için hem de nesnenin üzerine düşecek geçişli ara tonlar görüntüde üç boyutluluk etkisini artırmak için kullanılır.

Genellikle günlük hayatta ana ışık kaynaklarının çeşitli yüzeylerden yansımalarını taklit etmek için kullanılan dolgu ışık yumuşak ve dağınık bir ışıktır. Yüksek yoğunlukta kullanılması istenmeyen gölgeler yaratma ihtimalini ortaya çıkarır.

Dolgu ışığın yoğunluğu ayarlanırken anahtar ışığı aşmamasına dikkat edilmelidir. Yüksek yoğunlukta kullanılması yeni istenmeyen gölgeler yaratma ihtimalini ortaya çıkarır. Bu gibi durumlarda yüksek dolgu ışığı üç boyutluluk etkisinin azalmasına neden olabilir.

Bir film çekiminde en aydınlık alanla en karanlık alan arasındaki fark yedi diyaframdan fazla olamaz. Bu da sinema perdesinde ulaşılabilecek en yüksek ışıklandırma oranının 128:1 olduğunu gösterir. Bu oranın üzerine çıkılması durumunda en parlak alanda tüm ayrıntılar kaybolup parlak bir beyaz olurken, en karanlık alanda da hiç bir şey görünmeyecek ve simsiyah olacaktır. Dolayısıyla sahne aydınlatması yapılırken bu maksimum oran içinde kalmak önemlidir.

Televizyonda haber sunumlarında kullanılan bu aydınlatma tümüyle yorumdan uzaktır. İzleyici dramatik etkiden tümüyle uzaklaştırılarak tanımsız bir dünyaya sokulur. Gerçek hayatta olmayan bir karşılığı vardır. Nesneler ve figürler sanki yüzüyor gibidir. Etkisi basık ve iki boyutludur. Doku, hatlar ve şekil çok zayıfladığı, zaman zaman da ortadan kalktığı için, dikkat tonsal ve renksel ilişkiler üzerinde yoğunlaşır.

Düşük anahtar ışık çerçevenin büyük bölümünün karanlık içinde kalması ve az sayıda farklı ışık havuzlarının olmasıdır. Orta griden siyaha kadar tonların hâkim olduğu görüntüde az ve küçük aydınlık alanlar izleyicinin gözünün buralara yönlenmesine yol açarken karanlık alanlar tedirginliğe ve bilinmezliğe yol açar. Görüntü kuvvetli şekilde dramatiktir. Bu ışıklandırma biçiminin en etkili kullanıldığı biçemsel yaklaşım “chiaroscuro” (ışık-gölge) aydınlatmadır. Üç boyutluluk etkisinin kuvvetli olarak görüldüğü bu aydınlatmada kuvvetli tonsal basamaklar ve ayrımlar vardır. Aşırı derecede derin karanlık alanlar ve ön plana çıkan aydınlık alanlar vardır. Dolayısıyla da kontrastlık yüksektir.

Gerçekçi ışık tasarımında yönetmen, mevcut aydınlatmayı ve ışık kaynaklarını kullanır. Gerçekçi üslubu benimseyen yönetmenler stüdyolardan sokaklara çıkmış ve doğal aydınlatmayı tercih etmişlerdir. İç mekânlarda ise doğala en yakın aydınlatmayı oluşturmaya çalışmışlardır.

Işığın yönü, anlamın oluşmasında önemli bir özelliktir. Işığın üzerine düştüğü konuya ve nesneye hangi açıyla geldiği konunun ve nesnenin görünümünü etkilediği gibi anlamı da değiştirir. Önden aydınlatma yanlışları bulanıklaştırır, görüntüyü donuklaştırır, yüzü güzelleştirir fakat karakteri uzaklaştırır. Üstten aydınlatılmış bir yüz genç bir insan izlenimi yaratır. Arkadan aydınlatma ise figürün sadece kenar çizgilerini aydınlatır. Aynı zamanda arkadan aydınlatma, nesneyi ya da figürü arka plandan ayırarak görüntüye derinlik ekler.

Film yapmak, ışıkla resim yapmak anlamına gelir; fakat ışık, zihinde hayal yaratan resimlerin soyut bir hammaddesidir.

Filmin nesnel gerçekliği ışık-gölge düzenlemesiyle yaratılır.

Işıklandırma yapmadan önce görüntü yönetmeni bazı soruların cevaplarını vermek zorundadır:
Mekanın büyüklüğüne, kullanılacak objektiflere, filmin hızına ve renk ısısına, çekim senaryosundaki çekimlerin özelliklerine (çekim ölçeği ve açısı, kamera hareketi gibi) göre ne kadar ışığa ihtiyacı vard›r?
Işıkların yoğunluğu ve sertlik (sert ışık, yumuşak ışık) dereceleri ne olacaktır?
Işıkların kombinasyonu nasıl olacaktır?

Genellikle günlük hayatta ana ışık kaynaklarının çeşitli yüzeylerden yansımalarını taklit etmek için kullanılan “dolgu ışık” yumuşak ve dağınık bir ışıktır.

Işığın kullanımı dört ana boyut içerisinde düzenlenebilir: parlaklık, kontrastlık, doku ve yön.

Bu tip bir aydınlatmanın en uç noktası tümüyle gölgesiz bir aydınlatma olan “notan” aydınlatmadır.

“Üstten aydınlatma”nın nesneleri ve figürleri yumuşatıcı bir etkisi vardır; nesnelere ruhani bir anlam verir, heybetli bir bakış ya da gençliğin ve tazeliğin havasını verir.

Visconti’nin “La Terra Trama”sı (1948) bu tip bir biçemci aydınlatmanın ilk örneğidir.

Bir film çekiminde en aydınlık alanla en karanlık alan arasındaki fark yedi diyaframdan fazla olamaz.

“Alttan aydınlatma”, dengesizlik, huzursuzluk ve endişe hissini uyandırırken, nesnelerin ve figürlerin özelliklerini bozar, şeytansı ve doğa üstü görünümleri de verir.

Senaryo, görüntü ve sese dönüşecek bir düşüncenin, bir olayın yazıya dökülmüş halidir.